Euungulata
Euungulata – klad ssaków obejmujący parzystokopytne i nieparzystokopytne, a więc też walenie.
| Euungulata | |
| Waddell et al., 2001 | |
.jpg) wal grenlandzki | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | Euungulata |
Nazwa Euungulata ukuta została w 2001 przez Petera Waddella, Hirohisę Kishino i Rissę Otę, w kolejnej pracy starającej się uporządkować relacje pokrewieństwa pomiędzy różnymi grupami ssaków. Jedną z nowo stworzonych nazw była właśnie Euungulata, mająca oznaczać właściwe kopytne (true Ungulata), z definicją Cetartiodactyla + Perissodactyla[1].
Nazwa Cetariodactyla jest jednak w istocie młodszym synonimem parzystokopytnych, Artiodactyla[2]. Zachodzi tutaj bowiem problem wzajemnych relacji kopytnych i waleni. W tradycyjnym rozumieniu parzystokopytne dzieli się je na podrzędy: świniokształtne, do których zaliczają się świniowate[3], pekariowate[4] i hipopotamowate, wielbłądokształtnych z rodziną wielbłądowatych, przeżuwacze, a więc kanczylowate[5], piżmowcowate, jeleniowate[6], widłorogowate, żyrafowate[7], wołowate[8], ponadto zaś rodziny wymarłe. W takim ujęciu parzystokopytne byłyby taksonem parafiletycznym[9]. Bowiem wcześniejsze badania genetyczne wykazały bardzo bliskie pokrewieństwo waleni i pewnych grup parzystokopytnych, jak przeżuwacze[10] czy hipopotamowate[11][12][13]. W efekcie walenie połączono w grupę Whippomorpha z hipopotamami i w grupę Cetruminantia z przeżuwaczami[14]. Żeby oddać fakt, że walenie są po prostu grupą w obrębie parzystokopytnych, zespół Montgelard stworzył nową nazwę Cetartiodactyla[15]. Jednakże zaprezentowana przez Michelle Spaulding et al. definicja parzystokopytnych jako kladu hipopotam nilowy + bydło domowe + dzik euroazjatycki + wielbłąd jednogarbny jak najbardziej obejmuje też walenie (jako bliskich krewnych hipopotama nilowego). W takim ujęciu parzystokopytne zawierające walenie zachowują monofiletyzm i nazwa Cetartiodactyla nie musi być stosowana[16]. Oznacza to jednak, że do kladu należą też walenie, tradycyjnie uznawane za odrębny rząd ssaków i dzielony na podrzędy fiszbinowców[17] i zębowców[18]. Jako trzeci podrząd wymieniane są prawalenie, wymarłe formy nie tworzące kladu[19]. Do fiszbinowców zaliczano rodziny walowatych, płetwalowatych[17], pływaczowatych i walenikowatych, do zębowców natomiast delfinowate[18], narwalowate[20], morświnowate, kogiowate, kaszalotowate, suzowate, iniowate[21] i zyfiowate[22]. Prawalenie obejmują Pakicetidae, Ambulocetidae, Remingtonocetidae, Protocetidae i bazylozaury[19].
Euungulata wchodzą wraz z Ferae i nietoperzami w skład większego kladu Scrotifera. Asher i Helgen zaprezentowali w 2010 następujący kladogram obrazujący te relacje (uproszczono)[2]:
| Eutheria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wedle autorów nazwy klad ten pojawił się jeszcze przed kredą[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b PJ Waddell, H Kishino, R Ota. A phylogenetic foundation for comparative mammalian genomics. „Genome Informatics”. 12, s. 141-154, 2001. (ang.).
- ↑ a b Robert J Asher & Kristofer M Helgen. Nomenclature and placental mammal phylogeny. „BMC Evolutionary Biology”. 10, s. 102, 2010. (ang.).
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 167.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 169.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 171.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 176.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 177.
- ↑ Maureen A. O'Leary, Jonathan H. Geisler. The Position of Cetacea Within Mammalia: Phylogenetic Analysis of Morphological Data from Extinct and Extant Taxa. „Systematic Biology”. 48 (3), s. 455–490, 1999. DOI: 10.1080/106351599260102. (ang.).
- ↑ Dan Graur & Desmond G. Higgins. Molecular evidence for the inclusion of cetaceans within the order Artiodactyla.. „Molecular Biology and Evolution”. 11, s. 357–364, 1994. (ang.).
- ↑ Ulfur Arnason, Anette Gullberg, Solveig Gretarsdottir, Bjo¨rn Ursing, Axel Janke. The Mitochondrial Genome of the Sperm Whale and a New Molecular Reference for Estimating Eutherian Divergence Dates. „Journal of Molecular Evolution”. 50, s. 569–578, 2000. researchgate. DOI: 10.1007/s002390010060. (ang.).
- ↑ J. Gatesy i inni, Evidence from milk casein genes that cetaceans are close relatives of hippopotamid artiodactyls, „Molecular Biology and Evolution”, 13 (7), 1996, s. 954–963, DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a025663, ISSN 0737-4038, PMID: 8752004 [dostęp 2022-08-28].
- ↑ David M. Irwin, Úlfur Árnason. Cytochrome b gene of marine mammals: Phylogeny and evolution. „Journal of Mammalian Evolution”. 2, s. 37–55, 1994. Springer Link. (ang.).
- ↑ P.J. Waddell, N. Okada, M. Hasegawa, Towards resolving the interordinal relationships of placental mammals, „Systematic Biology”, 48 (1), 1999, s. 1–5, ISSN 1063-5157, PMID: 12078634 [dostęp 2022-08-28].
- ↑ Claudine Montgelard, FranCois M. Catzejfis & Emmanuel Douzery. Phylogenetic relationships of artiodactyls and cetaceans as deduced from the comparison of cytochrome b and 12S rRNA mitochondrial sequences. „Molecular Biology and Evolution”. 14, s. 550–559, 1997. (ang.).
- ↑ Michelle Spaulding, Maureen A. O’Leary, John Gatesy. Relationships of Cetacea (Artiodactyla) Among Mammals: Increased Taxon Sampling Alters Interpretations of Key Fossils and Character Evolution. „PLoS One”. 4 (9), 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007062. (ang.).
- ↑ a b Cichocki i in. 2015 ↓, s. 186.
- ↑ a b Cichocki i in. 2015 ↓, s. 187.
- ↑ a b
Gao Hong-Yan, Ni Xi-Jun. Diverse stem cetaceans and their phylogenetic relationships with mesonychids and artiodactyls. „Vertebrata PalAsiatica”. 53 (2), s. 153–176, 2015. (ang.).
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 189.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 190.
- ↑ Cichocki i in. 2015 ↓, s. 191.
Bibliografia edytuj
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9.