Wikipedia

Franciszek Dąbrowski

komandor porucznik, dowódca obrony Westerplatte

Franciszek Józef Dąbrowski, ps. „Kuba” (ur. 17 kwietnia 1904 w Budapeszcie, zm. 24 kwietnia 1962 w Krakowie) – oficer Wojska Polskiego i Marynarki Wojennej, w czasie wojny obronnej Polski w 1939 zastępca komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w stopniu kapitana, a według niektórych publikacji[1][2] przez większość czasu także faktyczny dowódca obrony. Po wojnie, komandor porucznik Marynarki Wojennej.

Franciszek Józef Dąbrowski
Kuba
Ilustracja
komandor porucznik komandor porucznik
Data i miejsce urodzenia

17 kwietnia 1904
Budapeszt

Data i miejsce śmierci

24 kwietnia 1962
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1923–1950

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Ludowe Wojsko Polskie

Formacja

 Marynarka Wojenna (II RP)
 Marynarka Wojenna (PRL)

Stanowiska

zastępca komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej, szef Biura Dowódcy Marynarki Wojennej

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Odznaka Grunwaldzka
Multimedia w Wikimedia Commons
Polscy oficerowie po kapitulacji Westerplatte, 7 września 1939.
Od lewej: chor. Edward Szewczuk, por. Stefan Grodecki, kpt. Mieczysław Słaby, kpt. Franciszek Dąbrowski, ppor. Zdzisław Kręgielski
Pomnik przed wjazdem do Transbudu w Nowej Hucie, w którym F. Dąbrowski pracował jako portier
Tablica na kamienicy przy ul. Chopina 20 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez Franciszka Dąbrowskiego w latach 1958–1962

Życiorys edytuj

Początek kariery wojskowej edytuj

Franciszek Józef Dąbrowski, syn szlachcica (h. Jelita) generała Romualda Dąbrowskiego i węgierskiej baronowej Elżbiety (Elizabeth) z Broulików[3]. Imiona Franciszek Józef otrzymał na cześć panującego władcy Austro-Węgier[4]. Służbę wojskową rozpoczął w listopadzie 1918 roku w szkole podchorążych w Krakowie[3]. W następnym roku szkołę przemianowano w Korpus Kadetów Nr 1 we Lwowie. W latach 1921–1923 był słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. Po ukończeniu szkoły i awansie na podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923[5][6][7] przydzielony został do 3 pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku i w tej jednostce służył w latach 20[8][9][10]. Następnie pełnił służbę w Batalionie Szkolnym Podchorążych Piechoty w Biedrusku. W 1932 był w dyspozycji szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[11]. Od 1932 roku służył w 29 pułku Strzelców Kaniowskich w Kaliszu.

Westerplatte edytuj

Z początkiem grudnia 1937 r. został przeniesiony z Kalisza do Gdańska, formalnie do Wydziału Wojskowego Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, w rzeczywistości – na stanowisko zastępcy komendanta, dowódcy Oddziału Wartowniczego Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte[12]. Do najważniejszych obowiązków kpt. Dąbrowskiego, specjalisty od broni maszynowej, należało szkolenie żołnierzy składnicy w zakresie ochrony obiektów na zamkniętym terenie placówki. Poza tym prowadził odprawy z dowódcami wart, zaznajamiał patrole i roty oficerskie z obiektami oraz rejonami obserwacji i podsłuchu. Dowódcą oddziału wartowniczego i zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte był od grudnia 1937 do 7 września 1939. WST broniła się do 7 września 1939, kiedy to mjr Sucharski ostatecznie zdecydował poddać placówkę.

Niewola i pierwsze lata po wojnie edytuj

Okres niewoli spędził w obozach jenieckich w Klein Dexen (Stablack, dziś Dołgorukowo) na terenie Prus Wschodnich, w murowanych koszarach w Prabutach, w oflagu XVIII A w Lienzu w Tyrolu na terenie Austrii oraz w wielkim obozie jeńców polskich – Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew). Pobyt w niewoli Dąbrowskiego przyczynił się jednak do szybko postępującej gruźlicy, choć z uwagi na karierę ojca w wojsku cesarskim był lepiej traktowany przez lekarzy obozowych[13].

Po wyzwoleniu zgłosił chęć dalszej służby wojskowej. 10 sierpnia 1945 roku został awansowany na stopień majora (kmdr ppor.) i jeszcze w tym samym miesiącu otrzymał przydział na szefa sztabu samodzielnego batalionu morskiego. Batalion ten w 1946 został przeformowany na Kadrę Marynarki Wojennej, a jego dowódcą został Dąbrowski, awansowany jednocześnie do stopnia komandora porucznika. Awansowano go, choć znany był z braku aktywnego zaangażowania politycznego i jednocześnie negatywnego stosunku do władz. Dobrze oceniano jednak jego walory dowódcze i organizacyjne[14]. Dla zabezpieczenia przebiegu wyborów na Pomorzu Gdańskim sformowano grupy ochronno-propagandowe. Komendantem ośrodka wyszkolenia tych grup mianowano 1 stycznia 1947 Dąbrowskiego. Funkcję tę pełnił do 1949 roku, kiedy to został szefem Biura Dowódcy Marynarki Wojennej w Gdyni. Członek PPR, później PZPR po połączeniu z PPS, wyrzucony z partii po kilku latach jako „oficer sanacyjny”.

Lata stalinizmu edytuj

W 1950 Dąbrowski został uznany za inwalidę wojennego i zwolniony z powszechnego obowiązku służby wojskowej; nie miał jednak wypracowanej emerytury wojskowej[15]. Od tego momentu rozpoczął się najtrudniejszy okres w życiu Dąbrowskiego. Z Ustki musiał przenieść się wraz z rodziną do Krakowa. Nie miał pracy i żadnej możliwości kontynuowania niezbędnego leczenia sanatoryjnego. Po wielu staraniach o mieszkanie, otrzymał pojedynczy pokój bez sanitariatu. Aby utrzymać rodzinę, podjął pracę jako kasjer w KMPiK, szył chałupniczo pantofle. Na początku lat 50. na fali czystek stalinowskich został usunięty z PZPR i pozbawiony pracy.

Zebranie tej redakcji, poświęcone zdrowym odruchom czujności rewolucyjnej, zgromadziło kilkaset osób. Prowadziła je, pełniąca funkcję sekretarza, towarzyszka Wiśniewska. Towarzyszka Wiśniewska była za swego poprzedniego życia sprzątaczką w jakiejś chrzanowskiej fabryce (…). Miała polecenie oczyścić organizację partyjną i zabrała się do tego z pełną gorliwością (…). W pewnej chwili zza stołu prezydialnego padło nazwisko „Dąbrowski” (…). Aby sprawę uściślić, towarzyszka Wiśniewska, wstrzymując oddech, dodała, akcentując każdą literę: „Przedwojenny oficer”. Wstał z miejsca szczupły, wymizerowany mężczyzna i zaczął mówić, a raczej opowiadać swój życiorys (…). Kiedy kapitan Dąbrowski wydukał już swój życiorys, królująca za stołem prezydialnym towarzyszka Wiśniewska ze zgrozą spojrzała na salę i tak, mniej więcej, podsumowała to, co usłyszała: „A więc mamy w naszych szeregach przedwojennego oficera Polski sanacyjnej, czyli wroga. Udział w wojnie nie tłumaczy kapitana Dąbrowskiego. Sprawa jest jasna. Kto z obecnych jest za usunięciem kapitana Dąbrowskiego z partii?”[16]

Odwołanie Dąbrowskiego zostało oczywiście odrzucone. Zrozumiałem więc – wyrok na Dąbrowskim został wykonany. Okazało się, że się myliłem. Była to bowiem połowa wyroku (…). Zjechała do Krakowa komisja, by do końca oczyścić wydawnictwo z wrogich elementów. Komisja – kierowała nią niejaka Nowicka – uznała, że Dąbrowskiego należy natychmiast usunąć także i z pracy[17].

Usuniętemu z partii i pracy oficerowi nikt nie chciał pomóc. Dopiero powiadomiony przez Arnolda Mostowicza generał Bolesław Kieniewicz, dowódca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, spowodował, że Dąbrowskiemu umożliwiono pracę sprzedawcy gazet w kiosku, w atrakcyjnym punkcie na Plantach:

Może kiedyś znajdzie się dokumentalista, który film [o Westerplatte] uzupełni historią o tym, jak „czujność” partii zdemaskowała w jej szeregach wroga w postaci bohaterskiego oficera i jak to ruski generał odnalazł w swoich żyłach tę jedną kroplę polskiej krwi, której zabrakło krakowskim działaczom[17].

Rehabilitacja edytuj

Po październikowej odwilży 1956, Dąbrowskiemu wypłacono odszkodowanie i otrzymał większe mieszkanie. Podjął aktywną działalność na rzecz utworzenia Związku Obrońców Westerplatte.

Zmarł 24 kwietnia 1962 w krakowskim Szpitalu Przeciwgruźliczym, w wieku 58 lat. Został pochowany w alei zasłużonych cmentarza Rakowickiego w Krakowie (kwatera LXVII-płd. 1-4)[18].

 
Grób Franciszka Dąbrowskiego na cmentarzu Rakowickim

Jest autorem książek: „Dziennik bojowy załogi Westerplatte” (1945) oraz „Wspomnienia z obrony Westerplatte” (1957).

Dopiero w latach 90. XX wieku została szerzej ujawniona w nowym piśmiennictwie historycznym faktyczna rola Dąbrowskiego i postawa majora Sucharskiego podczas obrony Westerplatte, wcześniej uważano w oficjalnej historiografii majora Sucharskiego za dowodzącego cały czas obroną Westerplatte, do czego przyczyniła się m.in. książka Melchiora Wańkowicza (czemu oficjalnie nie zaprzeczali uczestnicy obrony).

Awanse edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Gimnazjum nr 34 im. kmdr. por. Franciszka Dąbrowskiego w Gdańsku (ul. Na Zaspę 31 A) zostało włączone do gdańskiego IV Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarzy Wojsk Ochrony Pogranicza w ramach reformy oświaty i zakończyło swoją działalność 31 sierpnia 2017 roku.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Mariusz Borowiak, Westerplatte. W obronie prawdy., GDW, Gdańsk 2001.
  2. ↑ Kmdr por. Franciszek „Kuba” Dąbrowski, Wspomnienia o moim Ojcu. [dostęp 2010-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-24)].
  3. ↑ a b Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 23.
  4. ↑ Widziane z Biedruska. Franciszek Józef Dąbrowski [online], eBiedrusko.pl [dostęp 2022-02-10] (pol.).
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 464.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 406.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 272.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 382.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 330.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 103.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 105, 437.
  12. ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 24.
  13. ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 41.
  14. ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 38–39.
  15. ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 40, 45.
  16. ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 47–48.
  17. ↑ a b Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 49.
  18. ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2022-02-10].
  19. ↑ a b M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 154 „za gorliwą pracę i sumienne wypełniania obowiązków służbowych”.
  20. ↑ a b c d e f g Biografia F. Dąbrowskiego w serwisie Westerplatte.pl.
  21. ↑ M.P. z 1939 r. nr 119, poz. 280 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  22. ↑ Szkoła Podstawowa Nr 62 im. kmdra por. Franciszka Dąbrowskiego w Krakowie. oficjalna strona [dostęp 2021-03-06].
  23. ↑ z, Rotmistrz Pilecki i komandor Dąbrowski patronami dwóch rond w Ustce [POSŁUCHAJ] [online], Radio Gdańsk, 28 listopada 2022 [dostęp 2022-11-30] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Roczniki Oficerskie 1923, 1924, 1928, 1932.
  • Mariusz Wójtowicz-Podhorski, Westerplatte 1939. Prawdziwa historia, AJ-Press, Gdańsk 2009.
  • Mariusz Wójtowicz-Podhorski, Krzysztof Wyrzykowski, Westerplatte. Załoga śmierci, Milton Media, Gdańsk 2004.
  • Arnold Mostowicz, O tym, jak przegrała historia, a wygrała kropla polskiej krwi, [w:] Karambole na czerwonym suknie, Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa 2001.
  • Jolanta Drużyńska, Stanisław Maria Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2009. ISBN 978-83-7510-373-1. OCLC 690511860. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Dąbrowski&oldid=72879181”