Ernest Shackleton

Ernest Henry Shackleton (ur. 15 lutego 1874 w Ballitore w hrabstwie Kildare w Irlandii, zm. 5 stycznia 1922 w Grytviken na Georgii Południowej), irlandzki podróżnik i odkrywca, badacz Antarktydy. Ukończył Dulwich College, żonaty z Emily Dorman (córka bogatego angielskiego prawnika), ojciec Raymonda, Edwarda i Cecily. Otrzymał Medal Polarny.

Ernest Henry Shackleton

Data i miejsce urodzenia	15 lutego 1874 Ballitore
Data i miejsce śmierci	5 stycznia 1922 Grytviken
Odznaczenia

Wyprawy

• 1901–1902 – jako członek ekspedycji Roberta Scotta na pokładzie statku „Discovery”. Wyprawa powróciła po dwóch latach dotarłszy na południe dalej niż ktokolwiek inny w tym czasie.

• 1907–1909 – dowódca wyprawy na biegun południowy. Znalazłszy się 180 km od bieguna, musiał zawrócić, ponieważ zabrakło mu żywności.

• 1914–1916 – dowódca wyprawy transantarktycznej. W sierpniu 1914 roku wyprawa w liczbie 28 ludzi wypłynęła z Wielkiej Brytanii na barkentynie „Endurance” dowodzonej przez Franka Worsleya. Po krótkim pobycie na Georgii Południowej 15 grudnia 1914 roku wyruszyli na Morze Weddella. Planowana była piesza trasa przez Antarktydę od Morza Weddella do Morza Rossa. Po 6 tygodniach żeglugi znaleźli się 160 km od lądu Antarktydy, gdzie zatrzymało ich zwalisko kry lodowej. 14 lutego 1915 roku lód skuł wodę i uwięził statek i załogę, która rozpoczęła walkę o przetrwanie. Załoga musiała opuścić statek „Endurance” w październiku 1915 roku, kiedy coraz grubsza pokrywa lodowa poważnie uszkodziła statek. 27 października 1915 roku „Endurance” został zmiażdżony i zatonął pod lodem (jego wrak odnaleziono dopiero w 2022 roku). Cała załoga podjęła desperacką próbę dotarcia na kraniec kry lodowej, ciągnąc za sobą 3 szalupy ratunkowe.

Po dotarciu na otwarte wody 28 osób załogi szczęśliwie dopłynęło do Elephant Island, wchodzącej w skład archipelagu Szetlandów Południowych, gdzie rozbito obozowisko. Większość członków wyprawy pozostała na wyspie pod dowództwem Franka Wilda, zaś Shackleton przedostał się z pięcioma wybranymi przez siebie ludźmi w małej łodzi ratunkowej przez burzliwe morze na odległą o 1200 km Georgię Południową, aby sprowadzić pomoc dla swojej załogi. Po dotarciu na Georgię Południową Shackleton był zmuszony pozostawić trzech niezdolnych do dalszej podróży członków załogi na południowym brzegu wyspy. Sam wraz z dwoma pozostałymi kompanami w desperackim marszu i resztkami sił pieszo pokonał masyw górski by dotrzeć do wielorybniczej przystani Stromness. 20 maja 1916 roku, po 36 godzinnym marszu wszyscy trzej dotarli do przystani. Wszyscy członkowie wyprawy zostali uratowani przez Shackletona do końca sierpnia 1916 roku. Wszyscy przeżyli ponad półtoraroczną tułaczkę po Antarktyce.

Nagrobek Ernesta Shackletona w Grytviken na Georgii Płd

• 1921–1922 – dowódca ekspedycji mającej na celu opłynięcie Antarktydy. Po zawinięciu 4 stycznia 1922 roku na niewielkim wielorybniczym statku „Quest” do portu Grytviken na Georgii Południowej Shackleton doznał ataku serca, w wyniku którego zmarł w wieku niespełna 48 lat.

Upamiętnienie

Filmy

• Shackleton (A&E Home Video, 2002) – film fabularny przedstawiający przebieg wyprawy transantarktycznej z lat 1914–1916, w roli Ernesta Shackletona Kenneth Branagh.
• Wytrwałość – legendarna antarktyczna ekspedycja Shackletona (Columbia Tristar, 2000) – film dokumentalny przedstawiający przebieg wyprawy transantarktycznej z lat 1914–1916, w roli narratora Liam Neeson.

Książki

• Caroline Alexander, The Endurance: Shackleton’s Legendary Antarctic Expedition, wyd. 1998 (w Polsce: Niezłomny. Legendarna wyprawa Shackeltona i statku Endurance na Antarktydę, Wydawnictwo Poznańskie, 2021, ISBN 978-83-66657-80-9).
• Dzienniki Ernesta Shackletona zostały wydane w języku polskim pt. Południe. Historia ekspedycji Ernesta Shackletona z lat 1914–1917, Wydawnictwo Anima Ex Machina, 2012, ISBN 978-83-935436-0-1.
• Alfred Lansing – Endurance: Shackleton’s Incredible Voyage, wyd. w 1959 (w Polsce jako: Antarktyczna podróż sir Ernesta Shackletona, wydawnictwo Mayfly, 2010, ISBN 978-83-929483-3-9).
• Lennard Bickel, Shackleton’s Forgotten Men: The Untold Tragedy of the Endurance Epic, wyd. 2001.
• Beau Riffenburgh, Shackleton’s Forgotten Expedition, wyd. 2008.
• Margaret Morrell, Stephanie Capparell – Shackleton’s Way: Leadership Lessons from the Great Antarctic Explorer (z przedmową Alexandry Shackleton), wyd. w 2001. Autorki przedstawiły Shackletona jako wzór dla współczesnych liderów biznesu, co wkrótce zostało podjęte także przez innych teoretyków zarządzania, a szkołom i kursom zarządzania zaczęto nadawać nazwisko podróżnika.
• Alina i Czesław Centkiewiczowie, Na białym szlaku – opowiadanie „Rycerz wielkiej przygody”

Rejs w stulecie wyprawy transantarktycznej

8 sierpnia 2014 o godz. 12.00, dokładnie w 100 lat po wyruszeniu Ernesta Shackletona na „Endurance”, z portu w Plymouth wyruszył polski jacht „Polonus”. Rejs objęła honorowym patronatem wnuczka podróżnika, Alexandra Shackleton. Trasa rejsu prowadziła przez Lizbonę, Las Palmas, Dakar, porty Brazylii do Punta del Este w Urugwaju, a następnie do Stanley na Falklandach. W styczniu 2015 załoga miała dotrzeć do osady Grytviken, gdzie znajduje się grób Shackletona. Jednakże 23 grudnia 2014 r. jacht wpadł na mieliznę u brzegów Wyspy Króla Jerzego, a po ściągnięciu go z mielizny okazało się, że uszkodzenia uniemożliwiają kontynuowanie rejsu.

Inne wyprawy

• W 1994 i 2012 powtórzono trasę Shackletona w replice szalupy ratunkowej z Elephant Island na Georgię Południową.
• W 2013 załoga brytyjsko-australijska podjęła się zrealizowania trasy planowanej przez Shackletona wokół Antarktydy.

Inne

Jego nazwiskiem nazwano góry antarktydzkie oraz ochrzczono samolot Avro Shackleton.

Odznaczenia

Chronologicznie:

• Medal Polarny (1904, Wielka Brytania)
• Kawaler Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (1907, Wielka Brytania)
• Medal Polarny (1909, Wielka Brytania)
• Komandor Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (1909, Wielka Brytania)
• Odznaka Rycerza Kawalera (1909, Wielka Brytania)
• Komandor Orderu Gwiazdy Polarnej (1909, Szwecja)
• Komandor Orderu Danebroga (1909, Dania)
• Komandor Orderu Świętego Olafa (1909, Norwegia)
• Oficer Orderu Legii Honorowej (1909, Francja)
• Order Korony (1910, Włochy)
• Order Świętej Anny III klasy (1910, Rosja)
• Order Korony III klasy (1911, Prusy)
• Oficer Orderu Zasługi (1916, Chile)
• Oficer Orderu Imperium Brytyjskiego, kat. wojskowa (1918, Wielka Brytania)
• Medal Zwycięstwa z wyróżnieniem (1918, Wielka Brytania)
• Medal Wojenny Brytyjski 1914-1918 (Wielka Brytania)

Zobacz też

• Edgeworth David

Bibliografia

• Jonathan Shackleton, John MacKenna: Shackleton: an Irishman in Antarctica. University of Wisconsin Press, 2002. ISBN 978-0-299-18620-3.

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona Ernestowi Shackletonowi, indigo.ie [dostęp 2019-04-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-10] .
• James Caird Society