Edward Stanisław Czuruk (ur. 13 października 1895, zm. 25 stycznia 1981 w Wielkiej Brytanii) – podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii[1][2].

Edward Stanisław Czuruk
Ilustracja
Edward Czuruk w mundurze majora
podpułkownik żandarmerii podpułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia

13 października 1895
Sumówka-Hajsyn

Data i miejsce śmierci

25 stycznia 1981
Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

19151949

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

II Brygada Legionów Polskich
1 Dywizjon Żandarmerii
Kompania Zamkowa
Oddział Zamkowy Prezydenta Rzeczypospolitej

Stanowiska

zastępca komendanta miasta Warszawy
szef referatu w KG AK
dowódca żandarmerii
Bazy Armii Polskiej na Wschodzie
4 Grupy Dywizyjnej

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
obrona Warszawy

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Leopolda II (Belgia) Komandor Orderu Avis (Portugalia) Order Krzyża Orła III Klasy (Estonia) Order Krzyża Orła IV Klasy (Estonia) Oficer Orderu Korony Rumunii Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Medal Waleczności (Austro-Węgry) Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Wojskowy Karola

Życiorys edytuj

Edward Stanisław Czuruk urodził się 13 października 1895[3][4] w majątku Sumówka-Hajsyn na Podolu na obszarze ówczesnego Imperium Rosyjskiego[5]. Był synem Jerzego Ignacego Czuruka i Franciszki z domu Bętkowskiej[6]. Miał braci Bolesława (1881-1950, nauczyciel, tłumacz), Ottona (1887–1945, oficer Wojska Polskiego), Bronisława (1888–1943, urzędnik), Karola (1893-1914, legionista poległy w bitwie pod Laskami)[7][8][9].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich i był żołnierzem II Brygady[5]. Od kwietnia 1915 roku, jako podoficer, pełnił służbę w Komendzie Żandarmerii Polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów na terenie Besarabii[10]. Do 14 marca 1917 roku, w stopniu plutonowego żandarmerii, był komendantem posterunku żandarmerii polowej przy Domu Ozdrowieńców w Kamieńsku. Następnie pełnił służbę w posterunku żandarmerii polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów. 4 sierpnia 1917 roku został komendantem tego posterunku.

30 lipca 1920 roku został mianowany z dniem 1 maja 1920 roku porucznikiem w żandarmerii[11]. W czasie wojny z bolszewikami dowodził 5 plutonem Żandarmerii Wojskowej[12]. Wyróżnił się w obronie Płocka, za co wraz z rotmistrzem żandarmerii Czesławem Smoczyńskim został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[13].

Po zakończeniu wojny kontynuował służbę w 1 dywizjonie żandarmerii w Warszawie[14][15]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 68. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[16]. W 1923 roku był dowódcą plutonu żandarmerii „Warszawa II”[17].

W lipcu 1926 został dowódcą plutonu żandarmerii w składzie Kompanii Zamkowej. W październiku tego samego roku, wskutek interwencji gen. bryg. Kordiana Józefa Zamorskiego, dowodzony przez niego pododdział został wyłączony ze struktury kompanii, podporządkowany bezpośrednio szefowi Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP i przemianowany na Zamkowy Pluton Żandarmerii. 18 lutego 1928 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 4. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[18].

Z dniem 1 maja 1928 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy Oddziału Zamkowego Prezydenta Rzeczypospolitej, pozostając w ewidencji kadry oficerów żandarmerii[19][20][21]. W czerwcu 1934 otrzymał przeniesienie z Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP do Komendy Miasta Warszawa, w której objął funkcję kierownika Referatu Bezpieczeństwa z równoczesnym, czasowym, powierzeniem mu obowiązków zastępcy komendanta miasta[22]. Na stanowisku zastępcy komendanta miasta pozostał do wybuchu II wojny światowej[23]. 1 stycznia 1936 został awansowany na podpułkownika[24]. Podczas kampanii wrześniowej brał udział w obronie Warszawy służąc w stołecznym garnizonie.

Do 1939 zamieszkiwał przy ulicy Fryderyka Chopina 16 w Warszawie[25].

W czasie okupacji niemieckiej prowadził działalność konspiracyjną w szeregach Armii Krajowej. Był oficerem Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego Komendy Głównej Armii Krajowej. Kierował Referatem „Generalna Gubernia” o kryptonimie „Arkadiusz”. Po upadku powstania warszawskiego trafił do niewoli niemieckiej, do Oflagu II C Woldenberg. W styczniu 1945 wraz z innymi jeńcami został ewakuowany w głąb Niemiec. 22 marca osadzono go w Oflagu VII A Murnau.

Po wyzwoleniu obozu przez wojska amerykańskie został skierowany do Włoch i wcielony do Polskich Sił Zbrojnych[26]. Dowodził żandarmerią Bazy 2 Korpusu Polskiego i 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej. Po przeniesieniu 2 KP do Wielkiej Brytanii i utworzeniu Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia dowodził żandarmerią 4 Grupy Dywizyjnej. 15 listopada 1948 roku, po likwidacji Inspektoratu Żandarmerii PKPR, kierował działalnością pozostałych pododdziałów żandarmerii[27]. Służbę wojskową zakończył w marcu 1949, a następnie został zdemobilizowany. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii[1][2].

Po wojnie pozostawał na emigracji. Był honorowym prezesem Zarządu Koła Oddziałowego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Nr 106 „Żandarm” w Londynie. Zmarł 25 stycznia 1981 w Londynie[5]. Jego pierwszą żoną była od 1921 do 1935 Maria z domu Łączkowska (rozwód), z którą miał synów Jerzego (ur. 1922) i Edward (ur. 1924). Drugą żoną została w 1935 Krystyna z domu Jeleniewska (1908–1965), córką właścicieli majątku Osiny. Wraz z drugą żoną został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie[1].

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 11.
  2. a b Wierzbicki 1990 ↓, s. 186, 189.
  3. Edward Stanisław Czuruk. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-16].
  4. Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 340. Ten sam rok urodzenia podano w Spisie oficerów służących czynnie w dniu 1 czerwca 1921 roku, na Liście starszeństwa oficerów zawodowych z 1922 roku oraz w Rocznikach oficerskich z 1928 i 1932 roku. Barbara Konarska-Pabiniak podała, że pułkownik Czuruk urodził się w 1896 roku. Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 podał rok 1896 Na nagrobku pułkownika Czuruka wyryto rok urodzenia „1897”. Także 1897 rok urodzenia podano w „Biuletynie Koła Lwowian w Londynie” dodając jednocześnie miejsce urodzenia „Sumówka-Hajsyn na Podolu”..
  5. a b c Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 41, s. 98, Czerwiec 1981. Koło Lwowian w Londynie. 
  6. Bolesław Czuruk. myheritage.pl. [dostęp 2021-02-16].
  7. Karol Czuruk. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-16].
  8. Pismo Biura Wywiadowczego Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża we Lwowie do Bolesława Czuruka z informacją o Karolu Czuruku, objętego listą strat 1-go pp. Leg.. dlibra.karta.org.pl. [dostęp 2021-02-16].
  9. Karol Czuruk. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-02-16].
  10. Suliński 1994 ↓, s. 76-77.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 18 sierpnia 1920 roku, s. 761.
  12. Trubas 2006 ↓, s. 27.
  13. Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 7.
  14. Spis oficerów 1921 ↓, s. 401, 592.
  15. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 960, 966.
  16. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 293.
  17. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1053, 1064.
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928 roku, s. 49.
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 20.
  20. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 672, 675.
  21. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 288, 417.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 169.
  23. Wierzbicki 1990 ↓, s. 20.
  24. a b c d Konarska-Pabiniak 2011 ↓, s. 10.
  25. Książka telefoniczna 1939. genealogyindexer.org, 1939. [dostęp 2016-04-06].
  26. Wierzbicki 1990 ↓, s. 69.
  27. Wierzbicki 1990 ↓, s. 162.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 6 grudnia 1921 roku, s. 1609.
  29. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  30. M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu wyszkolenia i administracji wojska”.
  31. a b Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 672.
  32. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji wojska i bezpieczeństwa państwa”.
  33. M.P. z 1924 r. nr 192, poz. 596 „za pełną poświęcenia i z narażeniem życia niesioną pomoc ofiarom wybuchu w Cytadeli warszawskiej w dniu 13 października 1923 r. oraz ratowanie zagrożonego mienia państwowego”.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 99 z 27 września 1924 roku, s. 550.
  35. a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1934 roku, s. 231.
  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931 roku, s. 381.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 20.

Bibliografia edytuj