Fosforan wapnia

Fosforan wapnia
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	bis(fosforan) triwapnia
addyt.	tetraoksydofosforan(3−) wapnia
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	fosforan wapnia
Stocka	fosforan(V) wapnia
farm.	Tricalcii phosphas
inne	ortofosforan wapnia, fosforan wapniowy (dawn.), TCP
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	Ca3(PO4)2
Masa molowa	310,18 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały proszek
	Identyfikacja
Numer CAS	7758-87-4
PubChem	24456
InChI
	InChI=1S/3Ca.2H3O4P/c;;;21-5(2,3)4/h;;;2(H3,1,2,3,4)/q3*+2;;/p-6
	InChIKey
	QORWJWZARLRLPR-UHFFFAOYSA-H
Właściwości
	Gęstość
	3,14 g/cm³ (20 °C); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	2,2 mg/100 g (20 °C)
	w innych rozpuszczalnikach
	rozcieńczony kwas solny: rozpuszczalny; rozcieńczony kwas azotowy: rozpuszczalny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-01-15]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Substancja nie jest klasyfikowana jako; niebezpieczna według kryteriów GHS; (na podstawie podanej karty charakterystyki).
Temperatura zapłonu	niepalny
	Podobne związki
Inne aniony	fosforan sodu, fosforan tributylu
Inne kationy	siarczan wapnia, węglan wapnia, chlorek wapnia, azotan wapnia
Pochodne	wodorofosforan wapnia, diwodorofosforan wapnia, pirofosforan wapnia
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	A12 AA01

Fosforan wapnia, Ca₃(PO₄)₂ − nieorganiczny związek chemiczny, sól wapniowa kwasu fosforowego.

Występowanie w przyrodzieEdytuj

Występujący naturalnie jako skała fosforyt wapnia nie jest substancją czystą, lecz zawiera w swej strukturze inne substancje takie jak piasek czy wapień. Występuje on w Maroku, Izraelu, Egipcie, na Filipinach i na półwyspie Kolskim (Rosja). Naturalnie występujące złoża fosforanu wapnia zawierają 30-40% masowych P
4O
10.

Kości i zęby kręgowców zbudowane są z fosforanu wapnia, głównie z hydroksyapatytu.

ZastosowanieEdytuj

Naturalnie występujący fosforan wapnia wykorzystywany jest na dużą skalę do produkcji nawozów fosforowych, np. superfosfatu. Używany jest jako dodatek do żywności (E 341c). Często używany jest jako biomateriał pod nazwą TCP (od tricalcium phosphate). Cechuje się on lepszą rozpuszczalnością od HAp (hydroksyapatyt). Zaliczany do biomateriałów ceramicznych, resorbowalnych. Ponadto fosforan wapnia jest substratem do otrzymywania fosforu, poprzez ogrzewanie go z koksem i piaskiem w próżni (do reakcji można używać np. fosforytu lub zmielonych kości):

2Ca₃(PO₄)₂ + 6SiO₂ + 10C → 6CaSiO₃ + 10CO↑ + P₄↑

Fosfor wydziela się w postaci pary, która ulega kondensacji. Zestalony fosfor oczyszcza się na drodze destylacji.

OtrzymywanieEdytuj

Jednym ze sposobów otrzymywania fosforanu wapnia jest działanie kwasu fosforowego na węglan wapnia w ilościach stechiometrycznych:

3CaCO₃ + 2H₃PO₄ → 3H₂O + 3CO₂↑ + Ca₃(PO₄)₂↓

Powstający fosforan wapnia jest praktycznie nierozpuszczalny w roztworze reakcyjnym i tworzy biały osad.

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b ^c Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0 .
↑ ^a ^b Calcium Phosphate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24456 [dostęp 2023-01-15] (ang.).
↑ β-tri-Calcium phosphate, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck KGaA, numer katalogowy: 49963 [dostęp 2023-01-15] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[FP8-1] Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0 .

[PubChem-2] Calcium Phosphate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24456 [dostęp 2023-01-15] (ang.).

[MSDS-3] β-tri-Calcium phosphate, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck KGaA, numer katalogowy: 49963 [dostęp 2023-01-15] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[1]

[2]

[3]