Erna Rosenstein

Erna Rosenstein
Data i miejsce urodzenia	17 maja 1913 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	10 listopada 2004 ; Warszawa
Narodowość	Polka
Język	polski
Dziedzina sztuki	malarstwo, poezja
Epoka	Surrealizm
	Nagrody
	Nagroda im. Jana Cybisa (1996)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Erna Rosenstein (ur. 17 maja 1913 we Lwowie, zm. 10 listopada 2004 w Warszawie) – polska malarka surrealistyczna i poetka żydowskiego pochodzenia. Siostra Paula Rosenstein-Rodana, żona Artura Sandauera, matka Adama Sandauera.

Życiorys

W latach 1932–1934 Erna Rosenstein studiowała w Wiener Frauenakademie, a następnie w latach 1934–1936 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha Weissa. W latach studiów nawiązała kontakty ze studencką Grupą Krakowską, w tym z malarzem i grafikiem Jonaszem Sternem.

W 1937 odbyła krótką podróż do Paryża, gdzie w 1938 miała okazję poznać malarstwo surrealistyczne.

Czas wojny spędziła z rodzicami we Lwowie. W 1942 udało jej się uciec z tamtejszego getta. Po wyjeździe ze Lwowa, ukrywała się pod przybranymi nazwiskami najpierw w Warszawie, a po 1944 – w Częstochowie. Po wojnie stała się częścią krakowskiej awangardy. Współtworzyła odradzającą się Grupę Krakowską, m.in. wraz z Tadeuszem Kantorem, Marią Jaremą, Jonaszem Sternem. W 1949 wyszła za mąż za Artura Sandauera, zamieszkała w Warszawie, gdzie w 1950 urodził się ich syn Adam Sandauer, działacz społeczny i polityczny.

Nagrobek Erny Rosenstein i Artura Sandauera na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 30 lipca 2006

Należała do szeregu organizacji komunistycznych:

Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom (1930–1947)
Wiener Jungarbaiter Verband (1933–1934)
Komunistyczny Związek Młodzieży Polski (1935–1938)
Polska Partia Robotnicza (1945–1948)
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (od 1948)^[1].

Do 1954, ze względu na obowiązujący w Polsce socrealizm, Rosenstein nie mogła wystawiać swoich prac.

Od 1972 Rosenstein zaczęła wydawać tomiki poezji oraz miniatury dramatyczne.

Była laureatką Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida (1976) i Nagrody im. Jana Cybisa (1996^[2]). Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera C39-10-5)^[3].

Twórczość malarska

Malarstwo Erny Rosenstein wykazuje wiele cech wspólnych z poetyką surrealizmu.

Takie jej obrazy, jak Rzeźba w morzu (1954) i Krajobraz (1957) wykazują pewne pokrewieństwo ze sztuką Joana Miró i André Massona natomiast obrazy Spokojny świat (1855) i Pomniki (1955) przypominają nastrój obrazów Yves’a Tanguy’ego. Do założeń surrealizmu nawiązują też inne jej obrazy, jak Droga (1954), związana z poetyką marzenia sennego czy jeden z ostatnich, na pół abstrakcyjny Rozchylone nabrzmiałe (1970)^[4].

Twórczość literacka

Tomy poetyckie

Ślad (Czytelnik, Warszawa 1972)
Spoza granic mowy (Czytelnik, Warszawa 1976)
Wszystkie ścieżki: (wiersze wybrane) (Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979, ISBN 83-08-00156-4)
Czas (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986, ISBN 83-06-01212-7)
Trochę z archiwum (Miejska Biblioteka Publiczna w Legionowie, Legionowo 1993)
Jeszcze z archiwum (Galeria Rzeźby w Warszawie, Warszawa 1994)
Płynie rzeka (Muzeum Historyczno-Etnograficzne, Chojnice 1998, ISBN 83-906163-2-7)

Bajki

Bajki, wybór i opracowanie Jarosław Borowiec (Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2014)
Poławiacz cieni (bajki zebrane), zebrał i opracował Jarosław Borowiec (Wydawnictwo Wolno, Fundacja Galerii Foksal, Lusowo, Warszawa 2022)

Krótkie spektakle

Post-sztuka-postępowa czyli Światomorfoza, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023^[5]
Tram ta dra ta, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023^[6]
Mówią zdjęcia, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023^[7]
Przechodząc, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023^[8]

Przypisy

↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 814–815. ISBN 83-223-2073-6.
↑ Culture.pl: Nagroda im. Jana Cybisa. Instytut Adama Mickiewicza, 2008/08/10. [dostęp 2015-10-06]. (pol.).
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
↑ Krystyna Janicka: Surrealizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985, s. 221–222. ISBN 83-221-0256-9.
↑ Erna Rosenstein | POST-SZTUKA-POSTęPOWA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
↑ Erna Rosenstein | TRAM TA DRA TA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
↑ Erna Rosenstein | Mówią zdjęcia [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
↑ Erna Rosenstein | Przechodząc [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).

Linki zewnętrzne

Biografia Erny Rosenstein (ang.)
Erna Rosenstein, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .
Erna Rosenstein. Wodotrysk ognia i ciszy – biografia na NiezlaSztuka.net
Die polnische Lyrikerin und Künstlerin Erna Rosenstein (1913 – 2004). usakowska-wolff.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-06)].
dwutygodnik.com
Autoryzowane wspomnienia Erny Rosenstein, spisane przez Zenonę Macużankę
Dzieła Erny Rosenstein w zasobach Muzeum Sztuki w Łodzi
Urszula Usakowska-Wolff, Erna Rosenstein: przyjaciółka i autorka „Czterech krótkich spektakli” pisanych do szuflady , Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023.

[O-1] Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 814–815. ISBN 83-223-2073-6.

[2] Culture.pl: Nagroda im. Jana Cybisa. Instytut Adama Mickiewicza, 2008/08/10. [dostęp 2015-10-06]. (pol.).

[3] Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.

[4] Krystyna Janicka: Surrealizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985, s. 221–222. ISBN 83-221-0256-9.

[5] Erna Rosenstein | POST-SZTUKA-POSTęPOWA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).

[6] Erna Rosenstein | TRAM TA DRA TA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).

[7] Erna Rosenstein | Mówią zdjęcia [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).

[8] Erna Rosenstein | Przechodząc [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]