Flota Północna

związek operacyjny rosyjskiej Marynarki Wojennej

Flota Północna (ros. Северный флот) – największy i najsilniejszy morski związek operacyjny Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej.

Flota Północna
Северный флот
Ilustracja
Herb Floty Północnej
Historia
Państwo

 ZSRR
 Rosja

Sformowanie

1933

Tradycje
Rodowód

Flotylla Białomorska, Północna Flotylla Wojenna

Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Dyslokacja

Polarnyj

Formacja

 Marynarka Wojenna ZSRR
 MW Rosji

Odznaczenia

I wojna światowa

edytuj

W Rosji w czasie I wojny światowej 1914–1918, w celu obrony na szlakach żeglugowych na Morzu Barentsa statków rosyjskich i brytyjskich przed niemieckimi okrętami nawodnymi oraz podwodnymi 19 czerwca 1919 r. utworzona została Flotylla Oceanu Północnego. W marcu 1920 w Archangielsku sformowana została Flotylla Białomorska, w kwietniu 1920 r. przemianowana na Siły Morskie Morza Północnego. Te związki operacyjne zostały rozformowane w styczniu 1923.

Swój nowy początek Flota Północna bierze od utworzonej 6 czerwca 1933 Północnej Flotylli Wojennej (dowódca Z. Zakupniew) oraz z wydzielonych okrętów Floty Bałtyckiej (2 niszczyciele, 2 okręty ochrony, 2 łodzie podwodne – 18 maja wyszły z Kronsztadu, a 5 sierpnia weszły do Murmańska), a zatem przemianowanej we Flotę Północna 11 maja 1937. We wrześniu 1933 do portu Soroku na Morzu Białym przyszła druga część tzw. Oddział 2 Okrętów (1 niszczyciel, 1 okręt ochrony, 1 okręt podwodny i 2 trałowce). W 1935 bazą okrętów został port Polarnyj. We wrześniu 1935 Flotylla została wzmocniona oddziałem samolotów. Do 11 maja 1937 były skompletowane baterie obrony brzegowej i obrony przeciwlotniczej, zbudowane lotniska, doszły z przemysłu nowe okręty.

II wojna światowa

edytuj

W czasie wojny zimowej 1939–1940 Flota Północna wykonała postawione zadania, m.in. blokowała fińską bazę Petsamo. W celu obrony wybrzeża, baz morskich, portów i wykonania innych zadań w sierpniu 1940 była sformowana Białomorska Baza Marynarki Wojennej.

Po ataku Niemiec 1941 w skład Floty wchodziło: 15 okrętów podwodnych, 8 niszczycieli, 7 dozorowców, 14 kutrów dozorowych, 2 trałowce, 1 okręt minowania, 116 samolotów (Wojska Lotnicze Floty), związki taktyczne i jednostki obrony wybrzeża i obrony przeciwlotniczej. Siły Floty bazowały w Polarnym, Murmańsku i Archangielsku. W czasie wojny siły Floty były wzmocnione okrętami i samolotami z Floty Bałtyckiej, Floty Oceanu Spokojnego i Flotylli Kaspijskiej, a także z sił zmobilizowanych, od przemysłu i z Lend-Lease’u, a samoloty także z rezerwy Stawki. W czasie wojny w składzie Floty Północnej były sformowana Białomorska Flotylla Wojskowa i Północny Rejon Obrony. Flota Północna broniła wybrzeża morskiego, współdziałała ze skrzydłami wojsk lądowych, wysadzała desanty morskie, działała na morskich liniach komunikacyjnych nieprzyjaciela, broniła komunikacji morskich, konwojowała statki transportowe sojuszników. W pierwszych miesiącach wojny Flota wspólnie z 14 Armią Frontu Karelskiego udaremniła plan opanowania Murmańska, Polarnego i półwyspów Średniego i Rybaczego. W październiku 1944 Flota brała udział w operacji petsamsko-kirkeneskiej wojsk lądowych (ok. 10 tys. marynarzy walczyło na lądzie jako oddziały spieszone). 15 kwietnia 1945 Białomorska Flotylla Wojskowa została przemianowana na Białomorski Morski Rejon Obrony.

W okresie wojny Flota eskortowała ponad 2500 statków w składzie konwojów na wodach wewnętrznych i ok. 1500 transportów w składzie konwojów zewnętrznych. Za zasługi bojowe 12 okrętów, jednostek i związków taktycznych było wyróżnionych mianem gwardyjskich, 47 nagrodzonych orderami, 14 nadano honorowe imiona, ponad 48 tysięcy oficerów i marynarzy zostało nagrodzonych orderami i medalami, 85 otrzymało tytuły Bohatera Związku Radzieckiego, w tym czterech dwukrotnie.

Po II wojnie światowej w SZ ZSRR

edytuj

W okresie powojennym Flota Północna ZSRR przeszła przekształcenia. Jej zasadnicze siły stanowiły atomowe okręty rakietowe wyposażone w pociski balistyczne, lotnictwo dalekiego zasięgu wyposażone w pociski powietrze-ziemia i przeciwokrętowe, okręty lotniskowe.

Flotą dowodzili m.in. admirałowie: K.I. Duszenow, W.P. Drozd, A.G. Gołowko, W.I Płatonow, A.T. Czabanienko, W.A. Kasatonow, S.M. Łobow, G.M. Jegorow, W.N. Czernawin, F.N. Gromow.

Flota Federacji Rosyjskiej

edytuj

Zasadniczą składową Floty Północnej w okresie rozpadu ZSRR był komponent podwodnych sił jądrowych. W jego skład wchodziła 1., 3., 11 Flotylla Atomowych Okrętów Podwodnych i 9 Eskadra OPARB. Flota dysponowała bazami morskimi w Widajewie, Gadżyjewie, Griemisze, Polarnym, Ura-Guba i Zapadnoj Licy. Posiadając status komponentu oceanicznego, utrzymywała zdolność do realizacji zadań w obszarze Atlantyku i Arktyki. Docelowym rejonem działań miał pozostawać akwen położony za wyspami Azorskimi, między Nową Funlandią oraz Bermudami. Utrzymano też siły na Morzu Norweskim i Grenlandzkim. Ze składu Floty Północnej wydzielano do 7 Atlantyckiej Eskadry Operacyjnej 43 Dywizję Okrętów Nawodnych i 2 Dywizję Okrętów ZOP[1].
Na przełomie lat 80. i 90. XX w gros sił lotnictwa morskiego Floty skomasowana była w 5 Dywizji Morskich Nosicieli Rakiet (około 70 samolotów TU-22M) oraz 35 Dywizji Lotniczej ZOP (około 70 samolotów TU-142M). Dwa pułki lotnictwa szturmowego, dwa pułki ZOP i pułk śmigłowców ZOP przewidziany był do wsparcia z powietrza Flotylli Kolskiej.
W 1991 w składzie wojsk brzegowych pozostawały: 77 Dywizja Obrony Wybrzeża, 61. i 175 Brygada Piechoty Morskiej, dwa pułki artylerii rakietowej, pułk rakiet OP oraz pododdziały wsparcia i zabezpieczenia. W Sewieromorsku stacjonował 420 Morski Punkt Rozpoznania[2].

Trzon Floty Północnej stanowią obecnie okręty podwodne o napędzie atomowym przenoszące pociski balistyczne klasy SLBM oraz wielozadaniowe okręty podwodne o takim samym napędzie. Flota jest trzonem Połączonego Dowództwa Strategicznego Flota Północna, stanowiącego strukturę jak okręg Wojskowy (piąty - obok istniejących obecnie czterech (Zachodniego, Południowego, Centralnego i Wschodniego).

Struktura organizacyjna

edytuj

Zjednoczone Dowództwo Strategiczne (Объединенное стратегическое командование)

  • siły podwodne;
  • wojska lądowe i brzegowe;
    • 61 Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej;
    • 200 Samodzielna Brygada Zmechanizowana;
    • 80 Samodzielna Brygada Zmechanizowana (arktyczna);
  • 45 Armia Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej;
  • Kolska Flotylla Sił Różnorodnych;
  • Białomorska Baza Marynarki Wojennej[3].

Siły bazowania morskiego

edytuj
Komponent morski w 2008[4]

11 Eskadra Atomowych Okrętów Podwodnych

12 Eskadra Atomowych Okrętów Podwodnych

Flotylla Kolska

Baza Morska Biełomorsk

  • 43 dywizjon okrętów Ochrony Rejonu Wodnego
  • 339 Brygada Remontowanych /budowanych/ Okrętów Podwodnych
  • 16 Brygada Remontowanych /budowanych/ Okrętów Nawodnych

Wojska brzegowe Floty Północnej

edytuj
komponent lądowy w 2008[5]
  • 61 Samodzielna Kirkenska BPM – Sputnik.
  • 536 Samodzielna Brygada Artylerii Brzegowej – Snieżnogorsk, zatoka Olenia.
  • 99 samodzielny pułk łączności (RWŁ) – Polamyj
  • 215 samodzielny pułk walki elektronicznej – Seweromorsk;
  • pułk rakiet przeciwlotniczych – Seweromorsk;
  • pułk obrony przeciwchemicznej – Murmańsk;
  • 180 morski batalion inżynieryjny – Seweromorsk;
  • batalion ochrony i obrony dowództwa FP;
  • 160 kompania płetwonurków bojowych;
  • 269 samodzielna kompania płetwonurków bojowych
  • 313 kompania płetwonurków bojowych;
  • 420 morski punk rozpoznawczy specjalnego przeznaczenia – Polamyj

Lotnictwo morskie Floty Północnej

edytuj
komponent powietrzny w 2008[5]
  • 924 Gwardyjski Kijowski pułk samolotów-nosicieli rakiet – Olenia.
  • 279 pokładowy pułk lotnictwa myśliwskiego – Seweromorsk 3.
  • 830 Kirkieński pokładowy pułk śmigłowców ZOP – Seweromorsk.
  • 430 mieszany morski pułk lotniczy – Seweromorsk.
  • 73 samodzielna morska eskadra samolotów ZOP dalekiego zasięgu[a] – Kipielowo.

Dowództwo

edytuj
  1. Na uzbrojeniu eskadry samoloty TU-142MK: Wytegra, Czerepowec, Biełoozero oraz Wołogda. Kolejne trzy samoloty TU-142MK od 20 października 2008 r.: Wielikij Ustjug, Jewgeni Preobrażenskij oraz Iwan Borzow.

Przypisy

edytuj
  1. Depczyński 2015 ↓, s. 108.
  2. Depczyński 2015 ↓, s. 109.
  3. Военные округа. [w:] интернет-портал Минобороны России [on-line]. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2020-12-31]. (ros.).
  4. Depczyński 2015 ↓, s. 109 i 389–392.
  5. a b Depczyński 2015 ↓, s. 392.
  6. Военные округа. [w:] интернет-портал Минобороны России [on-line]. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2020-12-31]. (ros.).

Bibliografia

edytuj
  • Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.