Ferdynand I Habsburg (cesarz austriacki)

cesarz Austrii

Ferdynand I Habsburg-Lotaryński zwany Dobrotliwym (niem. Ferdinand I) (ur. 19 kwietnia 1793, zm. 29 czerwca 1875) – cesarz austriacki w latach 1835-1848, król Węgier 1830-1848 (jako Ferdynand V[1]; koregent do 1835). W czasie jego panowania przeprowadzono uwłaszczenie chłopów i zniesiono pańszczyznę[2].

Ferdynand I Habsburg
Ilustracja
Ferdynand I Habsburg
ilustracja herbu
Faksymile
Cesarz Austrii
Okres

od 2 marca 1835
do 2 grudnia 1848

Poprzednik

Franciszek I Habsburg

Następca

Franciszek Józef I

Król Węgier
Okres

od 28 września 1830
do 2 grudnia 1848

Koronacja

1830

Poprzednik

Franciszek I Habsburg

Następca

Franciszek Józef I

Król Czech
Okres

od 2 marca 1835
do 2 grudnia 1848

Koronacja

7 września 1836

Poprzednik

Franciszek I Habsburg

Następca

Franciszek Józef I

Król Galicji i Lodomerii
Okres

od 2 marca 1835
do 2 grudnia 1848

Poprzednik

Franciszek I Habsburg

Następca

Franciszek Józef I

Dane biograficzne
Dynastia

habsbursko-lotaryńska

Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1793
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 1875
Praga

Ojciec

Franciszek II Habsburg

Matka

Maria Teresa Burbon-Sycylijska

Żona

Maria Anna Sabaudzka

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Austria) Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austria) Order Korony Żelaznej I klasy (Austro-Węgry) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Krzyż Wielki Orderu Chrystusa Krzyż Wielki Orderu Świętego Ferdynanda (Sycylia) Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej Order Sokoła Białego (Saksonia-Weimar) Order Wierności (Badenia) Order Lwa Zeryngeńskiego (Badenia) Order Lwa Złotego (Hesja) Order Ludwika (Hesja) Order Ernestyński (Saksonia) Order Alberta Niedźwiedzia (Anhalt) Order Gwelfów (Hanower) Order Słonia (Dania) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty)

Życiorys

edytuj
 
Koronacja Ferdynanda w Pradze
 
Jeden z wielu krzyży pańszczyźnianych wzniesiony z inicjatywy galicyjskich chłopów upamiętniający zniesienie pańszczyzny w 1848 roku, w okresie panowania cesarza Ferdynanda I Habsburga. Na pomniku napis: TEN KRZYŻ POSTAWIŁA GROMADA RUDNIASKA NA PAMIĄTKĘ DANIA NAM WOLNOŚCI ZA PANOWANIA CES: FERDINANDA I DNIA 15 MAJA 1848

Ferdynand, syn Franciszka Habsburga i Marii Teresy Burbon[3], urodził się 19 kwietnia 1793 roku. Cudem przeżył poród. Został utrzymany przy życiu dzięki wielkiemu wysiłkowi pielęgniarek i lekarzy. Cierpiał na epilepsję, krzywicę i wodogłowie. Z powodu choroby nigdy nie przeszedł zwyczajowego procesu edukacji. Późno nauczył się chodzić, jego zachowanie budziło niepokój wychowawców. Uczył się niewiele: czytania i pisania, jazdy konnej, tańca, szermierki, ponadto brał lekcje gry na fortepianie. Jego ulubionymi dziedzinami były botanika, heraldyka i nauki technologiczne. Miał talent do rysunku.

W 1830 koronowany na króla Węgier jako Ferdynand V. Koronacja miała miejsce jeszcze za życia jego ojca cesarza Franciszka, na co wyraził zgodę Sejm węgierski (na żądanie rządu austriackiego)[4]. W 1835 przejął po ojcu koronę Cesarstwa Austriackiego, Królestwa Lombardii i Wenecji oraz Królestwa Czeskiego. Był ostatnim koronowanym królem Czech (7 września 1836)[5]. Z powodu upośledzenia umysłowego i epilepsji cesarz nie był sam w stanie rządzić swoim imperium[6]. Ferdynand I nie został jednak ubezwłasnowolniony i oficjalnie sprawował rządy. Teatr odgrywany przez dwór miał, zgodnie z intencją Franciszka I, zapobiec utracie wiary w dynastię przez poddanych. Sprawami państwowymi kierowała rada regencyjna (niem. Geheime Staatskonferenz – Tajna Konferencja Państwowa) którą powołano aby upośledzony umysłowo cesarz nie mógł sprawować władzy monarchy absolutnego, wynikającej z zasad legalizmu[7]. Główną rolę odgrywali w niej: arcyksiążę Ludwik Habsburg (stryj Ferdynanda), książę Klemens Lothar von Metternich, hrabia Franz Anton von Kolovrat-Libštejnský. Do 1842 roku w radzie zasiadał także stroniący od polityki młodszy brat cesarza, arcyksiążę Franciszek Karol Habsburg (którego syn Franciszek Józef miał potem, w wyniku rewolucji, objąć tron)[8]. Cesarz Ferdynand nie lubił Metternicha, jednak ufał mu w kwestiach politycznych i popierał większość jego działań, łącznie ze stanowczym tłumieniem buntów.

Ożeniony z Marią Anną, córką króla Sardynii Wiktora Emanuela I. W obliczu wybuchu Wiosny Ludów (1848) Ferdynand w marcu usunął Metternicha ze stanowiska, a 25 kwietnia zgodził się na nadanie konstytucji. W maju, w obawie przed agresją ludu wiedeńskiego, cesarz wraz z dworem wyjechał do Innsbrucku[9]. Za namową swojego nowego premiera księcia Felixa Schwarzenberga oraz cesarzowej Marii Anny Ferdynand I abdykował. 2 grudnia w Pałacu Arcybiskupim w Ołomuńcu Ferdynand abdykował na rzecz swojego bratanka Franciszka Józefa I. Resztę życia spędził w Pradze, mieszkając w tamtejszym zamku królewskim. Zmarł w zapomnieniu[10]. Został pochowany w Krypcie Cesarskiej w kościele Kapucynów w Wiedniu. Nie pozostawił potomków.

Odznaczenia

edytuj

Pełna tytulatura

edytuj

Ferdynand I, z Bożej łaski cesarz Austrii, król Węgier i Czech, piąty tego imienia, król Lombardii i Wenecji, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Illyrii, Galicji i Lodomerii, król Jerozolimy, etc. arcyksiążę Austrii, wielki książę Toskanii, książę Lotaryngii, Styrii, Karyntii i Karnioli, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Górnego i Dolnego Śląska, Modeny, Parmy, Piacenzy i Guastalli, Oświęcimia, Zatora, Cieszyna, Friuli, Raguzy i Zadaru, uksiążęcony hrabia Habsburga, Tyrolu, Kyburga, Gorycji i Gradiszki, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc oraz Istrii, hrabia Hohenems, Feldkirch, Bregentz, Sonnenbergu, etc. pan Triestu, Cattaro i Marchii Wendyjskiej, etc. prezydent Związku Niemieckiego, etc. etc.

Genealogia

edytuj
Prapradziadkowie

Leopold Józef Lotaryński
(1679-1729)
∞1689
Elżbieta Charlotta Orleańska
(1676-1744)

cesarz rzymski
Karol VI Habsburg
(1685-1740)
∞1708
Elżbieta von Braunschweig-Wolfenbüttel
(1691-1750)

król Hiszpanii
Filip V Burbon
(1683-1746)
∞1714
Elżbieta Farnese
(1692-1766)

król Polski
August III Sas
(1696-1763)
∞1719
Maria Józefa Habsburżanka
(1699-1757)

Pradziadkowie

cesarz rzymski
Franciszek I Lotaryński (1708-1765)
∞ 1736
Maria Teresa Habsburg (1717-1780)

król Hiszpanii
Karol III Burbon (1716-1788)
∞ 1738
Maria Amalia Wettyn (1724-1760)

Dziadkowie

cesarz rzymski Leopold II Habsburg (1747-1792)
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
królowa Sycylii Maria Karolina Habsburg (1752-1814)

∞ 1765
––––––––––––––––––––
∞ 1768

cesarzowa rzymska Maria Ludwika Burbon (1745-1792)
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
król Sycylii Ferdynand I Burbon (1751-1816)

Rodzice

cesarz Austrii
Franciszek II Habsburg (1768-1835)
∞1790
Maria Teresa Burbon-Sycylijska (1772-1807)

Ferdynand I Habsburg (1793-1875), cesarz Austrii

Przypisy

edytuj
  1. Felczak 1983 ↓, s. 392.
  2. Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519-520.
  3. Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519.
  4. Felczak 1983 ↓, s. 208.
  5. Marek Pernal: Praga. Miasto magiczne. Warszawa: Agora, 2013, s. 14. ISBN 978-83-268-1256-9.
  6. Grodziski 2006 ↓, s. 25.
  7. Wereszycki 1986 ↓, s. 184-185.
  8. Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 520.
  9. Grodziski 2006 ↓, s. 49.
  10. Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 521.
  11. a b c d e f Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 166-167
  12. a b c d e f The titled nobility of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 6-9.
  13. Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).
  14. Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender for Aar 1849, s. 45

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj