Emilia Sczaniecka

polska działaczka społeczna i narodowościowa

Emilia Sczaniecka herbu Ossoria[1] (ur. 20 maja 1804 w Brodach, zm. 11 maja 1896 w Pakosławiu) – polska działaczka społeczna i narodowościowa, zasłużyła się m.in. pomocą niesioną rannym w czasie powstania listopadowego (1830–1831) w Królestwie Polskim[2].

Emilia Sczaniecka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1804
Brody

Data i miejsce śmierci

11 maja 1896
Pakosław

Zawód, zajęcie

działaczka społeczna i narodowa

podpis
Emilia Sczaniecka w starszym wieku
Głaz Pamięci. Wśród bohaterek powstania listopadowego w tym miejscu uhonorowanych jest Emilia Sczaniecka
Epitafium na murze kościoła św. Wojciecha w Poznaniu

Życiorys

edytuj

Urodziła się w Brodach[2]. Pochodziła z zamożnej rodziny ziemiańskiej. Otrzymała wysokie, jak na tamte czasy, wykształcenie.

 
Kajetan Saryusz-Wolski, Emilia Szczaniecka, wielka patryotka ratująca rannych na polu bitwy w r. 1831

Po wybuchu powstania listopadowego zorganizowała zbiórkę środków na cele powstańcze[3], które zawiozła do Warszawy, gdzie wsławiła się jako organizatorka pomocy medycznej dla żołnierzy polskiej armii. Ukrywała emisariuszy i wspierała potrzebujących materialnie. Skazana za to przez rząd pruski na więzienie i kary finansowe, została ułaskawiona przez króla. Później była także filantropką, animatorką działań narodowościowych i feministycznych w zaborze pruskim. W latach 1840–1896 była właścicielką Pakosławia[2], gdzie jednym z zarządzających majątkiem był Filip Wize[4], ojciec Kazimierza Filipa Wizego.

W czasie powstania wielkopolskiego schronienia potrzebującym udzielała w Śremie, Miłosławiu i Wrześni.

Była założycielką pierwszego w Wielkopolsce Stowarzyszenia Kobiet oraz instytucji Pomocy naukowej dla ubogich dziewcząt w Poznańskiem i Prusach Zachodnich.

Działała też podczas powstania styczniowego[2]. Sławę zyskała jako siostra miłosierdzia, gorliwa opiekunka Towarzystwa Pomocy Naukowej.

Jej dom w Pakosławiu koło Nowego Tomyśla był długo ważnym ośrodkiem narodowym. Zmarła tam 11 maja 1896[2]. Pogrzeb Emilii Sczanieckiej był ważnym wydarzeniem patriotycznym: kondukt miał długość 12 kilometrów[2]. Została pochowana na dziedzińcu kościoła w Michorzewie[2].

Upamiętnienie

edytuj

Uhonorowana m.in. ulicą, aleją lub parkiem swojego imienia w Lwówku, Nowym Tomyślu, Krakowie, Ostrowie Wielkopolskim, Poznaniu, Łodzi, Gorzowie Wielkopolskim i Szczecinie.

Mają ją jako swą patronkę następujące placówki oświatowe:

W kulturze

edytuj

Jest jedną z bohaterek polskiego serialu historycznego Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy w reżyserii Jerzego Sztwiertni. Odtwórczynią jej roli była Joanna Sobieska.

Przypisy

edytuj
  1. Złota księga szlachty polskiej, r. I, Poznań 1879, s. 261–268.
  2. a b c d e f g Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 436–437. ISBN 83-7079-589-7.
  3. Wielkopolska ciekawie.Emilia Sczaniecka [dostęp 2021-08-17]
  4. Dionizja Wawrzykowska-Wierciochowa: Emilia Sczaniecka opowieść biograficzna. Warszawa: 1970, s. 582.
  5. Patronka – Zespół Szkół im. Emilii Sczanieckiej w Pniewach. Zespół Szkół im. Emilii Sczanieckiej, Pniewy. [dostęp 2018-05-11].