FK Crvena zvezda

serbski klub piłki nożnej

Fudbalski klub Crvena zvezda (serb. Фудбалски клуб Црвена звезда, ang. FC Red Star[3]) – serbski klub piłkarski z siedzibą w Belgradzie, stolicy Serbii, założony w 1945 roku, grający w rozgrywkach Super ligi Srbije.

FK Crvena zvezda
Фк Црвена звезда
Ilustracja
Pełna nazwa

Fudbalski klub Crvena zvezda
Фудбалски клуб Црвена звезда[1]

Przydomek

Zvezda (Gwiazda)
Crveno-beli (Czerwono-biali)

Barwy

         
czerwono-białe

Data założenia

4 marca 1945

Liga

Super liga Srbije

Państwo

 Serbia

Adres

Ljutice Bogdana 1a, 11000 Belgrad[2]

Stadion

Stadion Crvena zvezda

Trener

Vladan Milojević

Stroje
domowe
Stroje
wyjazdowe
Trzeci
strój
Strona internetowa

Według sondaży, Crvena zvezda jest obecnie najpopularniejszym klubem piłkarskim w Serbii; zespołowi kibicuje niemal połowa populacji tego kraju[4]. Największym rywalem klubu jest drużyna Partizana Belgrad.

W rankingu dwustu najlepszych europejskich klubów XX wieku IFFHS, Crvena zvezda została sklasyfikowana na 27. miejscu, najwyższym spośród wszystkich serbskich zespołów[5].

Historia edytuj

Początki edytuj

Jeszcze w trakcie II wojny światowej, członkowie narodowego ugrupowania antyfaszystowskiego podjęli decyzję o założeniu młodzieżowego stowarzyszenia kultury fizycznej. Protoplasta Crvenej zvezdy powstał 4 marca 1945[6], a pomysłodawcami nazwy klubu byli pierwsi jego wiceprezesi – Zoran Žujović i Slobodan Ćosić. Tego samego dnia klub rozegrał pierwszy mecz piłkarski przeciwko reprezentacji ludowego korpusu obrony Jugosławii, zwyciężając 3:0.

Pięć dni później faktem stało się założenie sekcji piłkarskiej pod wodzą Kosty Tomaševića i Predraga Đajicia. Obaj bronili również barw zespołu na boisku – napastnik Tomašević zapisał się w kronikach jako strzelec historycznej, pierwszej bramki, natomiast Đajić występował na pozycji pomocnika. Na samym początku piłkarze Zvezdy zajmowali stadion przedwojennego klubu FC Yugoslavia (występującego podczas wojny pod szyldem Związku Komunistów Jugosławii, rozwiązanego przez okupanta).

Pierwszy powojenny sezon ligowy zakończył się dla Zvezdy mistrzostwem Serbii, dającymi awans do krajowego czempionatu Jugosławii. Przez cztery kolejne sezony klub nie osiągnął żadnych znaczących sukcesów, jednak lata 1948–1950 to okres, w którym piłkarze ze stolicy Serbii zwyciężyli trzy razy z rzędu Puchar Jugosławii, zwyciężając kolejno Partizan, klub Naša Krila z Zemuna i Dinamo Zagrzeb.

W roku 1951 Zvezda wywalczyła swoje premierowe mistrzostwo. Na trzy kolejki przed końcem liderem ligi z pięcioma punktów przewagi było Dinamo z Zagrzebia, które na finiszu przegrało z reprezentacją Sarajewa, co pozwoliło piłkarzom z Belgradu zmniejszyć stratę do jednego punktu przed finałową kolejką rozgrywek. Chorwaci zremisowali z BSK Belgrad 2:2, natomiast Zvezda odniosła zwycięstwo 2:0 w prestiżowych derbach z Partizanem, co oznaczał nic innego, jak końcowy triumf czerwono-białych dzięki lepszej średniej bramek (o mistrzostwie zadecydowała różnica 0,0018 gola na mecz).

Lata 50. – pierwsze sukcesy edytuj

Drugie już mistrzostwo kraju w roku 1953 zamknęło pierwszy okres w dziejach klubu. Pod koniec lat 50. zaszły zmiany w zarządzie klubu – prezesem został Dušan Blagojević, sekretarzem Slobodan Ćosić, a dyrektorem technicznym Aca Obradović, znany w środowisku jako Doctor O.

Młodzi piłkarze wchodzący wówczas do składu Zvezdy mieli stać się później fundamentami silnej drużyny, która odcisnęła trwały ślad w jugosłowiańskim futbolu. Vladimir Beara, Vladimir Durković, Vladimir Popović, Rajko Mitić czy Dragoslav Šekularac to najbardziej rozpoznawalne nazwiska z ówczesnego składu zespołu, który przez pięć sezonów zdobył cztery mistrzostwa Jugosławii i dwa krajowe puchary.

Styl ówczesnej Zvezdy opisywany był jako ofensywny i bardzo dynamiczny, dzięki czemu klub zdobył sporą popularność zarówno na krajowym podwórku[styl do poprawy], jak i w Europie. Boiskowe sukcesy zostały udanie wykorzystane przez dyrektora Obradovića na polu organizacyjnym.

Lata 60. – pierwszy kryzys i nowy stadion edytuj

Schyłek lat pięćdziesiątych był niewątpliwie okresem dominacji zespołu na futbolowej scenie Jugosławii. Początek nowej dekady przyniósł jednak pierwszy poważny kryzys – przez siedem kolejnych sezonów piłkarze Zvezdy zdobyli jedynie jedno mistrzostwo kraju i jeden krajowy puchar. Siódme miejsce w roku 1963 pozostaje jak dotąd najniższym w historii klubu.

Na tę dekadę datuje się także początek zorganizowanego ruchu kibiców Crvenej zvezdy. Fani spod znaku Delije nie zawsze jednak byli wsparciem dla swojej drużyny, często wbiegając na murawę podczas spotkań klubu.

Zła boiskowa passa nie miała jednak przełożenia na inne pola działalności Zvezdy. W roku 1963 ukończono budowę nowego stadionu, powstałego na miejscu starego boiska Avali. Podczas powstawania nowego obiektu, mecze w roli gospodarzy piłkarze rozgrywali na stadionach Partizana i OFK Beograd. Uroczyste otwarcie Marakany nastąpiło 1 września 1963, a inauguracyjnym rywalem Crvenej zvezdy był NK Rijeka. Stołeczny stutysięcznik był również miejscem zdobycia podwójnej korony pod wodzą Mišy Pavića, który trenował klub przez siedem sezonów (1957-1964).

W lecie 1966 nowym szkoleniowcem Zvezdy został późniejszy trener Realu Madryt, Miljan Miljanić. Przez kolejne osiem lat udanie prowadził zespół do sukcesów na krajowym i europejskim podwórku. Schyłek lat 60. był także końcem pewnej ery w jugosłowiańskim futbolu – na czoło ligi zdecydowanie wysunęli się Crveno-beli i rywale zza miedzy – Partizan. Następne ćwierć wieku miało być dla Zvezdy erą stałych sukcesów.

1966–1974 – Miljanić i jego „dzieciaki” edytuj

Miljan Miljanić bronił barw Crvenej zvezdy jako piłkarz w latach 50., jednak latem roku 1966 objął stanowisko pierwszego trenera drużyny. Nowy szkoleniowiec dokonał swoistej wymiany pokoleń w kadrze zespołu, w swoim debiutanckim sezonie zajmując piątą pozycję.

Pokolenie, którego wybitnym przedstawicielem był Dragan Džajić, przyniosło klubowi kolejne sukcesy; do klubowej gabloty trafiły zatem trzy mistrzostwa kraju z rzędu i dwa krajowe puchary. Inni rozpoznawalni[przez kogo?] piłkarze z tego okresu to: bramkarz Ratomir Dujković, obrońca Kirił Dojczinowski, pomocnik Jovan Aćimović czy napastnik Stanislav Karasi. Większość z nich przeszła wszystkie szczeble juniorskiej piłki w szkółce Zvezdy.

Blisko dekada pracy Miljanića to nie tylko sukcesy w lidze jugosłowiańskiej. W roku 1971 piłkarze z Belgradu doszli do półfinału PEMK, gdzie dopiero musieli uznać wyższość Panathinaikosu.

Na początku lat 70. w zespole pojawiła się kolejna grupa młodych, utalentowanych piłkarzy, wśród nich Vladimir Petrović (do marca 2010 szkoleniowiec Zvezdy), bramkarz reprezentacji Jugosławii Ognjen Petrović, Vladislav Bogićević i Zoran Filipović.

Wyniki łączyły się również z dynamicznym i skutecznym stylem gry piłkarzy z Belgradu. Drużyna siedem razy okazywała się najskuteczniejszą w całej lidze.

Stała dominacja – Zec i Stanković edytuj

Rok 1974 przyniósł ustąpienie ze stanowiska szkoleniowca zespołu Miljanića. Nowy trener Gojko Zec w swoim premierowym sezonie zdobył mistrzostwo kraju, a rok później srebrny medal. Zec wkrótce został zastąpiony Branko Stankovićem.

W tym czasie Džajić skorzystał z życiowej szansy i podpisał kontrakt z francuskim SC Bastia; udanie zastąpili go jednak skuteczni snajperzy – Dušan Savić i Srboljub Stamenković. Pod wodzą Stankovića Zvezda dwa razy wygrała mistrzostwo ligi, zdobywając także krajowy puchar. W roku 1983 na trenerską ławkę powrócił Zec. Nowy-stary szkoleniowiec zastał ponownie wymieniony skład, lecz nie przeszkodziło mu to w zdobyciu kolejnego tytułu mistrzowskiego.

Puchar Jugosławii w roku 1985 wywalczyła już nowa generacja jugosłowiaskich piłkarzy, wśród których był golkiper Tomislav Ivković czy też bośniacki napastnik Husref Musemić. Kadencję Zeca zakończył ligowy skandal znany pod nazwą afery Schreidera, w wyniku czego mistrzostwo przyznano dwóm zespołom, a Zveździe zostało odebrane mistrzostwo za rok 1986.

Najlepsi w Europie i na świecie edytuj

W roku 1986 budowanie nowej, silnej drużyny zdolnej do udanych występów w europejskich pucharach powierzono byłemu piłkarzowi Džajićowi oraz srebrnemu medaliście olimpijskiemu w koszykówce, Vladimirowi Cvetkovićowi. Trenerem zespołu został były obrońca Ajaxu Amsterdam, Velibor Vasović, a w gronie nowych piłkarzy znaleźli się Dragan Stojković i brązowy medalista igrzysk w Los Angeles, Borislav Cvetković.

Zvezda rozpoczęła sezon ligowy z ujemnymi punktami na koncie, jednak najważniejszym celem dla sztabu szkoleniowego i zespołu był udany występ w Pucharze Mistrzów. Okres między rokiem 1987 (kiedy na Marakanie przegrał Real Madryt) a marcem 1992 do dziś uznaje się za najwspanialszy w bogatej historii serbskiego klubu. Przez pięć sezonów Crvena zvezda zdobyła mistrzostwo kraju cztery razy (passę przerwała FK Vojvodina), w 1989, w 1990 zwyciężyła także puchar.

W doskonałych wynikach drużynie nie przeszkodził fakt, że przez pięć lat prowadziło ją pięciu szkoleniowców (Vasović, Stanković, Šekularac, Lj. Petrović i Popović). Wschodzącymi gwiazdami byli późniejszy piłkarz Realu MadrytRobert Prosinečki, do spółki z Refikiem Šabanadžovićem, Darko Pančevem, Dejanem Savićevićem, czy w końcu z rumuńskim libero Miodragiem Belodedićem. Grupę piłkarzy sprowadzonych z różnych klubów uzupełnił wychowanek – Vladimir Jugović.

Ukoronowaniem wszystkich sukcesów było zdobycie Pucharu Europy w roku 1991, gdzie w finale rozgrywanym w Bari piłkarze Crvenej zvezdy po karnych pokonali Olympique Marsylia. 8 grudnia 1991 na stadionie w Tokio Crvena wywalczyła także Puchar Interkontynentalny.

Dekadę piłkarskich sukcesów zakończyła wojna na Bałkanach i rozpad Jugosławii, które doprowadziły do kryzysu bałkańskiego futbolu, a Zvezda nie powróciła do dawnego poziomu.

Trudne lata 90. edytuj

Na początku roku 1992 klub z Belgradu był u szczytu swej sławy. Pomimo odejścia kilku gwiazd z poprzednich sezonów, Crvena nadal liczyła się w walce o obronę europejskiego trofeum. Na krajowym podwórku zabrakło dawnych rywali z Dinama Zagrzeb, podobnie jak kilku innych zespołów z późniejszej Chorwacji czy Słowenii. Piłkarzom Crvenej udało się obronić tytuł mistrza kraju, zdobywając go trzeci raz z rzędu.

Jak się później okazało, do roku 2000 zespół zdobył tylko jeden tytuł mistrza kraju, podobne wyniki osiągając w krajowym pucharze. Czołowymi postaciami w drużynie byli: Goran Đorović, Dejan Stefanović i najbardziej utytułowany Darko Kovačević. W drodze po tytuł w 1995 Zvezda zwyciężyła jubileuszowe, setne derby Belgradu (2:1), a szkoleniowcem drużyny był Ljupko Petrović.

Do końca XX wieku Zvezda z wyjątkiem pucharów kraju nie zdołała wywalczyć żadnego trofeum. Najbliżej triumfu była w roku 1998, jednak mistrzowski tytuł w niejasnych okolicznościach wywalczył FK Obilić Belgrad, którego właścicielem był wówczas serbski wojskowy Željko Ražnatović („Arkan”), a trenerem Dragomir Okuka. W kolejnym sezonie rozgrywki przerwały amerykańskie naloty, zostawiając Zvezdę na trzeciej pozycji w tabeli.

XXI wiek edytuj

Zaraz po zawieszeniu działań wojennych na terenie byłej Jugosławii w 1999, Crvena zdobyła siedemnasty puchar w historii, pokonując Partizana 4:2. W roli trenera zatrudniono byłego piłkarza, Slavoljuba Muslina. Zbalansowany, defensywny styl gry poprowadził Zvezdę do długo wyczekiwanego sukcesu w roku 2000. Przegrawszy tylko jeden mecz w całym sezonie, Zvezda zapewniła sobie mistrzowski tytuł w świąteczny dzień Đurđevdana, pokonując w „małych derbach” Obilića. Ledwie trzy dni później, piłkarze pod wodzą Muslina wygrali finał krajowego pucharu.

Obronione rok później mistrzostwo było przedostatnim trofeum Muslina w roli trenera Zvezdy, z której odszedł we wrześniu 2001. Latem 2005 po 20 latach rządów ze stanowiska prezesa ustąpił Dragan Džajić, którego zastąpił były gwiazdor Dragan Stojković. Zmiana nastąpiła również na ławce trenerskiej, gdzie zasiadł pierwszy zagraniczny trener w ponad 60-letniej historii klubu – Walter Zenga. W 2006 i 2007 Zvezda zdobyła podwójną koronę, jednak sezon 2008/2009 ukończyła na trzecim miejscu, za Partizanem i Vojvodiną Novi Sad. Występy w europejskich pucharach w obecnym sezonie Zvezda zakończyła w rundzie play-off Ligi Europy, przegrywając ze Slavią Praga.

Stadion edytuj

 
Marakana z lotu ptaka
Osobny artykuł: Stadion Crvena zvezda.

Stadionem na którym Crvena zvezda rozgrywa swoje spotkania jest Marakana. Obecnie mieści 55 tysięcy widzów i jest największym stadionem na terenie Serbii. Ze względu na fakt, iż stadion mieścił niegdyś sto tysięcy ludzi, popularnie nazywany jest Marakaną od brazylijskiego stadionu Maracanã. Pierwszy rekord publiczności wyniósł 77 tysięcy kibiców na meczu derbowym z Partizanem. Pojemne trybuny uzupełnia zadbana murawa z drenażem wodnym.

 
Trybuna zajmowana przez Delije

Według liczby sprzedanych biletów uznaje się, że rekordowa liczba widzów na meczu Crvenej zvezdy to ponad 96 tysięcy fanów na meczu PZP przeciwko Ferencvároszowi Budapeszt, rozegranym 23 kwietnia 1975.

Ze względów bezpieczeństwa, pojemność stadionu była stopniowo zmniejszana. Na początku lat 90. zrezygnowano z miejsc stojących na rzecz składanych siedzisk z powodu wymogów UEFA. Obecna pojemność wynosi 55 538 miejsc.

Obiekt posiada także miejsca dla prasy i mediów o pojemności 344 miejsc, w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się także nowoczesne centrum konferencyjne, a pod zachodnią trybuną mieści się oficjalny sklep klubowy.

W sierpniu 2008 doszło do gruntownej wymiany murawy na stadionie, pod trawą zainstalowano system grzewczy i przebudowano drenaż płyty boiska. W okolicy stadionu znajdują się również boiska treningowe ze sztuczną nawierzchnią i oświetleniem.

Kibice edytuj

 
Delije podczas 137. derbów Belgradu

Kibice licznych sekcji sportowych Crvenej zvezdy określani są mianem Delije (Делије)[7]. Nazwę tę można przetłumaczyć jako „Bohaterowie”[potrzebny przypis]. Podczas meczów piłki nożnej zajmują północną trybunę stadionu Marakana. Używana przez oddziały paramilitarne podczas konfliktów zbrojnych piosenka Srbija do Tokija swoje korzenie ma właśnie wśród kibiców Zvezdy, którzy dopingowali nią swój zespół w finale klubowych mistrzostw świata w 1991. Delije brali także czynny udział w zamieszkach kibicowskich z 1990, które były odzwierciedleniem tarć między narodami panujących wówczas w upadającej Jugosławii.

Największymi rywalami Crvenej zvezdy jest zespół zza miedzy – Partizan Belgrad. Mecze piłkarskie pomiędzy tymi drużynami są określane mianem wiecznych derbów (Вечити дерби). Szacuje się, że rekord frekwencji podczas spotkań derbowych wynosi 108 tysięcy widzów, natomiast najniższa frekwencja to około osiem tysięcy kibiców w meczu pucharowym. Dotychczas[kiedy?] rozegrano 133 ligowe mecze derbowe, w których 57 zwycięstw odnotowała Crvena zvezda, a 34 spotkania wygrał Partizan. W rozgrywkach pucharowych również przodują piłkarze Zvezdy (17 zwycięstw).

Kibice Zvezdy „bratają się” z dwoma zaprzyjaźnionymi klubami, Olympiakosem Pireus i Spartakiem Moskwa. Kibiców tej trójki nazywa się[przez kogo?] ortodoksyjnymi braćmi.

Sukcesy edytuj

Międzynarodowe edytuj

  Zdobyte trofea w rozgrywkach międzynarodowych (stan na: 2018-08-30)
Rozgrywki Osiągnięcie Razy Sezon(y)

Puchar Interkontynentalny
zdobywca 1 1991
finalista
 
Liga Mistrzów
(Puchar Europy)
zdobywca 1 1991
finalista
 
Liga Europy
(Puchar UEFA)
zdobywca
finalista 1 1979
 
Superpuchar UEFA
zdobywca
finalista 1 1991
Puchar Mitropa
  • Zdobywcy (2): 1958, 1968

Krajowe edytuj

Bilans w europejskich pucharach edytuj

Crvena zvezda jest najbardziej utytułowanym serbskim (i jugosłowiańskim) zespołem w europejskich pucharach. Przez ponad 60 lat istnienia klub startował w rozgrywkach 46 razy, wygrywając Puchar Mistrzów w roku 1991. Inne ważne osiągnięcia to finał Pucharu UEFA w roku 1979, dwa półfinały PEMK (1957, 1971), półfinał Pucharu Zdobywców Pucharów (1975) i Pucharu UEFA (1962)

Statystyki występów w europejskich pucharach edytuj

Crvena zvezda Belgrad Sezony M Z R P BZ BS %w
Jako reprezentanci Serbii   2 8 3 3 2 9 8 37.50
Jako reprezentanci Serbii i Czarnogóry   12 72 28 20 24 112 85 38.89
Jako reprezentanci Jugosławii   33 177 88 30 59 344 234 49.72

Zawodnicy edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Piłkarze FK Crvena zvezda.

Obecny skład edytuj

Stan na 30 grudnia 2022[8]
Nr Poz. Piłkarz
1 BR   Zoran Popović


4 PO   Mirko Ivanić
5 OB   Uros Spajic
6 OB   Radovan Pankov
7 PO   Nenad Krsticic
8 PO   Guélor Kanga (dodatkowe obywatelstwo serbskie)
9 NA   Jovan Mijatovic
10 PO   Aleksandar Katai
11 NA   Osman Bukari
14 OB   Vuk Bogdanovic
15 NA   Aleksandar Dragovic (dodatkowe obywatelstwo serbskie)
16 OB   Irakli Azarovi
17 NA   Nemanja Motika (dodatkowe obywatelstwo niemieckie)
18 NA   Ibrahim Mustapha
19 OB   Nemanja Milunović
20 OB   Kings Kangwa
22 PO   Veljko Nikolić
23 OB   Milan Rodić
25 OB   Strahinja Eraković
27 BR   Nikola Vasiljević
29 PO   Egor Prutsev
31 NA   El Fardou Ben Nabouhane
33 PO   Srdjan Mijailovic
35 PO   Sékou Sanogo
38 PO   Nikola Stankovic
44 OB   Stefan Lekovic
55 PO   Slavoljub Srnic
70 NA   Kalifa Coulibaly
72 NA   Aleksandar Pesic
77 OB   Marko Gobeljić
80 NA   Stefan Mitrovic (dodatkowe obywatelstwo kanadyjskie)
82 BR   Milan Borjan (kapitan)

Gwiazdy Crvenej zvezdy edytuj

Crvena zvezda od niemal pół wieku kultywuje tradycję nadawania piłkarzom, którzy w sposób szczególny zasłużyli się dla klubu miana Gwiazdy Crvenej zvezdy (serb.-chorw. Zvezdina zvezda). W całej historii klubu jedynie pięciu zawodnikom przyznano to zaszczytne miano.

Żaden z graczy którzy zdobyli klubowe mistrzostwo Europy w roku 1991 nie został uhonorowany tym tytułem. Od roku 1990 żaden piłkarz nie zasłużył na miano gwiazdy, jednak „Piksi” Stojković podczas swojej kadencji na stanowisku prezesa potwierdził, że prawdopodobnie Dejan Savićević zostanie „szóstą gwiazdą”; pojawiały się także propozycje, aby tytuł przyznać całej drużynie z 1991. Sam Stojković odszedł w 1990 do Olympique Marsylia – klubu, który został przez Zvezdę pokonany w finale PEMK.

Skład zespołu z 1991 edytuj

Bramkarze:

 

Obrońcy:

 

Pomocnicy:

 

Napastnicy:

Trener:   Ljubomir Petrović

Trenerzy klubu edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Trenerzy piłkarzy FK Crvena zvezda.

Przypisy edytuj

  1. Званични портал – ФК Црвена Звезда. [dostęp 2016-01-19].
  2. FK Crvena zvezda – Kontakt. Zvanični portal – FK Crvena zvezda. [dostęp 2010-03-29]. (serb.).
  3. Official site – FK Red Star :: Club. [dostęp 2016-01-19].
  4. Svaki drugi Srbin navija za Zvezdu. B92 – najnovije vesti iz Srbije. [dostęp 2010-05-29]. (serb.).
  5. Europe’s Club of the Century. International Federation of Football History & Statistics. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).
  6. Serbia and Montenegro – List of Foundation Dates.
  7. „Delije” – Die lautesten Jungs aus Belgrad, [w:] baza Transfermarkt (wiadomości) [online] [dostęp 2020-12-05] (niem.).
  8. Crvena Zvezda Belgrad, [w:] baza Transfermarkt (drużyny) [online] [dostęp 2022-12-30].