Ernest Rutherford

chemik i fizyk z Nowej Zelandii, noblista

Ernest Rutherford, 1. Baron Rutherford of Nelson (ur. 30 sierpnia 1871 w Brightwater, zm. 19 października 1937 w Cambridge) – brytyjski fizyk urodzony w Nowej Zelandii[1][2], noblista. Był jednym z pionierów fizyki jądrowej, badając rozpady promieniotwórcze. W roku 1908 otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Już jako noblista Rutherford potwierdził istnienie jądra atomowego oraz protonów[3].

Ernest Rutherford
Ilustracja
Ernest Rutherford (1871-1937)
Data i miejsce urodzenia

30 sierpnia 1871
Brightwater

Data i miejsce śmierci

19 października 1937
Cambridge

Zawód, zajęcie

fizyk

podpis
Tablica na budynku laboratorium w Manchesterze, gdzie uczony prowadził badania

Odkrycie jądra atomowego pozwoliło między innymi na zmianę paradygmatu w fundamentach fizyki – stworzenie kwantowego modelu atomu przez Bohra, przewidzenie falowej natury elektronów przez de Broglie’a i sformułowanie pełnej mechaniki kwantowej przez Heisenberga, Schrödingera i Borna. W co najmniej jednym z rankingów fizyków Rutherford znalazł się w pierwszej dziesiątce wszech czasów[4].

ŻyciorysEdytuj

Urodził się w Spring Grove (teraz Brightwater) niedaleko miasta Nelson w Nowej Zelandii. Studiował w Nelson College, a doktorat otrzymał w Canterbury College (teraz University of Canterbury). Głównym polem jego badań była w tym czasie elektryczność.

W roku 1895 młody Rutherford przybył do Europy. Podjął pracę naukową w Wielkiej Brytanii w Laboratorium Cavendisha, będącym częścią Uniwersytetu w Cambridge. W latach 1895-1898 prowadził badania nad promieniowaniem wytwarzanym przez niektóre pierwiastki chemiczne. Odkrył, że ta radiacja zawiera dwie składowe obdarzone ładunkiem elektrycznym. Promienie dodatnie nazwał promieniowaniem alfa, ujemne – promieniowaniem beta.

W roku 1898 Rutherford otrzymał posadę w katedrze fizyki na Uniwersytecie McGilla w Montrealu.

W roku 1907 Rutherford podjął pracę na Victoria University of Manchester (od 2004 r. w składzie Uniwersytetu Manchesterskiego). Podczas pracy w tym ośrodku wykonał eksperyment Rutherforda, zaliczany do dziesięciu najpiękniejszych eksperymentów z fizyki. Cząstki alfa przepuścił przez bardzo cienką złotą folię. Rozkład kątowy rozproszonych cząstek skłonił Rutherforda do wysnucia wniosku, że cała masa oraz dodatni ładunek atomu skupiony jest w bardzo niewielkiej objętości. W ten sposób potwierdził on eksperymentalnie istnienie jądra atomowego.

Badając zachowanie pierwiastków radioaktywnych udowodnił, że źródłem promieniowania tych pierwiastków jest spontaniczny rozpad promieniotwórczy. W roku 1908 otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.

Kolejnym osiągnięciem Rutherforda było dokonanie przemiany atomów azotu w atomy tlenu.

W roku 1919 Rutherford został szefem Laboratorium Cavendisha. Pod jego nadzorem prowadzono prace, które zostały nagrodzone trzema Nagrodami Nobla: James Chadwick zaobserwował eksperymentalnie neutrony, John Cockcroft oraz Ernest Walton rozbili jądro atomowe korzystając z akceleratora cząstek, a Edward Victor Appleton udowodnił istnienie jonosfery.

Rutherford miał przepuklinę pępkową, do której podtrzymywania nosił pas przepuklinowy. W październiku 1937 upadł podczas prac w swoim ogrodzie, co spowodowało uwięźnięcie przepukliny. Mimo operacji, wykonanej następnego dnia w Cambridge w sali operacyjnej domu opieki Evelyn Nursing Home (od 1983 The Evelyn Hospital)[5], nastąpiło ogólne zakażenie organizmu, wskutek którego Rutherford zmarł wieczorem 19 października 1937[6].

W roku 1997 jego imieniem został nazwany sztuczny pierwiastek unnilquadium.

PrzypisyEdytuj

  1. Ernest Rutherford 1871–1937. [w:] A Science Odyssey > People and Discoveries [on-line]. Public Broadcasting Service (PBS),. [dostęp 2016-12-19].
  2. Ernest Rutherford, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-12-19] (ang.).
  3. Rutherford Ernest, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-29].
  4. Einstein the greatest. BBC News, 1999-11-29. [dostęp 2021-08-05].
  5. History. The Evelyn Trust. [dostęp 2021-08-30].
  6. Richard Rhodes: Jak powstała bomba atomowa. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 204-205. ISBN 83-7255-131-6.

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj