Eric Bogosian (orm. Էրիկ Բոգոսյան; ur. 24 kwietnia 1953 w Bostonie) – amerykański aktor, dramaturg i pisarz pochodzenia ormiańskiego.

Eric Bogosian
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 kwietnia 1953
Boston

Zawód

aktor, dramaturg, pisarz, historyk

Współmałżonek

Jo Anne Bonney
(od 1980)

Lata aktywności

od 1983

Strona internetowa

W Polsce znany jest przede wszystkim jako autor monodramów, w których występuje Bronisław Wrocławski, a reżyserem jest Jacek Orłowski.

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w Bostonie w Massachusetts w rodzinie pochodzenia ormiańskiego[1] jako syn Edwiny (z domu Jamgochian), fryzjerki / instruktorki, i Henry’ego Bogosiana, księgowego[2]. Wczesne dzieciństwo spędził w Watertown w Massachusetts, gdzie mieszka duża społeczność armeńsko-amerykańska, w skład której weszli jego dziadkowie, którzy przeżyli ludobójstwo Ormian. W 1960 wraz z rodziną przeprowadził się do pobliskiego Woburn. Uczęszczał do Woburn Memorial High School, gdzie zainteresował się teatrem. W 1976 ukończył Oberlin College[3] w Oberlin w Ohio. W latach 1971–1973 studiował na Uniwersytecie Chicagowskim.

10 października 1980 ożenił się z Jo Anne Bonney, z którą ma dwóch synów, Harry’ego Wolfa i Travisa.

Kariera

edytuj

W Nowym Jorku został zatrudniony przez dom kultury The Kitchen na Manhattanie jako asystent, opracował tam program taneczny współpracując z New York City Ballet i po pięciu latach wyjechał, aby poświęcić się pracy teatralnej. Między 1976 a 1982 napisał, wyreżyserował i zagrał w ponad szesnastu przedstawieniach na Off-Broadwayu[4]. Zdobył trzy nagrody Obie Award - dwie za sztuki Drinking in America (Pijąc w Ameryce, 1986) i Pounding Nails in the Floor (Czołem wbijając gwoździe w podłogę, 1994) oraz za cytat specjalny w Sex, Drugs, Rock & Roll (1990)[5], a także odebrał Drama Desk Award za znakomity pokaz jednoosobowy w Drinking in America (1986) na Broadwayu[6].

W 1988 jego sztuka Rozmowy radiowe (Talk Radio)[7] została zekranizowana przez Olivera Stone’a, Bogosian za ten tekst otrzymał nagrodę Pulitzera w dziedzinie dramatu[8], a za występ filmowy jako DJ Barry Champlain i scenariusz zdobył Srebrnego Niedźwiedzia na festiwalu w Berlinie oraz nagrodę krytyków filmowych w Chicago dla najbardziej obiecującego aktora[9]. W 1996 jego sztukę Na przedmieściach (SubUrbia) na kinowy ekran przeniósł Richard Linklater. Z kolei adaptacji filmowej Seks, prochy i rock&roll (Sex, Drugs, Rock & Roll, 1991) dokonał John McNaughton. Bogosian zagrał w filmach takich jak Liberator 2 (1995)[10] ze Stevenem Seagalem czy Wonderland (2003) u boku Vala Kilmera w roli aktora porno Johna Holmesa. Współpracował z takimi reżyserami jak Woody Allen, Robert Altman, Taylor Hackford, Atom Egoyan i Agnieszka Holland. Można go było także dostrzec na małym ekranie w serialach telewizyjnych, w tym Hoży doktorzy (2003) jako terapeuta doktora Perry’ego Coxa (John C. McGinley) czy Prawo i porządek: Zbrodniczy zamiar (2006–2010) w roli kapitana Danny’ego Rossa.

Adaptacje sztuk Bogosiana na polskich scenach

edytuj

W Polsce sztuki Bogosiana w przekładach Sławomira Michała Chwastowskiego zrealizował reżyser Jacek Orłowski z aktorem Bronisławem Wrocławskim, w tym Talk Radio (1999) w warszawskim Teatrze Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza z Włodzimierzem Pressem, Jackiem Poniedziałkiem, Andrzejem Mastalerzem i Rafałem Maćkowiakiem oraz monodramy - Czołem wbijając gwoździe w podłogę (2000) i Obudź się i poczuj smak kawy (2003). Z kolei Zwierzenia pornogwiazdy (2004) z muzyką Eminema wyreżyserował sam tłumacz Sławomir Michał Chwastowski w Teatrze Ludowym w Krakowie z Tomaszem Schimscheinerem, a rok później (2005) w Teatrze Wierszalin powstał monodram w reż. Piotra Tomaszuka z Rafałem Gąsowskim w roli Rafała Gaczuka.

17 maja 2004 Bogosian wystąpił w przeglądzie swoich sztuk w Teatrze im. Jaracza w Łodzi w składance pod przewrotnym tytułem The Worst of Eric Bogosian.

Filmografia

edytuj
Filmy
Rok Tytuł Rola Reżyser
1983 Zrodzone w płomieniach (Born in Flames) techniczny CBS Lizzie Borden
1984 Efekty specjalne (Special Effects) Christopher Neville Larry Cohen
1985 Substancja (The Stuff) pracownik supermarketu
1988 Rozmowy radiowe (Talk Radio) DJ Barry Champlain Oliver Stone
1989 Suffering Bastards Pan Leech Bernard McWilliams
1991 Seks, prochy i rock&roll (Sex, Drugs, Rock & Roll, dokumentalny) w roli samego siebie John McNaughton
1993 Złodziej z Bagdadu (The Thief and the Cobbler) sęp Fido (głos) Richard Williams
1994 Diabelskie polowanie (Witch Hunt) senator Larson Crockett Joseph Dougherty
1995 Dolores (Dolores Claiborne) Peter Taylor Hackford
Liberator 2 (Under Siege 2: Dark Territory) Travis Dane Geoff Murphy
1996 Beavis i Butt-head zaliczają Amerykę stary wierny strażnik / sekretarz prasowy Białego Domu / porucznik strategicznego dowództwa lotniczego (głos) Mike Judge
1997 Morderczyni (Office Killer) Peter Douglas Cindy Sherman
Przejrzeć Harry’ego (Deconstructing Harry) Burt, szwagier Harry’ego Woody Allen
1998 Sejfmeni (Safe Men) Edward Templeton, Sr. (głos) John Hamburg
Wojna kłamstw (A Bright Shining Lie) Doug Elders Terry George
2000 Plotka (Gossip) profesor Goodwin Davis Guggenheim
In the Weeds Simon Michael Rauch
2002 Ucieczka od życia (Igby Goes Down) Pan Miły Facet Burr Steers
Ararat Rouben Atom Egoyan
2003 Aniołki Charliego: Zawrotna szybkość (Charlie’s Angels: Full Throttle) Alan Caulfield McG
Wonderland Eddie Nash James Cox
2004 Król narożnika (King of the Corner) Rabbi Evelyn Fink Peter Riegert
Blade: Mroczna trójca (Blade: Trinity) Bentley Tittle David S. Goyer
2005 Co jest grane (Heights) Henry Chris Terrio
2008 Cadillac Records Alan Freed Darnell Martin
2014 Do ciebie, Filipie (Listen Up Philip) narrator (głos) Alex Ross Perry
2017 Zbuntowany w zbożu (Rebel in the Rye) Harold Ross Danny Strong
2019 Nieoszlifowane diamenty (Uncut Gems) Arno Josh Safdie, Benny Safdie
2023 Gad (Reptile) kapitan Robert Allen Grant Singer
Seriale
Rok Tytuł Rola Uwagi
1985 Policjanci z Miami Zeke odc.: „Milk Run”
Opowieści z ciemnej strony Junkie odc.: „The Tear Collector”
Strefa mroku (The Twilight Zone) Jackie Thompson odc.: „Healer”
1986 Reading Rainbow (Czytanie tęczy) Conan Bibliotekarz (głos) odc.: „Alistair in Outer Space”
Crime Story Dee 2 odcinki
1992–1993 Prawo i porządek Gary Lowenthal 2 odcinki
1993 The Larry Sanders Show Stan Paxton odc.: „Larry's Partner”
2000 Witamy w Nowym Jorku (Welcome to New York) Robby odc.: „The Crier”
2001 Brygada ratunkowa porucznik Lewis odc.: „The Self-Importance of Being Carlos”
2003 Hoży doktorzy dr Gross odc.: „His Story”
2006–2010 Prawo i porządek: Zbrodniczy zamiar kapitan Danny Ross 61 odcinków
2003 Hoży doktorzy dr Gross odc.: „His Story”
2006 Love Monkey Phil Leshing 5 odcinków
2014 Żona idealna Nelson Dubeck 3 odcinki
2015 Elementary Collin Eisely odc.: „A Stitch in Time”
2016–2017 The Get Down Roy Asheton 7 odcinków
2017–2018 Billions Lawrence Boyd 10 odcinków
2018–2019 Sukcesja Gil Eavis 7 odcinków

Twórczość dramaturgiczna

edytuj
  • Men in Dark Times (Człowiek w mrocznych czasach)
  • Scenes from the New World (Sceny z nowego świata)
  • Sheer Heaven (Czyste niebo, 1980)
  • Men Inside (Ludzkie wnętrze, 1981)
  • The New World (Nowy świat, 1981)
  • FunHouse (Dom śmiechu, 1983)
  • Drinking in America (Pijąc w Ameryce, 1986)
  • Talk Radio (Rozmowy radiowe, 1987)
  • Sex, Drugs, Rock & Roll (Seks, prochy i rock&roll, 1990)
  • Notes from the Underground (1993)
  • Pounding Nails in the Floor with My Forehead (Czołem wbijając gwoździe w podłogę, 1994)
  • SubUrbia (Na przedmieściach, 1994)
  • Griller (1998)
  • Mall (2000)
  • Wake Up and Smell the Coffee (Obudź się i poczuj smak kawy, 2000)
  • Humpty Dumpty (2004)
  • Non-profit Benefit (Korzyść bez korzyści)
  • Red Angel (Czerwony anioł)
  • Wasted Beauty (2005)
  • Zwierzenia pornogwiazdy

Przypisy

edytuj
  1. Eric Bogosian – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  2. Eric Bogosian Biography (1953-). Film Reference. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  3. Eric Bogosian Biography. TV.com. [dostęp 2020-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)]. (ang.).
  4. Jason Ankeny: Eric Bogosian Biography. AllMusic. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  5. Eric Bogosian Biography. Internet Off-Broadway Database. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  6. Eric Bogosian Awards. Internet Broadway Database. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  7. Eric Bogosian. Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  8. Eric Bogosian, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2020-04-18] [zarchiwizowane z adresu].
  9. Andrea LeVasseur: Eric Bogosian Biography. AllMovie. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
  10. Eric Bogosian. Listal. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj