Franciszek Jóźwiak
Franciszek Jóźwiak, ps. Witold, Wit, Tadek, Mieczysław Ćwilichowski (ur. 20 października 1895 w Hucie, zm. 23 października 1966 w Warszawie) – polski polityk komunistyczny, szef sztabu Gwardii Ludowej (wrzesień 1942 – 31 grudnia 1943) i Armii Ludowej (1944), generał dywizji ludowego Wojska Polskiego, komendant główny Milicji Obywatelskiej (1944–1949) i wiceminister bezpieczeństwa publicznego (od marca 1945 do marca 1949), od marca 1946 członek Państwowej Komisji Bezpieczeństwa. Członek Biura Politycznego KC PZPR (1948-1956), członek Rady Państwa (1949–1952), prezes Najwyższej Izby Kontroli (1949–1952), minister kontroli państwowej (1952–1955), wiceprezes Rady Ministrów (1955–1956). Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I kadencji[1]. Budowniczy Polski Ludowej.
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 20 października 1895 Huta, Królestwo Polskie | |
Data i miejsce śmierci | 23 października 1966 Warszawa, Polska | |
Wiceprezes Rady Ministrów | ||
Okres | od 16 kwietnia 1955 do 24 października 1956 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Minister kontroli państwowej | ||
Okres | od 12 grudnia 1952 do 16 kwietnia 1955 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | funkcja utworzona po likwidacji Najwyższej Izby Kontroli | |
Następca | Roman Zambrowski | |
Prezes Najwyższej Izby Kontroli | ||
Okres | od 9 marca 1949 do 21 listopada 1952 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | Henryk Kołodziejski | |
Następca | funkcja zlikwidowana | |
Członek Rady Państwa | ||
Okres | od 9 marca 1949 do 20 listopada 1952 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |

| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 20 października 1895 Huta | |
Data i miejsce śmierci | 23 października 1966 Warszawa | |
Przebieg służby | ||
Lata służby | od 1914 | |
Formacja | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |
Stanowiska | Szef Sztabu Głównego Gwardii Ludowej, zastępca naczelnego dowódcy Armii Ludowej, komendant główny Milicji Obywatelskiej | |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa |
ŻyciorysEdytuj
Syn Ignacego i Antoniny. W 1912 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej[2]. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas I wojny światowej został wcielony do armii rosyjskiej, z której zbiegł, a następnie wstąpił do Legionów Polskich[3]. W czasie tzw. kryzysu przysięgowego służąc w 1 pp odmówił złożenia przysięgi na wierność państwom centralnym, za co 17 lipca 1917 został internowany w obozie w Szczypiornie[4]. Po odzyskaniu niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego, w którego szeregach wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 został zdemobilizowany jako podoficer rezerwy WP stopniu kaprala. W 1921 wstąpił do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. Rok później został po raz pierwszy zatrzymany i aresztowany na 18 miesięcy w Lublinie. W grudniu 1924 aresztowany po raz drugi. Więzienie opuścił w grudniu 1926 i kierował pracą komitetów okręgowych KPP: lubelskim, radomsko-kieleckim i poznańsko-pomorskim. W latach 1928–1929 na szkoleniu w ZSRR. W 1931 został szefem Wydziału Wojskowego Komitetu Centralnego KPP, zajmującego się wywiadem na rzecz ZSRR i propagandą komunistyczną w Wojsku Polskim. W kwietniu tego roku aresztowany po raz trzeci i skazany na sześć lat pozbawienia wolności. W styczniu 1937 osadzony został w obozie w Berezie Kartuskiej. W tym samym roku skazany został na karę dziesięciu lat pozbawienia wolności. Do 1939 odbywał karę w zakładzie karnym w Tarnowie. Po ataku Niemiec na Polskę został zwolniony z więzienia. Przebywał następnie na terenach okupacji sowieckiej. W maju 1941 został członkiem Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)[2].
Po agresji niemieckiej na ZSRR walczył w partyzantce radzieckiej. Na początku 1942 powrócił do okupowanego kraju. Wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej i w maju tego roku został członkiem Komitetu Centralnego PPR, w sierpniu szefem Sztabu Głównego Gwardii Ludowej, a w listopadzie członkiem Sekretariatu KC PPR. Franciszek „Witold” Jóźwiak do warszawskiego getta przyniósł rewolwer, z którego 18 stycznia 1943 padł pierwszy strzał przeciw oddziałom niemieckim w trakcie akcji likwidacyjnej[5]. 1 stycznia 1944 mianowany został szefem Sztabu Głównego – zastępcą naczelnego dowódcy Armii Ludowej.
W latach 1944–1949 pełnił obowiązki pierwszego komendanta głównego Milicji Obywatelskiej i od marca 1945 równocześnie wiceministra bezpieczeństwa publicznego (do marca 1945). W kwietniu 1946 awansowany do stopnia generała dywizji[2]. Następnie był prezesem Najwyższej Izby Kontroli[4], a po jej likwidacji (1952) w latach 1952–1955 ministrem kontroli państwowej. Równocześnie, w latach 1949–1952, był członkiem Rady Państwa. W latach 1955–1956 był wicepremierem. W latach 1948–1956 był członkiem Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przewodniczącym Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. Był posłem do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I kadencji. Od 1945 do 1948 był prezesem Zarządu Głównego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Wolność i Demokrację. W latach 1948–1949 prezes Zarządu Głównego Związku Bojowników z Faszyzmem i Najeźdźcą Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację, a do 1956 Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[2]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[6].
Został pochowany 26 października 1966 z pełnymi honorami państwowymi i wojskowymi w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A28-tuje-18)[7] w Warszawie. W pogrzebie wzięli udział członkowie Biura Politycznego KC PZPR i sekretariatu KC: premier Józef Cyrankiewicz, minister obrony narodowej Marian Spychalski, Zenon Kliszko, Ignacy Loga-Sowiński, Ryszard Strzelecki, Eugeniusz Szyr, Witold Jarosiński i Władysław Wicha[8].
Życie prywatneEdytuj
W latach 1942–1956 był mężem Heleny Wolińskiej, prokuratora wojskowego w stalinowskich procesach politycznych, która zostawiła go i powróciła do Włodzimierza Brusa, swego pierwszego i trzeciego męża. Brat Franciszka, Józef Jóźwiak, był żołnierzem 2 Korpusu Polskiego, walczył pod Monte Cassino[9].
UpamiętnienieEdytuj
W czasach PRL był patronem milicyjnej Wyższej Szkoły Oficerskiej w Szczytnie (1972–1989) i 18 Brygady Artylerii w Bolesławcu (1972–1991) oraz Szkoły Podstawowej nr 146 w Warszawie, Szkoły Podstawowej nr 7 w Koninie, szkoły podstawowej nr 36 (obecnie Gimnazjum nr 17) w Lublinie, Szkoły Podstawowej nr 5 w Ełku, Zespołu Szkół Budowlanych w Koszalinie i Zespołu Szkół Samochodowych w Radomiu, Szkoły Podstawowej w Kozłowie[10].
W latach 1984–1989 w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Lublinie stało popiersie generała dłuta Sławomira Mieleszki. Obecnie znajduje się ono w Galerii Sztuki Socrealizmu w zespole pałacowo-parkowym w Kozłówce. Do 18 października 1990 był on również patronem ulicy na terenie obecnej dzielnicy Praga-Południe w Warszawie[11].
W 1977 w Szkole Podstawowej Nr 6 przy ówczesnej ulicy Marksa w Krośnie ustanowiono tablicę upamiętniającą F. Jóźwiaka[12].
Ordery i odznaczeniaEdytuj
- Order Budowniczych Polski Ludowej
- Order Krzyża Grunwaldu I klasy
- Order Sztandaru Pracy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1949)[13]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1946)[14]
- Krzyż Partyzancki (12 czerwca 1946)[15]
i inne.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej
- ↑ a b c d Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL
- ↑ JÓŹWIAK Franciszek., www.dws-xip.pl [dostęp 2019-03-19] .
- ↑ a b Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa
- ↑ Joanna Gromek-Illg: Ludzkość, która zostaje. Tygodnik Powszechny, 2009-02-11. [dostęp 2014-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 czerwca 2014)].
- ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, str. 1
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 12.
- ↑ "Stolica pożegnała Franciszka Jóźwiaka-"Witolda" [w]: "Trybuna Robotnicza", nr 255 (7074), 27 października 1966, s. 1-2
- ↑ Tadeusz M. Płużański: Żołnierz Andersa, brat twórcy MO. asme.pl, 15 listopada 2009. [dostęp 2014-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 maja 2013)].
- ↑ Szkoła w Kozłowie do dekomunizacji? Sprawdzamy archiwalia
- ↑ Uchwała Nr 41/VIII/90 Rady Dzielnicy-Gminy Praga Południe w Warszawie z dnia 18 października 1990 r. w sprawie nadania nazw 2 nowym ulicom w osiedlu Gocław Lotnisko – Orlik VII oraz zmiany nazwy ulicy Franciszka Jóźwiaka.
- ↑ Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 387. ISBN 83-217-2709-3.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 27, poz. 422.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 116, poz. 216.
BibliografiaEdytuj
- Gen. dyw. Franciszek Jóźwiak „Witold” (1895–1966), „Wojskowy Przegląd Historyczny” Nr 4 (40), Warszawa 1966, s. 363–364.