Wikipedia

Fort XI Twierdzy Warszawa

Fort XI („Grochów“, „Grochów Duży“) – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach 80. XIX wieku, obecnie nieistniejący[2].

Zakłady Rawar znajdujące się obecnie na fragmencie terenu fortu
Górki Grochowskie, Oficerska Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grochów", planowana zabudowa terenów pofortowych, ok. 1934 roku[1]

Fort znajdował się rejonie przecinania się dzisiejszych ulic Ostrobramskiej z Filomatów i Łukiską[3]. Był to fort ziemno-ceglany o narysie nieregularnego sześciokąta z dwoma czołami. W ramach likwidacji twierdzy będącej wypełnieniem rozkazu carskiego z 31 stycznia 1909 roku umocnienia zostały wysadzone latem 1913 roku, a fosy zasypane. Ostatecznie ślady po forcie zatarto w latach trzydziestych, zaś gruz wykorzystany został do budowy fundamentów kościoła na Placu Szembeka i nasypu al. Waszyngtona[2].

Pomiędzy Wisłą w pobliżu ulicy Algierskiej a fortem znajdował się wał przeciwpowodziowy wykorzystywany równocześnie jako wał forteczny[2].

Fort XI - lokalizacja według niemieckiej mapy terenów zaboru rosyjskiego z okresu I wojny światowej z 1914 roku[3] z dodatkowo naniesioną orientacyjną siatką współczesnych ulic

W okresie międzywojennym tereny pofortowe były znane pod nazwą „Górki Grochowskie“[4][1][5], podobnie jak dawna wieś[3][6], na terenie której znajdowały się[7]. Na ich części powstało osiedle willowe pracowników państwowych[4][1] o tej samej nazwie[2], a w północnej części tego obszaru już po II wojnie światowej utworzono Park Znicza[8], gdzie nazwa się zachowała na pomniku mieszkańców kolonii Górki Grochowskie, którzy zginęli w czasie wojny.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Antykwariat Logos, 38 aukcja (2012 r.), poz. 449: [WARSZAWA – GROCHÓW Plan sytuacyjny wraz ze szkicem parcelacji i zabudowy terenu Oficerskiej Spółdz. Mieszkaniowej "Grochów" (...)]. Antykwariat LOGOS. [dostęp 2013-07-28].
  2. ↑ a b c d Rozdziały: 2. Budowa pierwszego pierścienia fortyfikacji, 4.2 Drogi forteczne, 6. Likwidacja Twierdzy Warszawa, 9.1.13. Fort XI. W: Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002, s. 93, 100, 147, 163-174, 243-245, seria: Twierdze i Zamki w Polsce. ISBN 83-11-09356-3.
  3. ↑ a b c West. Osteuropa 1:25 000. Nowogeorgijewßk-Segrshe-Warschau. Bl. 40. Maßstab 1/25000 der natürlichen Länge. Godło arkusza: XXIII 9-B (XXIII 9-Б). Kart. Abt. des stellv. Generalstabes der Armee, 1914. [dostęp 2015-01-09]. Mapa dostępna na stronie: MAPSTER (Mapy Archiwalne Polski i Europy Środkowej), Niemieckie mapy terenów zaboru rosyjskiego z okresu I wojny światowej, ze zbiorów: Archiwum Map WIG (Wojskowego Instytutu Geograficznego)
  4. ↑ a b Rozdziały: 77.Fort XI i Górki Grochowskie; 96.Prosto z Wilna; 116.Ostrobramskiej kłopotliwy awans. W: Jerzy Kasprzycki: Korzenie Miasta. Warszawskie pożegnania.. T. III Praga. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 229-231, 280-281, 327-328. ISBN 978-83-61932-03-1.
  5. ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 września 1936 r. o odstąpieniu niektórych nieruchomości państwowych. (Dz.U. z 1936 r. nr 77, poz. 541)
  6. ↑ Twierdza Warszawa, stan z 1909. Mapa 1:35000. Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2011. ISBN 978-83-62460-19-9.
  7. ↑ Andrzej Woźniak. Przedmiejskie gry i zabawy. O czasie wolnym i świętowaniu na Gocławiu w dwudziestoleciu międzywojennym. „Etnografia Polska”. XLVIII (z. 1-2), s. 221-252, 2004. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0071-1861. [dostęp 2013-11-22]. 
  8. ↑ Park Znicza - Zielona Warszawa. Urząd m.st. Warszawy. [dostęp 2013-07-28].

Bibliografia edytuj

  • Lech Królikowski, "Twierdza Warszawa", seria Twierdze i Zamki w Polsce, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2002.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fort_XI_Twierdzy_Warszawa&oldid=63638714”