Fort Sokolnickiego Cytadeli Warszawskiej
Fort Sokolnickiego[2], pierwotnie fort Siergieja[2] – jeden z fortów Cytadeli Warszawskiej. Znajduje się w parku im. Stefana Żeromskiego w dzielnicy Żoliborz.
 nr rej. 59/8 z 1.07.1965[1]
| |
 Fort od strony parku im. Stefana Żeromskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
1849 |
| Ukończenie budowy |
1851 |
| Ważniejsze przebudowy |
1864–1874 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°16′05,948″N 20°59′23,611″E/52,268319 20,989892
| |
Historia edytuj
Wzniesiona w ogólnym zrębie w latach trzydziestych i czterdziestych XIX wieku Cytadela spełniała głównie funkcje więzienne i policyjne, mając niewielkie możliwości rzeczywistej obrony miasta z powodu swojego umiejscowienia i konstrukcji. Z tego powodu bardzo szybko przystąpiono do budowy kolejnych umocnień, wysuniętych przed narys Cytadeli.
Fort Siergieja był jednym z sześciu obiektów, jakimi w połowie XIX wieku uzupełniono lewobrzeżną część Cytadeli. Został zbudowany w latach 1849–1851 oraz rozbudowany w latach 1864–1874. Pierwotnie wzniesiono dużą, ceglaną działobitnię z suchą fosą. W okresie późniejszym fort uzupełniono umocnieniem ziemnym o narysie lunety (dzieło z dwoma czołami i otwartą szyją). Umocnienie było wysunięte przed obrys Cytadeli o 500 metrów.
W 1921 roku nazwę fortu zmieniono na fort Sokolnickiego[2].
W okresie międzywojennym obszar i niektóre elementy fortu zostały włączone w skład parku Żeromskiego. Nie zachował się w całości oryginalny układ ziemny; jego pozostałości wkomponowano w układ parku.
Na podstawie umowy z władzami niemieckimi, od kwietnia 1944 do fortu zaczęto przewozić ok. 20% zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych[3]. W listopadzie 1944, w ramach tzw. akcji pruszkowskiej, zespół polskich archiwistów załadował na ciężarówki, a następnie wywiózł z Warszawy do Częstochowy pięć wagonów dokumentów[4].
W czasie powstania warszawskiego w forcie mieścił się szpital powstańczy, co upamiętnia tablica[5].
W 1965 fort wraz z całym zespołem Cytadeli został wpisany do rejestru zabytków[1].
Fort jest użytkowany przez Żoliborski Dom Kultury[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2020 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 69. [dostęp 2020-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-27)].
- ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 186. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 275. ISBN 83-05-11180-6.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 275–276. ISBN 83-05-11180-6.
- ↑ Jacek Olecki: Wojenne tajemnice Warszawy i Mazowsza. Cz. I. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2006, s. 15. ISBN 83-7339-036-7.
- ↑ Odwiedź nas. [w:] Żoliborski Dom Kultury [on-line]. [dostęp 2023-10-06].
Bibliografia edytuj
- Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa 2002.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcie satelitarne na Google Maps. W środkowej części widoczna baszta (działobitnia) artyleryjska.