Edward Czuruk
Edward Stanisław Czuruk (ur. 13 października 1895, zm. 25 stycznia 1981 w Wielkiej Brytanii) – podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii[1][2].
.jpg) Edward Czuruk w mundurze majora | |
 podpułkownik żandarmerii
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 stycznia 1981 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
II Brygada Legionów Polskich |
| Stanowiska |
zastępca komendanta miasta Warszawy |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
               
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujEdward Stanisław Czuruk urodził się 13 października 1895[3][4] w majątku Sumówka-Hajsyn na Podolu na obszarze ówczesnego Imperium Rosyjskiego[5]. Był synem Jerzego Ignacego Czuruka (oficer armii austriackiej, posądzony o szpiegostwo zbiegł pod Kijów, zostając plenipotentem w dobrch hr. Potockiego) i Franciszki z domu Bętkowskiej[6][7]. Miał braci Bolesława (1881-1950, nauczyciel, tłumacz), Ottona (1887–1945, oficer Wojska Polskiego), Bronisława (1888–1943, urzędnik), Leona (inżynier-cukiernik w Siedlcach, podczas I wojny ewakuowany w głąb ZSRR, tam pozostał, w 1937 oskarżony o szpiegostwo oraz sabotaż i rozstrzelany przez NKWD)[8], Karola (1893-1914, legionista poległy w bitwie pod Laskami)[9][10][11] oraz siostry Kazimierę, Jadwigę, Krystynę i Helenę[12].
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich i był żołnierzem II Brygady[5]. Od kwietnia 1915, jako podoficer, pełnił służbę w Komendzie Żandarmerii Polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów na terenie Besarabii[13]. Do 14 marca 1917, w stopniu plutonowego żandarmerii, był komendantem posterunku żandarmerii polowej przy Domu Ozdrowieńców w Kamieńsku. Następnie pełnił służbę w posterunku żandarmerii polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów. 4 sierpnia 1917 został komendantem tego posterunku. W I wojnie był trzykrotnie ranny[8].
30 lipca 1920 został mianowany z dniem 1 maja 1920 porucznikiem w żandarmerii[14]. W czasie wojny z bolszewikami dowodził 5 plutonem Żandarmerii Wojskowej[15]. Wyróżnił się w obronie Płocka, za co wraz z rotmistrzem żandarmerii Czesławem Smoczyńskim został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[16]. Po zakończeniu wojny kontynuował służbę w 1 dywizjonie żandarmerii w Warszawie[17][18]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 68. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[19]. W 1923 roku był dowódcą plutonu żandarmerii „Warszawa II”[20]. W lipcu 1926 został dowódcą plutonu żandarmerii w składzie Kompanii Zamkowej. W październiku tego samego roku, wskutek interwencji gen. bryg. Kordiana Józefa Zamorskiego, dowodzony przez niego pododdział został wyłączony ze struktury kompanii, podporządkowany bezpośrednio szefowi Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP i przemianowany na Zamkowy Pluton Żandarmerii. 18 lutego 1928 został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 4. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[21]. Z dniem 1 maja 1928 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Oddziału Zamkowego Prezydenta Rzeczypospolitej, pozostając w ewidencji kadry oficerów żandarmerii[22][23][24]. W czerwcu 1934 otrzymał przeniesienie z Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP do Komendy Miasta Warszawa, w której objął funkcję kierownika Referatu Bezpieczeństwa z równoczesnym, czasowym, powierzeniem mu obowiązków zastępcy komendanta miasta[25] (według innej wersji w latach 1934-1939 był komendantem placu miasta Warszawy[8]). Na stanowisku zastępcy komendanta miasta pozostał do wybuchu II wojny światowej[26]. 1 stycznia 1936 został awansowany na podpułkownika[27]. Do 1939 zamieszkiwał przy ulicy Fryderyka Chopina 16 w Warszawie[28].
Podczas kampanii wrześniowej brał udział w obronie Warszawy służąc w stołecznym garnizonie. W czasie okupacji niemieckiej prowadził działalność konspiracyjną w szeregach Armii Krajowej. Był oficerem Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego Komendy Głównej Armii Krajowej. Kierował Referatem „Generalna Gubernia” o kryptonimie „Arkadiusz”. Po upadku powstania warszawskiego trafił do niewoli niemieckiej, do Oflagu II C Woldenberg (według innej wersji do oflagu trafił już po kapitulacji stolicy i przebywał w Colditz[8]). W styczniu 1945 wraz z innymi jeńcami został ewakuowany w głąb Niemiec. 22 marca osadzono go w Oflagu VII A Murnau.
Po wyzwoleniu obozu przez wojska amerykańskie został skierowany do Włoch i wcielony do Polskich Sił Zbrojnych[29]. Dowodził żandarmerią Bazy 2 Korpusu Polskiego i 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej. Po przeniesieniu 2 KP do Wielkiej Brytanii i utworzeniu Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia dowodził żandarmerią 4 Grupy Dywizyjnej. 15 listopada 1948, po likwidacji Inspektoratu Żandarmerii PKPR, kierował działalnością pozostałych pododdziałów żandarmerii[30]. Służbę wojskową zakończył w marcu 1949, a następnie został zdemobilizowany. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii[1][2].
Po wojnie pozostawał na emigracji. Był honorowym prezesem Zarządu Koła Oddziałowego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Nr 106 „Żandarm” w Londynie. Zmarł 25 stycznia 1981 w Londynie[5]. Jego pierwszą żoną była od 1921 do 1935 Maria z domu Łączkowska (rozwód), z którą miał synów Jerzego (ur. 1922) i Edward (ur. 1924). Drugą żoną została w 1935 Krystyna z domu Jeleniewska (1908–1965), córką właścicieli majątku Osiny. Wraz z drugą żoną został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie[1].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2787 (1921)[31]
- Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)[32]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[33]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[34]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[35]
- Srebrny Krzyż Zasługi (15 sierpnia 1924)[36][37]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Krzyż za Męstwo i Odwagę 206 pułku piechoty Armii Ochotniczej i Obrony Płocka przyznanego bohaterom walk o Płock (1921)
- Krzyż Komandorski Orderu Leopolda II (Belgia, 9 listopada 1934)[38]
- Krzyż Komandorski Orderu Wojskowego Avis (Portugalia, 1931)[39]
- Krzyż Komandorski Orderu Krzyża Orła (Estonia, 11 listopada 1936)[40]
- Krzyż Oficerski Orderu Krzyża Orła (Estonia, 9 listopada 1934)[38]
- Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)[34]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 9 listopada 1934)[38]
- Brązowy Medal Waleczności (Austro-Węgry)[27]
- Srebrny Medal Waleczności (Austro-Węgry)[27]
- Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry)[27]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 11.
- ↑ a b Wierzbicki 1990 ↓, s. 186, 189.
- ↑ Edward Stanisław Czuruk. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-16].
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 340. Ten sam rok urodzenia podano w Spisie oficerów służących czynnie w dniu 1 czerwca 1921 roku, na Liście starszeństwa oficerów zawodowych z 1922 roku oraz w Rocznikach oficerskich z 1928 i 1932 roku. Barbara Konarska-Pabiniak podała, że pułkownik Czuruk urodził się w 1896 roku. Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 podał rok 1896 Na nagrobku pułkownika Czuruka wyryto rok urodzenia „1897”. Także 1897 rok urodzenia podano w „Biuletynie Koła Lwowian w Londynie” dodając jednocześnie miejsce urodzenia „Sumówka-Hajsyn na Podolu”..
- ↑ a b c Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 41, s. 98, Czerwiec 1981. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Gluza 2007 ↓, s. 172.
- ↑ Bolesław Czuruk. myheritage.pl. [dostęp 2021-02-16].
- ↑ a b c d Gluza 2007 ↓, s. 174.
- ↑ Karol Czuruk. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-16].
- ↑ Pismo Biura Wywiadowczego Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża we Lwowie do Bolesława Czuruka z informacją o Karolu Czuruku, objętego listą strat 1-go pp. Leg.. dlibra.karta.org.pl. [dostęp 2021-02-16].
- ↑ Karol Czuruk. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-02-16].
- ↑ Gluza 2007 ↓, s. 175.
- ↑ Suliński 1994 ↓, s. 76-77.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 18 sierpnia 1920 roku, s. 761.
- ↑ Trubas 2006 ↓, s. 27.
- ↑ Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 7.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 401, 592.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 960, 966.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 293.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1053, 1064.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928 roku, s. 49.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 20.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 672, 675.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 288, 417.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 169.
- ↑ Wierzbicki 1990 ↓, s. 20.
- ↑ a b c d Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 10.
- ↑ Książka telefoniczna 1939. genealogyindexer.org, 1939. [dostęp 2016-04-06].
- ↑ Wierzbicki 1990 ↓, s. 69.
- ↑ Wierzbicki 1990 ↓, s. 162.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 6 grudnia 1921 roku, s. 1609.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu wyszkolenia i administracji wojska”.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 672.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji wojska i bezpieczeństwa państwa”.
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 192, poz. 596 „za pełną poświęcenia i z narażeniem życia niesioną pomoc ofiarom wybuchu w Cytadeli warszawskiej w dniu 13 października 1923 r. oraz ratowanie zagrożonego mienia państwowego”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 99 z 27 września 1924 roku, s. 550.
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1934 roku, s. 231.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931 roku, s. 381.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 20.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
- Rocznik Oficerski 1924. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1924. [dostęp 2016-06-11].
- Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2016-06-11].
- Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2016-06-11].
- Barbara Konarska-Pabiniak. Edward Stanisław Czuruk – bohater obrony Płocka w 1920 r. Nieznane losy rodziny. „Notatki Płockie”. 3 (228), s. 7–12, 2011.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Jan Suliński: Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny. Warszawa: Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, 1994.
- Władysław Wierzbicki: Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego. Londyn: Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, 1990.
- Tadeusz Wawrzyński, Oficerowie żandarmerii Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24 z 2001 r., s. 104.
- Elżbieta Szumiec-Zielińska, Kompania zamkowa, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 2002 (Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (192)), s. 31–48, ISSN 1640-6281.
- Michał Trubas. Żandarmeria Wojska Polskiego w obronie Ziemi Płockiej w 1920 r.. „Notatki Płockie”. 1 (206), 2006.
- Edward Czuruk. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].
- Alina Wancerz-Gluza: Od redaktora. W: Stanisław Czuruk: Lwów w cieniu Kołymy. Warszawa: Ośrodek KARTA, 2007, s. 169-179. ISBN 978-83-88288-54-8.