Edwin Rozłubirski

wojskowy polski, generał dywizji

Edwin Gustaw Rozłubirski, ps. „Gustaw”[1] (ur. 4 maja 1926[2] w Białymstoku lub w Warszawie[3], zm. 12 maja 1999 w Warszawie[4]) – generał dywizji Sił Zbrojnych RP, podczas II wojny światowej żołnierz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, uczestnik powstania warszawskiego, pisarz oraz działacz społeczny. Wieloletni członek Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację oraz członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w latach 1988–1990. W latach 1989–1999 prezes Związku Polskich Spadochroniarzy.

Edwin Rozłubirski
Gustaw
Ilustracja
gen. dyw. Edwin Rozłubirski
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia 4 maja 1926
Białystok lub Warszawa
Data i miejsce śmierci 12 maja 1999
Warszawa
Przebieg służby
Lata służby 1942–1951, 1956–1971, 1981–1991
Siły zbrojne Orl.jpg Gwardia Ludowa
Orl.jpg Armia Ludowa
Orzeł LWP.jpg Siły Zbrojne PRL
POL Wojska Lądowe.svg Siły Zbrojne RP
Jednostki 1 Pułk Zmechanizowany
Gabinet Ministra Obrony Narodowej
6 Dywizja Powietrznodesantowa
Inspektorat Szkolenia MON
Komitet Obrony Kraju
Główne wojny i bitwy II wojna światowa:
Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje - trzykrotnie ranny
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (1943–1989) Krzyż Walecznych (1943–1989) Krzyż Partyzancki Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Warszawski Krzyż Powstańczy Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal za Warszawę 1939–1945 Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Złota Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Srebrna Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Brązowa Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Komandor Orderu Korony (Belgia) Order Wojny Ojczyźnianej II klasy Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal jubileuszowy „Czterdzieści lat zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Grób Edwina Rozłubirskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

ŻyciorysEdytuj

Urodził się w Białymstoku (według innych źródeł w Warszawie) jako syn Józefa i Marii z domu Szmidt[5][6] w rodzinie żydowskiego pochodzenia[7]. Wkrótce po urodzeniu wraz z rodzicami przeniósł się do Warszawy, gdzie w latach 1934–1941 ukończył szkołę powszechną i średnią szkołę zawodową. W 1939 wstąpił do Korpusu Kadetów Nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie.

Kariera wojskowaEdytuj

II wojna światowaEdytuj

We wrześniu 1939 wraz z kadetami wziął udział w obronie Lwowa. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną ukrywał się przed wywózką, a później pracował w stajni. Po ataku Niemiec na ZSRR przymusowo został wcielony do Baudienstu, z którego szybko zbiegł i powrócił do stolicy[8]. Tam, w wieku zaledwie 16 lat, nawiązał kontakt z podziemiem komunistycznym i wstąpił do Gwardii Ludowej[9]. Od czerwca 1942 służył w oddziale na Kielecczyźnie, początkowo jako szeregowiec w pierwszym, obok oddziału Franciszka Zubrzyckiego, oddziale partyzanckim GL dowodzonym przez Augusta Langego[10]. Potem awansowany na podoficera został dowódcą drużyny zwiadu. Uczestniczył w licznych walkach i potyczkach z Niemcami[8].

Następnie otrzymał rozkaz stawienia się w Warszawie, gdzie został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy oddziałów zbrojnych Związku Walki Młodych dzielnicy Żoliborz w stopniu podporucznika[11]. Uczestniczył w zamachu na lokal przy zbiegu ulic Kruczej i Nowogrodzkiej, w akcji na wartownię fabryki „Philipsa” przy ul. Karolkowej, wysadzeniu w powietrze nastawni kolejowej w rejonie Dworca Wschodniego. Jako zastępca dowódcy batalionu AL im. Czwartaków ds. liniowych walczył wspólnie z oddziałami Armii Krajowej w powstaniu warszawskim. Z oddziałami batalionu „Dzik” bronił barykad na rogu ul. Świętojerskiej i Freta, zbombardowanego kościoła św. Jacka i domów przy ul. Mostowej[11]. Po upadku Starego Miasta przedarł się z oddziałem kanałami do Śródmieścia, gdzie walczył aż do upadku powstania. Potem opuścił miasto wraz z ludnością cywilną i jako porucznik dowodził grupą dywersyjną AL złożoną głównie z byłych „czwartaków”[1].

Na początku 1945 wstąpił do regularnych jednostek Wojska Polskiego, w którego szeregach brał udział w walkach na froncie jako dowódca batalionu w 26. pułku piechoty wchodzącym w skład 9 Dywizji Piechoty[8]. Wojnę zakończył w stopniu kapitana.

Okres powojennyEdytuj

Od czerwca 1945 do października 1946 odbył kurs dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Został wyznaczony na dowódcę batalionu, a następnie (od 1947) na szefa sztabu 26 pułku piechoty w Sanoku. Później objął obowiązki zastępcy do spraw liniowych 28 pułku piechoty w Przemyślu. Jako oficer Grupy Operacyjnej „Wisła” brał udział w walkach z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii w Bieszczadach. W 1950 został zawieszony w czynnościach służbowych pod zarzutem udziału w spisku przeciwko władzom wojskowym i poddany przesłuchaniom przez Informację Wojskową. Powodem podejrzeń było także nadanie przez dowódcę AK Orderu Virtuti Militari podczas powstania warszawskiego. W 1951 przeniesiony został do rezerwy w stopniu majora z bardzo niekorzystną opinią. Podjął pracę jako kierowca ciężarówki.

Powrócił do zawodowej służby wojskowej po przemianach politycznych w październiku 1956[8]. Nowy minister obrony narodowej, gen. Marian Spychalski, mianował go szefem swojego gabinetu. W latach 1957–1958 ukończył Wyższy Akademicki Kurs Ogólnowojskowy. Awansowany na pułkownika został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 Praskiego pułku zmechanizowanego, którym dowodził do 1961. W latach 1961–1963 był słuchaczem Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR w Moskwie. Był jednym z organizatorów polskich wojsk powietrznodesantowych. W latach 1963–1968 był dowódcą 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej. W 1965 awansowany został na stopień generała brygady. Nominację wręczył mu w Belwederze przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab.

Dużo osobistego zaangażowania wniósł gen. Edwin Rozłubirski w popularyzację i upowszechnianie chlubnych tradycji polskiego spadochroniarstwa. Był instruktorem spadochronowym wojsk powietrznodesantowych klasy mistrzowskiej, wykonał 738 skoków spadochronowych. Wspierał i osobiście uczestniczył z kompanią honorową 6 PDPD w odsłonięciu Pomnika Polskich Spadochroniarzy i Cichociemnych w Warszawie 19 września 1965[12]. Przyczynił się również do godnej oprawy pogrzebu gen. Stanisława Sosabowskiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odwołany został z zajmowanego stanowiska w wyniku zatargu z Czesławem Domagałą, I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie oraz za odmowę użycia wojska przeciwko demonstrującym studentom w marcu 1968[8].

W kwietniu 1968 został zastępcą szefa Inspektoratu Szkolenia MON ds. Wojsk Desantowych. Po dojściu do władzy ekipy Edwarda Gierka, w grudniu 1970 został odwołany ze służbowego stanowiska. W kwietniu 1971 zwolniony do rezerwy. Na emeryturze poświęcił się działalności pisarskiej. Pracował jako konserwator centralnego ogrzewania, a następnie jako kierowca wozu dostawczego na koloniach dziecięcych[13]. W okresie stanu wojennego ponownie został powołany do służby czynnej. Pełnił obowiązki komisarza wojskowego - pełnomocnika Komitetu Obrony Kraju w Głównym Komitecie Sportu i Turystyki. Następnie na wniosek gen. Czesława Kiszczaka został oddelegowany z MON do dyspozycji MSW, gdzie opracował m.in. koncepcję centralnego ośrodka szkolenia antyterrorystycznego, późniejszego „Gromu”. Przygotował także akcję odbicia z rąk terrorystów ambasady RP w Bernie. W 1988 awansowany do stopnia generała dywizji. Jesienią 1990 odszedł z MSW. W kwietniu 1991 zakończył zawodową służbę wojskową i przeszedł w stan spoczynku.

Działalność społeczna i politycznaEdytuj

Podczas okupacji niemieckiej wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej[1]. Od 1948 do 1990 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1964–1974 oraz 1985–1990 był członkiem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, natomiast w latach 1988–1990 zasiadał w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[14]. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[15]. Był również wiceprzewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika Bohaterów Powstania Warszawskiego, uroczyście odsłoniętego w Warszawie 1 sierpnia 1989. W 1971 został wybrany prezesem Zarządu Głównego Związku Kynologicznego w Polsce – funkcję tę pełnił aż do 1990. W sierpniu 1984 wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego. 11 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70. rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski. W latach 1989–1999 był prezesem Związku Polskich Spadochroniarzy. Po 1990 działał w prezydium Zarządu Głównego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Skutecznie wspierał starania o nadanie 6. Brygadzie Desantowo-Szturmowej imienia gen. Stanisława Sosabowskiego. Zaangażował się w odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej na Cmentarzu Alt Friedhof w Niemczech.

W wyborach parlamentarnych w 1993 był kandydatem do Senatu z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej w okręgu warszawskim. Zdobył ostatecznie 198 306 głosów, zajmując 5. miejsce i nie uzyskując jednak mandatu[16].

Pochowany w kwaterze generalskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera D6-3-40)[17]. W pogrzebie udział wziął były prezydent RP, gen. armii Wojciech Jaruzelski oraz przewodniczący SLD Leszek Miller. Mowy pogrzebowe wygłosili m.in. w imieniu Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych – wiceprezes tego związku, gen. broni Zygmunt Huszcza, w imieniu Sztabu Generalnego WP – zastępca szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Jarosław Bielecki, w imieniu przyjaciół – gen. bryg. Tadeusz Pietrzak.

PublikacjeEdytuj

  • Cień spadochronu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1967.[18]
  • Kto, kiedy, dlaczego w spadochroniarstwie. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972.
  • Fatum. Warszawa: Praska Agencja Wydawnicza, 1991.
  • Bez pardonu. Warszawa: Projekt, 1997.
  • Prawdą po oczach. Warszawa: Projekt, 1995. ISBN 978-83-909260-4-9.[19]
  • Wstydu oszczędź. Warszawa: Projekt, 1995. ISBN 83-902260-7-3.[20]
Osobny artykuł: Biblioteka Żółtego Tygrysa.

UpamiętnienieEdytuj

Od 4 listopada 2003 jest patronem 6. Batalionu Powietrznodesantowego w Gliwicach[11][24].

W 2001 Mennica Polska wybiła medal okolicznościowy z jego wizerunkiem[25]. Pistolet maszynowy MP-40, którego w czasie okupacji używał Edwin Rozłubirski, stanowi eksponat Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Ordery i odznaczeniaEdytuj

PolskieEdytuj

ZagraniczneEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Edwin Rozłubirski - Powstańcze Biogramy. 1944.pl. [dostęp 2019-01-03].
  2. ↑ Materiały wstępne sprawy krypt. „Komandos” dot. gen. Edwin Rozłubirski ps. Gustaw, imię ojca: Józef, ur. 04-05-1926 r., inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-05-07].
  3. ↑ Pozostać sobą. Rozmowa z gen. Edwinem Rozłubirskim s. 169.
  4. ↑ Zmarł generał Rozłubirski. dziennikpolski24.pl. [dostęp 2019-03-09].
  5. ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-01-03].
  6. ↑ Karta ewidencji operacyjnej dot. Edwin Gustaw Rozłubirski, imię ojca: Józef, ur. 04-05-1926 r., inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-05-07].
  7. ↑ Żydzi w Powstaniu Warszawskim, sztetl.org.pl [dostęp 2019-07-24].
  8. ↑ a b c d e Biografia na portalu 6 Batalionu Szturmowego w Gliwicach.
  9. ↑ Rozłubirski, Edwin (1926-1999), wyborcza.pl [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  10. ↑ Ryszard Nazarewicz, Armii Ludowej dylematy i dramaty, Warszawa: Oficyna Drukarska, 1998, ISBN 83-909166-0-6.
  11. ↑ a b c Departament Wychowania i Promocji Obronności MON: Patroni jednostek wojskowych.
  12. ↑ General brygady Stanisław Franciszek Sosabowski (1892-1967), www.sosabowski.com [dostęp 2019-07-23].
  13. ↑ Generał dywizji Edwin Rozłubirski „Gustaw”. [dostęp 2019-03-09].
  14. ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011 radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06].
  15. ↑ Rzeczpospolita, 1989, nr 37 (2171), str. 1-2
  16. ↑ M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 471.
  17. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  18. ↑ Cień spadochronu, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  19. ↑ Prawdą po oczach, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  20. ↑ Wstydu oszczędź, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  21. ↑ Ludzie z innego świata, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  22. ↑ Goście o zmroku, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  23. ↑ Veledog nr 5621, lubimyczytac.pl [dostęp 2019-03-09].
  24. ↑ Decyzja nr 300/MON z 4 listopada 2003 r.
  25. ↑ Medal gen. dyw. Edwin Rozłubirski Gustaw.
  26. ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 494.
  27. ↑ Postanowienie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 maja 1999 r. o nadaniu orderu. M.P. z 1999 r. nr 25, poz. 370.
  28. ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387.

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edwin_Rozłubirski&oldid=62200989”