Filologia klasyczna

gałąź nauk humanistycznych

Filologia klasyczna (gr.-łac. philologia classica, zamiłowanie do języków klasycznych) – gałąź nauk humanistycznych zajmująca się badaniem języków klasycznych dla kultury europejskiej (zwanych w skrócie klasycznymi), tj. greki i łaciny.

Inskrypcja zachowana w łacinie

Filologia klasyczna zajmuje się przede wszystkim badaniem w oryginale arcydzieł literatury starożytnej (eposów Homera, dialogów Platona, tragików greckich i rzymskich, mów Cycerona, dzieł Wergiliusza).

Pochodzenie nazwy edytuj

Termin φιλόλογος (philologos) pojawia się po raz pierwszy u Platona (Theatetus 146 A) i oznacza "miłośnika naukowej dyskusji". Terminem φιλόλογος nazywał się Eratostenes, aleksandryjski uczony, zajmujący się m.in. historią literatury.

Na gruncie łacińskim Cyceron określał mianem philologia studiowanie literatury (Ad Atticum II 17,1).

W przeciwieństwie do greckiej φιλολογία, drugi człon nazwy omawianej nauki jest pochodzenia łacińskiego - classicus (scil. scriptor) oznacza dosłownie autora pochodzącego z pierwszej (najbogatszej) klasy majątkowej obywateli rzymskich (łac. classis), a więc najlepiej wykształconego, i co za tym idzie najbardziej wartościowego, klasycznego.

Historia filologii klasycznej edytuj

Starożytna Grecja edytuj

Homer, jako "nauczyciel Grecji" (Platon, Respublica 606 E) stał się, co najmniej od początków VI w. p.n.e., obiektem różnorodnych zainteresowań Hellenów. Różne źródła przypisują Solonowi, Pizystratowi bądź Likurgowi działania mające na celu upowszechnienie znajomości eposów homeryckich, wykonywanych przez rapsodów. Krytyki moralności Homeryckich bogów podjął się Ksenofanes z Kolofonu, który twierdził, że Homer przypisał nieśmiertelnym to, co uchodzi za hańbiące u ludzi. Także przedstawiciele ruchu sofistycznego niejednokrotnie wypowiadali swoje opinie na temat eposów Homera. I tak np. Protagoras uważał, że inwokacja Iliady, mająca być modlitwą, wyraża r o z k a z, skierowany do Muzy ("o p i e w a j gniew Achillesa, bogini"), Gorgiasz natomiast ułożył "Pochwałę Heleny", zakorzenioną w treści "Iliady".

Filologia klasyczna od Renesansu po pierwszą połowę XX wieku edytuj

Renesansowi humaniści zapoczątkowali naukową krytykę tekstu. F. A. Wolf (1759-1824), który zapoczątkował dyskusję o autorstwie Iliady i Odysei postulował pojmowanie filologii klasycznej jako wiedzy o wszystkich aspektach starożytności, nie tylko jej obrazu utrwalonego w tekstach. G. Hermann (1772-1848) dawał pierwszeństwo badaniom nad tekstami, natomiast po ideał filologii klasycznej sensu lato sięgnął U. von Wilamowitz-Moellendorff. Jego uczeń, W. Jaeger, twórca kierunku Neuhumanismus (niem. Nowy humanizm) znów wysunął studia nad autorami na pierwsze miejsce, nie usuwając jednak z pola widzenia aspektów kultury starożytnej jako takiej. Na gruncie nauki polskiej T. Zieliński był zwolennikiem filologii klasycznej rozumianej jako wiedza o całym świecie starożytnym.

Przedmiot badań filologii klasycznej edytuj

Obok zagadnień czysto językowych i literackich filologia klasyczna zajmuje się praktycznie wszystkimi aspektami historii, kultury, sztuki, wojskowości, techniki, handlu oraz zagadnieniami polityczno-socjologicznymi związanymi z obszarem i okresem oddziaływań języków klasycznych. W ramach filologii klasycznej istnieje również kilka specjalizacji: latynistyka, grecystyka i neolatynistyka, badająca dzieła pisarzy i filozofów nowożytnych (Erazm z Rotterdamu, Klemens Janicki), którzy pisali po łacinie. W języku łacińskim tworzył czasami także Jan Kochanowski i największy nowożytny poeta łaciński – jezuita Maciej Kazimierz Sarbiewski.

Słynni filologowie klasyczni edytuj

Do najwybitniejszych filologów klasycznych zaliczani są: Isaac Casaubon, Joseph Scaliger, Julius Caesar Scaliger, Richard Bentley, Friedrich August Wolf, Karl Lachmann, Ludwik Schwabe, A.E. Housman, Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, M.L. West.

Wśród Polaków do najwybitniejszych klasyków w tej dziedzinie należą[1]:

Do filologów klasycznych najbardziej znanych poza swą akademicką dziedziną należeli Friedrich Nietzsche i Oscar Wilde, a także J.K. Rowling, Erich Segal i Boris Johnson. Spośród Polaków wymienić należy poetów Adama Mickiewicza, Jana Kasprowicza, Bogusława Butrymowicza, Kazimierę Jeżewską i Zygmunta Kubiaka, pisarzy Jana Parandowskiego, Artura Sandauera i Marka Krajewskiego, dyplomatę Jana Gawrońskiego, wśród duchownych wyróżniał się Jan Czuj.

Polskie uczelnie wyższe kształcące filologów klasycznych edytuj

Filologię klasyczną można studiować na 10 z 19 polskich uniwersytetów. Są to:

Czasopisma z zakresu filologii klasycznej wydawane w Polsce edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Gabriela Pianko: Filologia klasyczna w Polsce. Warszawa: PWN, 1958.

Bibliografia edytuj