Ewa Lipska
Ewa Lipska (ur. 8 października 1945 w Krakowie) – polska poetka i felietonistka, w latach 1970–1980 redaktor działu poezji Wydawnictwa Literackiego, laureatka Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1973), w latach 1995–1997 dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu, członek polskiego i austriackiego PEN Clubu, członek założyciel Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989), członek Polskiej Akademii Umiejętności.
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 8 października 1945 Kraków | |
| Narodowość | polska | |
| Alma Mater | Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie | |
| Dziedzina sztuki | literatura piękna | |
| Epoka | literatura współczesna | |
| Odznaczenia | ||
 
| ||
| Strona internetowa | ||
ŻyciorysEdytuj
Studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych. Od 1964 zamieszczała utwory poetyckie w „Życiu Literackim” i „Dzienniku Polskim”. Debiutowała w 1967 tomem poetyckim Wiersze. Od 1968 była członkiem Związku Literatów Polskich (do czasu jego rozwiązania w 1983).
W latach 1970–1980 pracowała jako redaktor działu poezji Wydawnictwa Literackiego. Na przełomie 1975/1976 przebywała na półrocznym stypendium „International Writing Program” w Iowa City w USA. W 1978 została członkiem polskiego PEN Clubu. Jest też członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie[1].
W 1983 przebywała w Berlinie Zachodnim na stypendium Deutscher Akademischer Austauschdienst. W 1989 została członkiem założycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W latach 1990 do 1992 pracowała w zespole redakcyjnym „Dekady Literackiej”. Od 1991 do 1997 pracowała w polskiej ambasadzie w Wiedniu i kierowała Instytutem Polskim. Prowadziła gościnnie warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mieszka i pracuje w Krakowie.
Odznaczenia i nagrodyEdytuj
Otrzymała m.in. nagrodę im. Andrzeja Bursy (1971), Nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie (1973), nagrodę Pierścienia za całokształt twórczości w Gdańsku (1978), nagrodę PEN-Clubu im. Roberta Gravesa (1979). W 1988 otrzymała nagrodę Fundacji POLCUL (Australia), w 1992 nagrodę Polskiego PEN-Clubu z Fundacji Büchnera, w 1993 nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, w 1995 Nagrodę Miasta Krakowa, w październiku 2001 za tomik Sklepy zoologiczne – Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca i w 2004 nagroda miesięcznika „Odra” (Wrocław). W 2002 tomik Sklepy zoologiczne uhonorowany został nagrodą Śląskiego Wawrzynu Literackiego za najlepszą książkę roku, przyznaną przez Bibliotekę Śląską w Katowicach. Jej książka Ja znalazła się w gronie finalistów Nagrody Literackiej Nike 2004[2]. W 2005 otrzymała nagrodę poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych za tom Gdzie indziej - za ten tom była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2006[3]. W 2007 otrzymała nagrodę Samuela Bogumiła Lindego Miast Partnerskich Getynga-Toruń. Za tom Drzazga była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2007[4]. Za tom Pomarańcza Newtona była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2008[5] oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius 2008 w kategorii książka roku. Otrzymała Złoty Klucz Smedereva (2009) – poetycką nagrodę Serbii. W 2010 otrzymała Naim Frasheri Prize, poetycką nagrodę Macedonii, oraz nagrodę Ministerstwa Kultury Republiki Kosowa – Przylądek Dobrej Nadziei.
5 października 2005, podczas uroczystości w krakowskim magistracie została uhonorowana przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[6].
W 2009 Wydawnictwo Literackie, wspólnie z Piwnicą pod Baranami, uhonorowało Ewę Lipską nagrodą ˌˌAkademią ku czci...ˈˈ. Poetka została nagrodzona za debiut prozatorski Sefer[7].
W 2011 roku otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia i była nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” za tomik Pogłos[8][9][10] a w 2013 była nominowana do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tomik Droga pani Schubert...[11]. Za tomik Czytnik linii papilarnych była nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” 2016[12].
W 1998 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[13].
21 czerwca 2012 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach[14].
3 grudnia 2017 roku otrzymała Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima[15]. W 2018 za tom Pamięć operacyjna nominowana do Nagrody Literackiej Nike[16] oraz Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego[17]. Laureatka Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” 2019 za całokształt twórczości[18].
FestiwaleEdytuj
Uczestniczyła w międzynarodowych festiwalach poezji, m.in. w Toronto (1981), Holandii (1985), Słowenii (1988). Brała też udział w festiwalach poetyckich m.in. w Austrii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Danii, Szwecji i USA.
PublikacjeEdytuj
- Wiersze, 1967
- Drugi zbiór wierszy, 1970
- Trzeci zbiór wierszy, 1972
- Czwarty zbiór wierszy, 1974
- Piąty zbiór wierszy, 1978
- Żywa śmierć, 1979
- Dom Spokojnej Młodości, 1979
- Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek, 1982
- Przechowalnia ciemności, 1985
- Utwory wybrane, 1986
- Strefa ograniczonego postoju, 1990
- Wakacje mizantropa, 1993
- Stypendyści czasu, 1994
- Wspólnicy zielonego wiatraczka, 1996
- Ludzie dla początkujących, 1997
- Życie zastępcze – Ersatzleben, 1998 (wydanie polsko-niemieckie)
- Godziny poza godzinami, 1998 (seria klasyczna PIW)
- 1999, 1999
- Białe truskawki – White Strawberries, 2000 (wydanie polsko-angielskie)
- Sklepy zoologiczne, 2001
- Uwaga, stopień, 2002
- Sekwens, 2003
- Ja, 2003
- Wiersze do piosenek. Serca na rowerach, 2004
- Gdzie indziej, 2005
- Drzazga, 2006
- Miasteczko Świat, 2007 (wydanie polsko-rosyjskie)
- Pomarańcza Newtona, 2007
- Sefer, 2009
- Pogłos, 2010
- Droga pani Schubert..., 2012
- Miłość, droga pani Schubert..., 2014
- Czytnik linii papilarnych, 2015
- Pamięć operacyjna[19], 2017
- Boli tylko, gdy się śmieję…, 2018 (wybór listów między Lipską a Stanisławem Lemem i jego synem Tomaszem)
- Miłość w trybie awaryjnym, 2019[20]
Wybory wierszy ukazały się w około 40 obcojęzycznych wydaniach, między innymi w języku niemieckim, angielskim, duńskim, holenderskim, czeskim, węgierskim, hebrajskim, serbskim, słowackim, hiszpańskim, katalońskim, francuskim, szwedzkim, albańskim i bułgarskim.
Lipska w piosenkachEdytuj
- 1972 – Skaldowie: „Wszystkim zakochanym” – tekst utworu „Wolne są kwiaty na łące” (muz. Andrzej Zieliński)
- 1972 – Skaldowie: „Krywań, Krywań” – tekst utworu „Gdzie mam Ciebie szukać” (muz. A. Zieliński)
- 1972 – Marek Grechuta: „Droga za widnokres” – tekst utworu „Pewność” (muz. Marek Grechuta)
- 1974 – Marek Grechuta: „Magia obłoków” – tekst utworu „A więc to nie tak” (muz. Marek Grechuta)
- 1976 – Skaldowie: „Szanujmy wspomnienia” – teksty utworów: „Szukam Cię od rana” (muz. A. Zieliński, „Srebrny maszt” (muz. Jacek Zieliński), „Z przymrużeniem oka” (muz. A. Zieliński)
- 1976 – Skaldowie: „Stworzenia świata część druga” – tekst utworu „Miłość przez wieki się nie zmienia” (muz. Konrad Ratyński)
- 1978 – Wawele: „Biały Latawiec” tekst piosenki ( muz. Jan Wojdak)
- 1987 – Skaldowie: „Nie domykajmy drzwi” – tekst piosenki tytułowej „Nie domykajmy drzwi” (muz. J. Zieliński)
- 1991 – Grzegorz Turnau: Naprawdę nie dzieje się nic – tekst utworu „Nie baw się więcej kulą ziemską”
- 1993 – Grzegorz Turnau: Pod światło – teksty utworów „Krótka bajka”, „Trąbki”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo” i „Dotąd doszliśmy”
- 1994 – Grzegorz Turnau: Turnau w Trójce – teksty utworów „Krótka bajka”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo”
- 1997 – Grzegorz Turnau: Tutaj jestem – tekst utworu „Ostatnie słowa”
- 2004 - Anna Szałapak,"Serca na rowerach” (cała płyta z wierszami Ewy Lipskiej)
Ponadto:
- 1987 – Skaldowie: „Kiedy dostaniemy klucze do mieszkania” (muz. Jacek Zieliński) – nagranie niepublikowane
PrzypisyEdytuj
- ↑ Polska Akademia Umiejętności – Członkowie
- ↑ Nagroda Nike 2004. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
- ↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-22].
- ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
- ↑ Nagroda Nike 2008. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
- ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2 lipca 2011].
- ↑ „Poetka prozą” (pol.). Dziennik Polski, 26 maja 2009. [dostęp 26 maja 2009].
- ↑ Laureaci 2011 | Nagroda Literacka Gdynia. nagrodaliterackagdynia.pl. [dostęp 2015-07-08].
- ↑ Nagroda Nike 2011. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
- ↑ nominacje do nagrody Silesius 2011. culture.pl. [dostęp 2015-07-15].
- ↑ Orfeusz - Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego - nominowani. orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-05].
- ↑ Nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2016, wyborcza.pl [dostęp 2016-05-19].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 kwietnia 1998 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 1998 r. nr 20, poz. 305).
- ↑ Ewa Lipska doktorem honoris causa UJK: Dość tandety, czas na kulturę. echodnia.eu. [dostęp 2012-06-25].
- ↑ Marcin Bałczewski, Ewa Lipska laureatką Nagrody Tuwima 2017 (foto), plasterlodzki.pl [dostęp 2017-12-04] (pol.).
- ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018 [dostęp 2018-05-22] (pol.).
- ↑ Znamy nominacje do Nagrody Orfeusza, wirtualnywydawca.pl, 25 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-25] (pol.).
- ↑ Silesius 2019 – nominacje, silesius.wroclaw.pl [dostęp 2019-03-19].
- ↑ Nowy zbiór wierszy Ewy Lipskiej „Pamięć operacyjna” [dostęp 2018-02-05] (pol.).
- ↑ Ewa Lipska i Adam Zagajewski, radiokrakow.pl, 16 maja 2019 (dostęp: 24 czerwca 2019).
BibliografiaEdytuj
- Ryszard Matuszewski: Z bliska: szkice literackie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981. ISBN 83-08-00508-X.
- T. Nyczek. Spalony dom (o poezji Ewy Lipskiej). „Twórczość”. 9, 1974.
- Stanisław Stabro: „Poeta odrzucony”. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989. ISBN 83-08-01941-2.
- E. Lipska, Stypendyści Czasu, redakcja Jan Stolarczyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994.
- J.Drzewucki: Rocznik powojenny, stypendyści czasu, w książce Smaki słowa. Szkice o poezji, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1999. ISBN 83-7023-744-4
- J.Drzewucki: Między intelektem a wyobraźnią. „Twórczość” nr 10, 2017.
Linki zewnętrzneEdytuj
- strona autorska
- Ewa Lipska w Katalogu Biblioteki Narodowej
- Bibliografia 1988 - 2001
- prof. Anna Legeżyńska o Ewie Lipskiej (sylwetka poetki)