Franciszek Fiszer
Franciszek Fiszer, również Franc Fiszer (ur. 25 marca 1860 w Ławach, zm. 9 kwietnia 1937)[1] – polski filozof i erudyta. Przyjaźnił się z wieloma znanymi literatami, artystami i filozofami. Został zapamiętany dzięki licznym anegdotom, powiedzeniom i żartom stworzonym przez niego i o nim. Uważa się, że Fiszer był pierwowzorem postaci Pana Kleksa[2][3].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 marca 1860 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 kwietnia 1937 |
Życiorys edytuj
Urodził się 1860 roku w majątku Ławy koło Ostrołęki[4][5]. Jego ojciec Józef Justyn (ur. 1821, pochodzący z dawnej niemieckiej szlachty, spolonizowanej już w XVIII w.) był synem Karola Jana Fiszera[a] i bratankiem generała Stanisława Fiszera, natomiast matka Teresa z domu Glinka należała do polskiego ziemiaństwa (jej dziadkiem był senator Mikołaj Glinka[6]). Miał jedną siostrę Michalinę[7][b], która wyszła za mąż za Ludwika Kurcyusza (ich synem był Tadeusz Kurcyusz[7], wojskowy, w okresie II wojny światowej Komendant Główny NSZ).
Niewiele wiadomo o jego dzieciństwie, poza tym, że urodził się, kiedy jego rodzice byli około 40. roku życia i wcześnie został osierocony. Według innych źródeł jego ojciec zmarł w 1883 roku[8].
Edukację odbierał w Łomży i Warszawie, a następnie studiował filozofię w Lipsku, ale studiów nie ukończył[5].
W latach 80. XIX wieku przeniósł się do Warszawy, gdzie stał się bywalcem wielu warszawskich kawiarni i restauracji[9]. Z czasem został znaną postacią życia towarzyskiego stolicy; był zaprzyjaźniony z większością najbardziej znanych polskich pisarzy, poetów, artystów i polityków. Znany był ze swoich egzystencjalnych monologów i anegdot. W okresie międzywojennym Fiszer stał się najbardziej znaną postacią warszawskiej śmietanki towarzyskiej, ozdobą niezliczonych balów i rautów.
Odziedziczona przez niego rodzinna posiadłość, folwark Ławy, zaniedbany, wkrótce został zlicytowany za długi. Nie zmieniło jednak to stylu życia Fiszera, restauratorzy chętnie go gościli, ponieważ był chodzącą reklamą ich lokali. Najczęściej był widywany w Udziałowej, Ziemiańskiej, IPS, Oazie, Astorii, u Simona, Wróbla, czy Bliklego.
Wśród najbliższych przyjaciół Fiszera byli Bolesław Leśmian (sądzi się, że to Fiszer stworzył jego pseudonim artystyczny), Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Skamandryci: Antoni Słonimski i Julian Tuwim, Jan Lechoń, Tadeusz Hiż, Zenon Przesmycki, Artur Rubinstein oraz Antoni Lange. Chociaż Fiszer sam nie wydał żadnej książki, jego osoba pojawia się w niemal każdym ze wspomnień polskich artystów okresu międzywojennego.
11 kwietnia 1937 został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[10] (kwatera A18-8-3)[11].
W 1985 roku historie o Franciszku Fiszerze z różnych dzienników i wspomnień zostały zebrane przez Romana Lotha w książce Na rogu świata i nieskończoności.
Uwagi edytuj
- ↑ Aleksandra Szarłat w swej książce SPATiF. Upajający pozór wolności (wyd. 2022, s. 126) opisując Franca Fiszera nazywa go "wnukiem kościuszkowskiego generała", tymczasem Karol Jan Fiszer w okresie insurekcji 1794 roku otrzymał stopień majora.
- ↑ Czasem podawane jest imię Malwina[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Fiszer Franciszek, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-11-22].
- ↑ Piotr Łopuszański: Fiszer Pierwszy i Ostatni. Tygodnik Polityka, 2007-04-05. [dostęp 2021-12-08]. (pol.).
- ↑ Janusz R. Kowalczyk: Sokrates naszych czasów. O Franciszku Fiszerze. culture.pl, 2010-11-28. [dostęp 2021-12-08]. (pol.).
- ↑ Ławy (7), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 616.
- ↑ a b Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 65. ISBN 978-83-63842-50-5.
- ↑ Teresa Jadwiga Glinka z Glinek h. Trzaska. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-12-27]. (pol.).
- ↑ a b Michalina Fiszer z Ław h. Tarczała. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-12-08]. (pol.).
- ↑ a b Ewa Sośnicka-Wojciechowska: Fiszer albo Filozof w oparach absurdu. AICT Polska, 2010-05-20. [dostęp 2021-12-08]. (pol.).
- ↑ Olgierd Budrewicz: Olgierda Budrewicza słownik warszawski. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2011, s. 100. ISBN 978-83-7576-119-1.
- ↑ Pogrzeb ś. ż. Franciszka Fiszera. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 82 z 13 kwietnia 1937.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online] [dostęp 2019-11-14] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Kazimierz Błeszyński, „Franciszek Fiszer jako filozof”, Skamander 1939
- Roman Loth, „Na rogu świata i nieskończoności”. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985 ISBN 83-06-01067-1; wznowienie Wydawnictwo Iskry (2002 i 2010)
- Maria Szyszkowska, „Spotkania z Fiszerem”. Łomża, Stowarzyszenie „Spolegliwość”, 1997 ISBN 8390533503)
Linki zewnętrzne edytuj
- Janusz R. Kowalczyk, Sokrates naszych czasów. O Franciszku Fiszerze, culture.pl
- Piotr Łopuszański, Fiszer Pierwszy i Ostatni, polityka.pl
- Max Fuzowski, Celebryta idealny, newsweek.pl
- Wspominamy Franciszka Fiszera - filozofa, syna kurpiowskiej ziemi, urodzonego w Ławach koło Ostrołęki, portal moja-ostroleka.pl
- Różne teksty o Franciszku Fiszerze, niniwa22.cba.pl