Erik von Kuehnelt-Leddihn

Erik Maria Anton Friedrich Ritter von Kuehnelt-Leddihn (ur. 31 lipca 1909, zm. 26 maja 1999[1]) – austriacki myśliciel, pisarz i dziennikarz katolicki. Był zdecydowanym krytykiem demokracji oraz totalitaryzmu. Sam nazywał siebie "skrajnie konserwatywnym arcyliberałem". Opowiadał się za monarchią absolutną.

Życiorys edytuj

Kuehnelt-Leddihn urodził się 31 lipca 1909 roku w Haselsdorf-Tobelbad[2]. Wywodził się z arystokratycznej rodziny o tradycjach katolickich[3]. Studiował prawo państwowe oraz kanoniczne na Uniwersytecie Wiedeńskim[2]. Przeniósłszy się do Budapesztu w 1929 roku, studiował politologię oraz ekonomię (m.in. pod kierunkiem Pála Telekiego) tam uzyskał doktorat[2][4]. Studiował także teologię[5].

Kuehnelt-Leddihn zaczął pracę dziennikarza w wieku 16 lat dla londyńskiej gazety „The Spectator[2]. Około roku 1929 został wysłany przez węgierską gazetę jako korespondent do ZSRR i spędził tam dwa lata[2][4]. W 1935 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii i uczył historii w jezuickiej szkole Beaumont College[4]. W 1937 roku Kuehnelt-Leddihn wyjechał do Stanów Zjednoczonych[2]. Wykładał przez rok na Georgetown University. Później został dyrektorem instytutu historii i socjologii w St. Peter's College[2]. W latach 1942–1943 uczył języka japońskiego na Uniwersytecie Fordham. Od 1943 do końca swojego pobytu w Stanach wykładał na Chestnut Hill College w Filadelfii[2]. W 1946 roku współzałożył Stowarzyszenie Mont Pelerin, towarzystwo grupujące zwolenników klasycznego liberalizmu (w 1961 je opuścił)[4]. Do końca II wojny światowej nie mógł wrócić do okupowanej przez nazistów Austrii z powodu opublikowanej w 1933 roku książki Jesuiten, Spießer und Bolschewiken, w której krytykował partię narodowo-socjalistyczną.

W 1947 roku wrócił do Austrii, aby poświęcić się pisaniu i samodzielnym badaniom intelektualnym[2]. Co roku wracał do Ameryki na wykłady z europejskiej kultury i historii[4]. Na początku lat 50. współzałożył amerykańskie konserwatywne pismo „The National Review” i przez 35 lat pracował jako jego europejski korespondent[4]. W latach 1946–1958 był stałym współpracownikiem miesięcznika „Neues Abendland”, katolickiego i prawicowego pisma ukazującego się w Austrii i Niemczech[4]. W 1981 roku ogłosił Deklarację portlandzką[potrzebny przypis].

Przez cały okres trwania swojej kariery pisał artykuły dla kilkudziesięciu czasopism ukazujących się w różnych krajach: amerykańskich, angielskich, hiszpańskich, niemieckich, austriackich, argentyńskich, szwedzkich, norweskich, polskich, szwajcarskich, francuskich, japońskich, nowozelandzkich i australijskich[2][4]. Współpracował także przy tworzeniu niemieckiej encyklopedii wydawnictwa „Brockhaus[2]. Napisał cztery powieści oraz sześć książek politologicznych[5].

Życie prywatne edytuj

Kuehnelt-Leddihn ożenił się z hrabianką Christiane Goess w 1937 roku[2]. Mieli troje dzieci[2]. Był udałym poliglotą; znał 8 języków czynnie, natomiast 11 dalszych biernie, w tym polski[2][4]. Odwiedził ponad 100 krajów[2][4]. W wolnym czasie malował, swoją pierwszą wystawę miał w 1971 roku[2].

Poglądy edytuj

W swoim największym i najsłynniejszym dziele – Wolność czy równość (Liberty or Equality) – zawarł ostrą krytykę demokracji. Uważał, że lud nie ma wystarczających kompetencji do wyboru odpowiedniej władzy, ze względu na rozpiętość między Scita - wiedzą jaką posiadają masy, jak również wybierana przez nie klasa polityczna (której członkowie nie są "politykami z zawodu"), a Scienda - wiedzą jaką należy posiadać, by należycie sprawować władzę, względnie oceniać decyzje rządzących. Przepaść ta pogłębia się stale i nieuchronnie, z racji niemożności zatrzymania postępu technologicznego, a co za tym idzie, ilości informacji jaką należy posiadać (Scienda). Jego zdaniem, demokracja, w zestawieniu z monarchią, jest ustrojem złym i niesprawiedliwym. Albowiem monarchia nie tylko opiera się na wzorze chrześcijańskiego ustroju społecznego, jakim jest rodzina i Kościół, ale również zapewnia więcej wolności. W tej samej książce von Kuehnelt-Leddihn analizował również źródła nazizmu w Niemczech. Jego zdaniem tych źródeł należy szukać m.in. w protestantyzmie i racjonalizmie czasów rewolucji francuskiej.

Początkowo był bardzo krytyczny wobec Lutra, ale po przeczytaniu jego ponad 100 dzieł uznał go za konserwatystę, który popełnił błąd. Albowiem von Kuehnelt-Leddihn uważał luteranizm za bunt przeciwko renesansowi i właściwemu mu humanizmowi.

Sentencje edytuj

  • "Prawica jest prawa [ma rację], a lewica jest zła [w błędzie]". (ang. the right as always right, and the left is always wrong)
  • "Człowiek jest raczej głupi niż nikczemny".
  • "Trzy całkowicie lewicowe rewolucje – francuska, bolszewicka i nazistowska – ukształtowały historię ostatnich 200 lat i sprawiły, że były one 'Stuleciami G': gilotyn, więzień, szubienic, komór gazowych i łagrów (ang. guillotines, gaols, gallows, gas chambers, gulags)".

Dzieła edytuj

Powieści

  • Jesuiten, Spiesser, Bolschewiken (wyd. angielskie Gates of Hell) (wyd. polskie Jezuici, burżuje, bolszewicy)
  • Night Over the East
  • Moscow 1979
  • Black Banners

Prace socjologiczno-polityczne

  • The Menace of the Herd (wydane pod pseudonimem "Francis S. Campell")
  • Liberty or Equality
  • The Timeless Christian
  • The Intelligent American's Guide to Europe
  • Leftism, From de Sade and Marx to Hitler and Marcuse
  • Leftism Revisited, From de Sade and Marx to Hitler and Pol Pot
  • Demokratie. Eine Analyse (wyd. polskie Demokracja - opium dla ludu. Wydawnictwo PROHIBITA ISBN 978-83-61344-37-7)
  • Die falsch gestellten Weichen: Der rote faden 1789-1984 (wyd. polskie Ślepy tor. Ideologia i polityka lewicy 1789-1984. Wydawnictwo "Wektory" ISBN 978-83-60562-16-1)

Przypisy edytuj

  1. Erik Maria Ritter von Kühnelt-Leddin, geni_family_tree, 31 lipca 1909 [dostęp 2023-05-25] (pol.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p Erik Kuehnelt-Leddihn: Erik Kuehnelt-Leddihn Curriculum Vitae. kuehnelt-leddihn.at. [dostęp 2014-06-25]. (ang.).
  3. Damian Leszczyński, Erik von Kuehnelt-Leddihn – ostatni konserwatywny arcyliberał, [w:] Erik von Kuehnelt-Leddihn, Ślepy tor, Wektory, s. 7
  4. a b c d e f g h i j Tomasz Gabiś, O Autorze, [w:] Erik von Kuehnelt-Leddihn, Demokracja – opium dla ludu, Wydawnictwo PROHIBITA, Warszawa 2012, ss. 166–175.
  5. a b George W. Rutler: Erik Von Kuehnelt-Leddihn. crisismagazine.com, 2007-11-19. [dostęp 2014-06-24]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj