Franciszek Kaczmarek (fizyk)

polski fizyk

Franciszek Kaczmarek (ur. 24 grudnia 1928 w Łęgowie, zm. 2 czerwca 2015 w Poznaniu) – polski naukowiec, fizyk, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1984–1985.

Franciszek Kaczmarek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 grudnia 1928
Łęgowo

Data i miejsce śmierci

2 czerwca 2015
Poznań

Profesor nauk fizycznych
Specjalność: elektronika kwantowa, fizyka laserów, optyka kwantowa
Alma Mater

Uniwersytet Poznański

Doktorat

1960 – nauki fizyczne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Habilitacja

1968 – nauki fizyczne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Profesura

1984

Nauczyciel akademicki
uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Okres zatrudn.

od 1950 do 2015

Rektor
Uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Okres spraw.

1984–1985

Poprzednik

Zbigniew Radwański

Następca

Jacek Fisiak

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Życiorys

edytuj

Jego ojciec Jan był z zawodu ślusarzem-tokarzem, matka Zofia, z domu Staszewska, zajmowała się gospodarstwem domowym. W czasie drugiej wojny światowej został zatrudniony jako uczeń elektromonterski w firmie Siemens-Schuckert(inne języki) w Poznaniu. Po wojnie w 1948 ukończył szkołę średnią - Liceum im. Bergera w Poznaniu.

Wykształcenie i kariera naukowa

edytuj

W latach 1948–1952 studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. W roku 1952 uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki. Jeszcze jako student - w 1950 - został zatrudniony w Katedrze Fizyki Doświadczalnej na stanowisku zastępcy asystenta. Doktorat w zakresie fizyki uzyskał w 1960. Tematem jego rozprawy doktorskiej były zjawiska opóźnione w ferroelektrycznym tytanianie baru. Promotorem jego pracy był profesor Arkadiusz Piekara. W 1968 habilitował się. W 1975 mianowany profesorem nadzwyczajnym, a od 1984 profesor zwyczajny na Wydziale Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Od 1962 pod kierunkiem Franciszka Kaczmarka prowadzone były prace nad konstrukcją lasera. Były to pionierskie badania na skalę krajowa, które zakończyły się pełnym sukcesem - pierwszy laser rubinowy został uruchomiony w Poznaniu 5 grudnia 1963, zaś pierwszy maser 2 stycznia 1964[1] Wspólnie z Tadeuszem Kulińskim, Markiem Ludwiczaklem i Zdzisławem Błaszczakiem zorganizował od podstaw zespół fizyki laserów, który w 1969 przekształcił się w Zakład Elektroniki Kwantowej Instytutu Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza[2], którego kierownikiem profesor był przez wiele lat.

Kierował I Pracownią Fizyczną i Zaocznym Studium Fizyki. W latach 1975–81 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Autor kilkudziesięciu publikacji oraz licznych referatów wygłaszanych na całym świecie. Wykształcił wielu magistrów, wypromował 20 doktorów, z których 5 uzyskało tytuły profesora. Był promotorem doktoratu honorowego Javiera Solany, sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej.

Po przejściu na emeryturę w 1999 roku skonstruował laser światłowodowy w paśmie zielonym, wzbudzany wiązką podczerwoną z lasera półprzewodnikowego[3].

Wieloletni wiceprzewodniczący Oddziału Poznańskiego a od 2011 roku członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Fizycznego[4]. Był również wieloletnim członkiem m.in.

  • komitetów międzynarodowych: Advisory Committe on Physics Education, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego oraz Committe on Physics Education IUPA
  • przez 9 lat Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, w tym przez 6 lat sprawował funkcję jej wiceprzewodniczącego
  • zespołu recenzentów podręczników szkolnych w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu

Prorektor i rektor

edytuj

Pełnił funkcję prorektora w gabinecie demokratycznie wybranego rektora Janusza Ziółkowskiego, co miało wpływ na jego stosunki z przedstawicielami ówczesnego ustroju. Ze stanowiska zrezygnował wraz z innymi prorektorami po usunięciu przez władze ministerialne rektora i jednego z prorektorów na początku 1982. Wybrany na rektora 10 maja 1984[5] w dość szczególnych okolicznościach – po zakończeniu stanu wojennego nastąpiła pewna liberalizacja, a wyborów dokonywały gremia wybrane w reformatorskim okresie 1980–1981. Jego wybór na rektora odebrany został jako demonstracja polityczna ze strony środowiska uniwersyteckiego i był pretekstem – jako jedna z wielu podobnych decyzji na polskich uczelni – do wprowadzenia przez władze nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, umożliwiającej im odgórne usuwanie ze stanowisk przedstawicieli władz uczelnianych (czego miał paść ofiarą)[6]. Za jego kadencji opracowano program komputeryzacji indywidualnych stanowisk pracy w UAM. Kładł nacisk na traktowanie zadań dydaktycznych na równi z naukowymi. W 1985 jego kadencja – zgodnie ze wspomnianą ustawą – została odgórnie przerwana przez Ministra Szkolnictwa Wyższego Benona Miśkiewicza wobec „niezatwierdzenia przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego dalszego pełnienia funkcji przez zespół rektorski”.

Życie prywatne

edytuj

W 1955 zawarł związek małżeński z Zofią Mendelowską, z którą miał dwie córki: Iwonę (biolog) i Małgorzatę (fizyk)[7].

Pogrzeb

edytuj

Zmarł 2 czerwca 2015 w Poznaniu, gdzie został pochowany 9 czerwca 2015 na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya (kwatera św. Michała-1-25). W dniu pogrzebu w westybulu Auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wystawiona została trumna z ciałem profesora. Honorową wartę pełnili przy niej rektorzy, profesorowie i dawni jego uczniowie.

 
Grób prof. Franciszka Kaczmarka na cmentarzu parafii św. Jana Vianneya w Poznaniu

Odznaczenia i nagrody

edytuj

Ordery

edytuj

Laureat Nagrody Naukowej Miasta i Województwa Poznańskiego za rok 1979[11][12].

W 2009 nagrodzony medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis, najwyższym wyróżnieniem akademickim Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[13].

Wybrane publikacje

edytuj
  • II pracownia fizyczna. Cz. 2, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Zaocznego Studium Fizyki, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
  • II pracownia fizyczna. Cz. 1, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Studium Fizyki dla Pracujących, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
  • Wstęp do fizyki laserów, PWN Warszawa 1978
  • Podstawy działania laserów, Warszawa : Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1983
  • W ćwierćwiecze odkrycia lasera : materiały z sesji naukowej, Ciążeń, 16-17 maja 1985 roku (pod red. Franciszka Kaczmarka), Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1987
  • Quantum electronics, Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1994
  • Franciszek Kaczmarek, Ryszard Parzyński, Laser physica, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Insitute of Physics. Pt. 1, Introduction to quantum optics, Poznań : Wydaw. Naukowe UAM, 1990

Przypisy

edytuj
  1. Andrzej Gulczyński: Wielkopolanie 20. wieku. Wydawn. WBP, 2001, s. 699.
  2. Kronika miasta Poznania, Tom 51. Urząd Miejski, 1983, s. 92.
  3. Światłowodowy laser zielony wzbudzany podczerwienią. [dostęp 2015-07-05].
  4. Na Wydziale Fizyki UAM rozpoczęła się X Jubileuszowa Ogólnopolska Sesja Kół Naukowych Fizyków.. www.poznan.pl, 2011-11-08. [dostęp 2015-06-03].
  5. Iwona Wegner-Maruszewska: Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uniwersytet, 1997.
  6. Tajne dokumenty Państwo - Kościół: 1980–1989. Polityka (1993), s. 593. ISBN 0-906601-96-7.
  7. Tomasz Schramm: Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis. Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 251. ISBN 83-232-1423-9.
  8. Profesor Franciszek Kaczmarek odznaczony. Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, 2011-12-16. [dostęp 2015-06-03].
  9. Poznań: Profesor Franciszek Kaczmarek z Krzyżem Oficerskim. 2011-12-18. [dostęp 2015-07-05].
  10. Franciszek Kaczmarek - profesor od lasera. 2011-12-16. [dostęp 2015-07-05].
  11. Laureaci nagród m. Poznania i województwa. [dostęp 2015-07-05].
  12. Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za rok akademicki 1978/79. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1978, s. 57.
  13. Nagrodzeni medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis. www.amu.edu.pl. [dostęp 2015-06-04].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj