Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera
Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera (oryg. Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer) – amerykańsko-niemiecki fantastycznonaukowy film akcji na podstawie serii komiksów o drużynie superbohaterów o tym samym tytule wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadał Tim Story na podstawie scenariusza Dona Payne’a i Marka Frosta. W głównych rolach wystąpili: Ioan Gruffudd, Jessica Alba, Chris Evans, Michael Chiklis, Julian McMahon, Kerry Washington, Andre Braugher, Beau Garrett, Doug Jones i Laurence Fishburne.
Gatunek | |
---|---|
Rok produkcji | |
Data premiery |
12 czerwca 2007 |
Kraj produkcji | |
Język | |
Czas trwania |
91 minut[1] |
Reżyseria | |
Scenariusz | |
Główne role |
Ioan Gruffudd |
Muzyka | |
Zdjęcia |
Larry Blanford |
Scenografia |
Kirk M. Petruccelli |
Kostiumy |
Mary E. Vogt |
Montaż |
William Hoy |
Produkcja |
Avi Arad |
Wytwórnia |
20th Century Fox |
Dystrybucja |
20th Century Fox |
Budżet |
130 000 000 USD |
Przychody brutto |
301 913 131 USD |
Poprzednik |
Fantastyczna Czwórka (2005) |
Strona internetowa |
Światowa premiera filmu miała miejsce 12 czerwca 2007 roku w Londynie. W Polsce zadebiutował on 15 czerwca tego samego roku. Film przy budżecie 130 milionów dolarów zarobił ponad 300 milionów i otrzymał on przeważnie negatywne oceny od krytyków. Jest kontynuacją filmu Fantastyczna Czwórka z 2005 roku. Planowany sequel i spin-off zostały anulowane, co w 2015 roku zaowocowało rebootem Fantastyczna Czwórka, a w 2019 roku, po odzyskaniu praw do ekranizacji przez Marvel Studios, Kevin Feige zapowiedział kolejny reboot będący częścią franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela.
Streszczenie fabuły
edytujSrebrny obiekt wdarł się do atmosfery ziemskiej emitując energię kosmiczną, która tworzy masowe fluktuacje molekularne i powodując głębokie kratery w różnych miejscach na Ziemi. Rząd zwraca się do Reeda Richardsa, aby namierzyć ruchy obiektu[2].
Reed Richards i Sue Storm przygotowują się do ślubu. Kiedy ceremonia się rozpoczyna, systemy Richardsa wykrywają dziwny obiekt zbliżający się do Nowego Jorku. Obiekt ten niszczy czujniki, a Fantastyczna Czwórka chroni tłum. Johnny Storm wyrusza za obiektem, odkrywając, że jest to humanoid, „Srebrny Surfer”. Johnny stawia mu czoła, a ten zabiera go w górne warstwy atmosfery, a następnie upuszcza go z powrotem na Ziemię. Johnny’emu udaje się reaktywować swoje moce i przetrwać upadek. Później, kiedy Sue próbuje pocieszyć Johnny’ego i dotyka jego ramion, zamieniają się mocami. On staje się niewidzialny, a ona przejmuje jego moce, a kiedy znów się dotykają, ich moc zostaje przywrócona, jednak Sue zostaje naga przed publicznością, która robi jej zdjęcia. Richards badając Johnny’ego odkrywa, że kontakt ze Srebrnym Surferem zmienił strukturę molekularną Johnny’ego, umożliwiając mu wymianę mocy z kolegami z drużyny poprzez kontakt fizyczny[2].
Śledząc kosmiczną energię Srebrnego Surfera, Richards odkrywa, że planety, na których pojawił się on wcześniej, zostały zniszczone osiem dni później, i że tworzy głębokie sztuczne kratery na całym świecie w nieznanym celu. Richards ustala, że kolejny krater zostanie utworzony w Londynie. Czwórka planuje się tam wybrać, jednak pojawiają się tam za późno, aby powstrzymać powstanie krateru, wskutek czego Tamiza wpływa do takiego krateru. Później zarówno Richards, jak i Sue rozważają porzucenie swojego życia jako superbohaterów, aby rozpocząć normalne życie i założyć rodzinę. Podróż Srebrnego Surfera po świecie prowadzi go do Latverii, gdzie jego kosmiczna energia wpływa na szczątki Victora Von Dooma uwalniając go po dwóch latach z metalowego posągu. Doom odnajduje Srebrnego Surfera na lodowcu Russell i składa mu propozycję połączenia sił. Kiedy Srebrny Surfer odmawia, Doom go atakuje. Srebrny Surfer kontratakuje, rozbijając Dooma przez lód. Mimo to, jego kosmiczna energia leczy ciało Dooma, zamiast go zniszczyć[2].
Doom powraca i wykorzystuje swoje doświadczenie do zawarcia umowy z armią Stanów Zjednoczonych, która zmusza Fantastyczną Czwórkę do współpracy z nim. Richards dochodzi do wniosku, że deska Srebrnego Surfera jest źródłem jego mocy i opracowuje generator impulsów, który oddzieli go od niej, a Doom pracuje nad nieznanym urządzeniem. W Schwarzwaldzie Sue konfrontuje się ze Srebrnym Surferem, który ujawnia, że jest sługą niszczyciela światów i żałuje zniszczenia, jakie powoduje. Wojsko otwiera ogień do Srebrnego Surfera, który rozprasza go, co pozwala Czwórce wystrzelić impuls, który oddziela go od jego deski. Srebrny Surfer zostaje uwięziony przez wojsko na Syberii i tam torturują go w celu uzyskania informacji. Sue wykorzystuje swoje moce, by wkraść się do jego celi, gdzie dowiaduje się, że jego pan jest znany jako Galactus, masywna, przypominająca chmurę kosmiczna istota, która w celu przetrwania żywi się planetami, na których znajduje się życie, oraz że jego deska naprowadzi Galactusa na Ziemię[2].
Doom za pomocą urządzenia, które stworzył w tajemnicy uzyskuje kontrolę nad deską i jej mocami. Fantastyczna Czwórka uwalnia Srebrnego Surfera i razem z nim wyruszają za Doomem do Szanghaju. Podczas walki z Doomem Sue zostaje ranna. Johnny wchłania moce całej drużyny i podejmuje walkę z Doomem. Johnny’emu udaje się pozbawić Dooma kontroli nad deską, a Ben Grimm używa dźwigu, aby wrzucić go do portu. Mimo to Galactus przybywa na Ziemię, a Sue umiera w ramionach Richardsa. Srebrny Surfer odzyskuje kontrolę nad swoją deską i dzięki swojej mocy ożywia Sue i staje w obronie Ziemi przed Galactusem. Razem z Johnnym poleciał w jego kierunku, powodując potężny wybuch, który pochłonął Galactusa w kosmicznej szczelinie, niszcząc go, a przy okazji prawdopodobnie też Srebrnego Surfera[2].
Krótko po wydarzeniach w Szanghaju Richards i Sue pobierają się w Japonii, ale ślub zostaje ponownie przerwany przez informację, że Wenecja tonie w Adriatyku. Przed wyruszeniem na ratunek miastu udaje się zakończyć uroczystość[2].
W scenie w połowie napisów końcowych Srebrny Surfer otwiera oczy, a jego deska leci w jego stronę[2].
Obsada
edytuj- Ioan Gruffudd jako Reed Richards / Pan Fantastyczny, genialny matematyk i fizyk, który posiada zdolność elastyczności swojego ciała. Jest liderem Fantastycznej Czwórki[3].
- Jessica Alba jako Sue Storm / Niewidzialna Kobieta, naukowiec, która posiada umiejętność bycia niewidzialną oraz tworzenia barier. Należy do Fantastycznej czwórki[3].
- Chris Evans jako Johnny Storm / Człowiek Pochodnia, brat Sue, który posiada zdolność tworzenia ognia i manipulowania nim. Należy do Fantastycznej Czwórki[3].
- Michael Chiklis jako Ben Grimm / Rzecz, kiedyś służył United States Navy SEALs, najlepszy przyjaciel Richardsa. Posiada nadludzką siłę i wytrzymałość, ma pomarańczową, elastyczną skórę przypominającą kamień. Należy do Fantastycznej Czwórki[3].
- Julian McMahon jako Victor Von Doom / Doktor Doom, były szkolny rywal Richardsa, przemysłowiec i twórca Von Doom Industries, który stał się wrogiem Fantastycznej Czwórki. Posiada zdolność elektrycznej manipulacji, a jego ciało pokryte jest metalem[4].
- Kerry Washington jako Alicia Masters, niewidoma artystka, dziewczyna Bena Grimma[1].
- Andre Braugher jako T. Hager, generał armii amerykańskiej i były współpracownik Reeda Richardsa[5].
- Beau Garrett jako Frankie Raye, kapitan armii amerykańskiej i dziewczyna Johnny’ego Storma[1].
- Doug Jones jako Norrin Radd / Srebrny Surfer, potężna istota pozaziemska, która pomaga Fantastycznej Czwórce[4]. Laurence Fishburne udzielał głosu Srebrnemu Surferowi[6].
W filmie ponadto wystąpili: Vanessa Minnillo jako Julie Angel, supermodelka, która była randką Johnny’ego Storma na ślubie Sue i Reeda[7]; Brian Posehn jako prowadzący ceremonię ślubną Reeda i Sue; Zach Grenier jako pan Sherman / Rafke; Kenneth Welsh jako doktor Jeff Wagner[1] oraz Gonzalo Menendez jako porucznik Cruz[8]. W roli cameo pojawił się Stan Lee, twórca komiksów Marvel Comics jako on sam, jako jeden z gości na ślubie Sue i Reeda, odprawiony z wesela przez ochronę[9].
Produkcja
edytujRozwój projektu
edytujW grudniu 2005 roku 20th Century Fox studio potwierdziło plany na sequel i zatrudniło Tima Story’ego i Marka Frosta odpowiednio na stanowiskach reżysera i scenarzysty. Producentami filmu zostali Avi Arad, Bernd Eichinger i Ralph Winter[3]. W maju 2006 roku poinformowano, że Don Payne dołączył do Frosta[10]. W sierpniu studio podało tytuł filmu Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer i datę amerykańskiej premiery ustalonej na 15 czerwca 2007 roku[11].
Casting
edytujW grudniu 2005 roku poinformowano, że Ioan Gruffudd, Jessica Alba, Chris Evans i Michael Chiklis powtórzą swoje role z pierwszej części[3]. W sierpniu 2006 Andre Braugher dołączył do obsady[5]. We wrześniu poinformowano, że Doug Jones zagra Srebrnego Surfera, i że Julian McMahon powróci jako Doom[4]. W kwietniu 2007 roku ujawniono, że Laurence Fishburne użyczy głosu Srebrnemu Surferowi[6].
Zdjęcia i postprodukcja
edytujZdjęcia do filmu rozpoczęły się 28 sierpnia 2006 roku w Vancouver, a zakończono 15 grudnia tego samego roku[11]. Za zdjęcia odpowiadał Larry Blanford, za scenografię Kirk M. Petruccelli, a za kostiumy Mary E. Vogt. Montażem zajęli się William Hoy i Peter S. Elliot[1].
Muzyka
edytujJohn Ottman został zatrudniony do skomponowania muzyki do filmu[1]. Ścieżka dźwiękowa z muzyką Ottmana Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer (Original Motion Picture Soundtrack) została wydana 19 czerwca 2007 przez Sony Classical Records[12].
Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer (Original Motion Picture Soundtrack) – 2007 | |||
---|---|---|---|
Nr | Tytuł utworu | Autor | Długość |
1. | „Silver Surfer Theme” | J. Ottman | 4:21 |
2. | „Galactus Destroys / Opening” | J. Ottman | 1:53 |
3. | „Pursuing Doom” | J. Ottman | 3:12 |
4. | „Wedding Day Jitters” | J. Ottman | 1:21 |
5. | „Chasing the Surfer” | J. Ottman | 2:32 |
6. | „Camp Testosterone / Meeting the Surfer” | J. Ottman | 3:35 |
7. | „A Little Persuasion” | J. Ottman | 2:07 |
8. | „Botched Heroics” | J. Ottman | 4:36 |
9. | „Someone I Once Knew” | J. Ottman | 2:24 |
10. | „The Future / Doom’s Deal” | J. Ottman | 2:58 |
11. | „Sibling Switch” | J. Ottman | 1:41 |
12. | „Outside Help” | J. Ottman | 2:38 |
13. | „Springing the Surfer” | J. Ottman | 1:57 |
14. | „Doom’s Double Cross” | J. Ottman | 2:41 |
15. | „Mr. Sherman/Under the Radar” | J. Ottman | 1:55 |
16. | „Four in One” | J. Ottman | 3:04 |
17. | „Silver Savior / Aftermath” | J. Ottman | 5:55 |
18. | „Gunshot Wedding” | J. Ottman | 1:18 |
19. | „Norrin Radd” | J. Ottman | 0:49 |
50:57 |
Wydanie
edytujŚwiatowa premiera filmu miała miejsce 12 czerwca 2007 roku w Londynie. Podczas wydarzenia uczestniczyła obsada i produkcja filmu oraz zaproszeni specjalni goście. Premierze tej towarzyszył czerwony dywan oraz szereg konferencji prasowych[13]. Dla szerszej publiczności w Stanach Zjednoczonych i w Polsce zadebiutował 15 czerwca tego samego roku[14][15].
Odbiór
edytujBox office
edytujFilm przy budżecie 130 milionów dolarów zarobił ponad 300 milionów, z czego ponad 130 milionów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz ponad 215 tysięcy w Polsce[16].
Krytyka w mediach
edytujFilm otrzymał przeważnie negatywne oceniony od krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 37% z 170 recenzji filmu jest pozytywnych (średnia ocen wyniosła 4,51 na 10)[17]. Na portalu Metacritic średnia ocen z 35 recenzji wyniosła 40 punktów na 100[18]. Natomiast według serwisu CinemaScore publiczność przyznała mu ocenę C+ w skali od F do A+[19].
Nagrody i nominacje
edytujRok | Ceremonia | Kategoria | Nominowani | Rezultat | Przypis |
---|---|---|---|---|---|
2007 | Teen Choice Awards | Ulubiony film akcji | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | [20] |
Ulubiona aktorka filmu akcji | Jessica Alba | Nominacja | |||
Ulubiona film lata | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | |||
Ulubiony scena taneczna | Ioan Gruffudd | Nominacja | |||
Najlepszy filmowy wybuch złości | Jessica Alba | Nominacja | |||
Ulubiony aktor filmu akcji | Chris Evans | Nominacja | |||
Ulubiony czarny charakter | Julian McMahon | Nominacja | |||
Ulubiony filmowy łomot | Chris Evans, Julian McMahon | Nominacja | |||
Golden Schmoes Awards | Najgorszy film roku | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | [21] | |
National Movie Awards | Najlepszy film familijny | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | [22] | |
MTV Movie Awards | Najlepszy letni przebój, którego jeszcze nie widzieliście | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | [23] | |
2008 | Saturn Awards | Najlepszy film fantastyczno-naukowy | Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera | Nominacja | [24] |
Kids’ Choice Awards | Ulubiona aktorka filmowa | Jessica Alba | Wygrana | [25] | |
Golden Raspberry Awards | Najgorsza aktorka | Jessica Alba | Nominacja | [26] | |
Najgorsza ekranowa para / duet filmowy | Ioan Gruffudd, Jessica Alba | Nominacja |
Anulowane kontynuacja i spin-off oraz rebooty
edytujW 2007 roku poinformowano, że planowany trzeci film oraz spin-off o Srebrnym Surferze zostały anulowane w związku z niższymi wpływami drugiej części[27].
W sierpniu 2009 roku studio ogłosiło reboot filmu o Fantastycznej Czwórce[28]. W lipcu 2012 roku Josh Trank otrzymał stanowisko reżysera[29]. Scenariusz napisał Trank wspólnie z Jeremym Slaterem[30] i Simonem Kinbergiem[31]. W rolach Fantastycznej Czwórki wystąpili: Miles Teller jako Reed Richards, Kate Mara jako Sue Storm, Michael B. Jordan jako Johnny Storm[32] i Jamie Bell zagra Bena Grimma[33]. Victora von Dooma zagrał Toby Kebbell[34]. Film Fantastyczna Czwórka zadebiutował w 2015 roku[35]. Został on negatywnie oceniony przez krytyków i publiczność[36] oraz okazał się finansową porażką[37]. Pomimo iż sequel został oficjalnie na rok przed premierą pierwszej części na 2017 rok[38], studio z niego zrezygnowało[39].
W marcu 2019 zakończyła się transakcja kupna części 21st Century Fox przez The Walt Disney Company, dzięki czemu prawa do tych postaci powróciły do Marvel Studios[40]. W lipcu 2019 roku podczas San Diego Comic-Conu szef studia, Kevin Feige poinformował, że powstanie reboot będący częścią franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela[41].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Justin Chang: Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer review. Variety. [dostęp 2007-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-11)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera, reż. Tim Story
- ↑ a b c d e f Michael Fleming: Story booked solid with Fox. Variety. [dostęp 2005-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c Weta Surfs to Fantastic Four. IGN. [dostęp 2006-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)]. (ang.).
- ↑ a b Braugher Joins Fantastic Sequel. IGN. [dostęp 2006-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b Pamela McClintock: Fishburne voices Surfer. Variety. [dostęp 2007-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-01)]. (ang.).
- ↑ Vanessa Minnillo Joins Fantastic Four 2. Superhero Hype. [dostęp 2006-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-09)]. (ang.).
- ↑ Gonzalo Menendez Joins the Cast of Fantastic Four 2. Movie Web. [dostęp 2007-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-06)]. (ang.).
- ↑ Rachel Yang: Here’s Every Single Stan Lee Marvel Cameo. Variety. [dostęp 2018-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-13)]. (ang.).
- ↑ Michael Fleming, Dave McNary: Inside Move: Surfer may board 'Four'. Variety. [dostęp 2006-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-28)]. (ang.).
- ↑ a b Fantastic New Title. IGN. [dostęp 2006-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer (2007). soundtrackinfo.com. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four: Rise Of The Silver Surfer – Red Carpet Arrivals. The Delite. [dostęp 2020-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer : Fantastic 4 Rise of the Silver Surfer game. Cinema. [dostęp 2020-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-29)]. (ang.).
- ↑ Fantastyczna Czwórka: Narodziny Srebrnego Surfera. film.gildia.pl. [dostęp 2020-08-01]. (pol.).
- ↑ Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer. Box Office Mojo. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer. Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer. Metacritic. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ CinemaScore. CinemaScore. [dostęp 2020-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Adam Finley: Teen Choice nominees announced. AOL TV. [dostęp 2007-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-25)]. (ang.).
- ↑ Golden Schmoes winners and nominees 2007. joblo.com. [dostęp 2020-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-01)]. (ang.).
- ↑ Daniel Kilkelly: National Movie Awards nominees revealed. Digital Spy. [dostęp 2007-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-26)]. (ang.).
- ↑ Steve Weintraub: 2007 MTV Movie Award Nominations Are Announced. Collider. [dostęp 2007-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)]. (ang.).
- ↑ John Campea: The 2006 Saturn Awards Nominations. The Movie Blog. [dostęp 2006-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ 2008 Kids' Choice Awards nominees. Variety. [dostęp 2008-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-03)]. (ang.).
- ↑ 28th Annual Razzie ® Awards Press Release. razzies.com. [dostęp 2008-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Stephen Galloway: Studios are hunting the next big property. Movie Fone. [dostęp 2007-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Fox is Rebooting Fantastic Four. Superhero Hype. [dostęp 2009-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)]. (ang.).
- ↑ Comic-Con: Fantastic Four Director Confirmed While Daredevil Director Exits. Superhero Hype. [dostęp 2012-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)]. (ang.).
- ↑ Spencer Perry: Comic-Con: Fantastic Four Reboot Gets a Writer. Superhero Hype. [dostęp 2012-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)]. (ang.).
- ↑ Borys Kit: Simon Kinberg Tapped to Write 'Fantastic Four' (Exclusive). The Hollywood Reporter. [dostęp 2013-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
- ↑ Justin Kroll: ‘Fantastic Four’ Cast Revealed. Variety. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-03)]. (ang.).
- ↑ Jim Vejvoda: Miles Teller on What Appealed to Him About The Fantastic Four Reboot. IGN. [dostęp 2014-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-06)]. (ang.).
- ↑ Justin Kroll: Toby Kebbell to Play ‘Fantastic Four’ Villain Doctor Doom (EXCLUSIVE). Variety. [dostęp 2014-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)]. (ang.).
- ↑ Pamela McClintock: 'X-Men' Spinoff 'Deadpool' Gets Winter 2016 Release Date. The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four. Box Office Mojo. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ Fantastic Four. Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-07-27]. (ang.).
- ↑ Jenni Miller: The 2015 'Fantastic Four' Reboot Will Get a Sequel in 2017. Movie Fone. [dostęp 2014-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Spencer Perry: Fantastic Four Sequel Pulled from Fox Schedule. Superhero Hype. [dostęp 2015-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)]. (ang.).
- ↑ Josh Weiss: It's official: Disney now owns Fox (and X-Men, and Avatar, and way more). Syfy Wire. [dostęp 2019-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)]. (ang.).
- ↑ Hannah Shaw-Williams: Blade Is Officially An MCU Phase 5 Movie. Screen Rant. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).