Franciszek Mączyński

polski architekt i konserwator zabytków

Franciszek Mączyński (ur. 21 września 1874 w Wadowicach, zm. 28 kwietnia 1947 w Krakowie) – polski architekt tworzący m.in. w stylu secesji, konserwator zabytków.

Franciszek Mączyński
Ilustracja
Franciszek Mączyński (przed 1906)
Data i miejsce urodzenia

21 września 1874
Wadowice

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1947
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Salwatorski

Zawód, zajęcie

Architekt

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki
Pomnik Franciszka Mączyńskiego autorstwa Xawerego Dunikowskiego

Życiorys

edytuj

Studia podjął w 1888 roku na Wyższej Szkole Przemysłowej pod kierunkiem Sławomira Odrzywolskiego i zakończył je w roku 1892[1][2]. W latach 1892–1894 i 1895–1896 był zatrudniony w pracowni Odrzywolskiego, a w latach 1897–1899 u Tadeusza Stryjeńskiego, z którym współpracował także w następnych latach[1][2]. Na przełomie lat 1897 i 1898 wyjechał do Wiednia, gdzie zapoznał się z dorobkiem Otto Wagnera (czego świadectwem są rysunki w jego szkicowniku)[3], a w 1899 roku przez semestr studiował w École des Beaux-Arts w Paryżu, odbył także szereg podróży po innych krajach europejskich[4]. W latach 1902–1904 kontynuował studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u Konstantego Laszczki[5][6]. Był członkiem towarzystw: Stowarzyszenia Architektów RP, Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” (1902), Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa i Warsztatów Krakowskich (1919–1926).

Zmarł w Krakowie 28 kwietnia 1947 roku. Pochowany został na Cmentarzu Salwatorskim (sektor SC7-10-46)[7].

 
Grób Franciszka Mączyńskiego na cmentarzu Salwatorskim

Działalność architektoniczna przed I wojną światową

edytuj

Projekty Mączyńskiego sprzed I wojny światowej charakteryzują się własnym stylem, łączącym różne wpływy, takie jak historyzm, Art Nouveau, idea szczerości materiałowej (Materialgerechtigkeit) i malowniczość; do pewnego stopnia obecna jest także recepcja secesji wiedeńskiej i być może architektury Hendrika Petrusa Berlage[8].

Gmachy użyteczności publicznej i domy mieszkalne:

Kościoły i budynki sakralne:

Działalność architektoniczna po I wojnie światowej

edytuj

Po pierwszej wojnie światowej twórczość Mączyńskiego odchodzi od secesji i historyzmu w kierunku modernizmu. W pierwszych powojennych projektach wprowadził elementy monumentalnego klasycyzmu, natomiast w latach 30. pojawiły się geometryczne moduły i prostsze plany budowli[28]:

Poza tym autor przebudów, takich jak np. wnętrz i oficyn Drukarni Związkowej w Krakowie (1929–1942), kościoła Najświętszej Marii Panny w Krynicy (1932–1935), czy kamienicy Woźniakowskich przy ul. Basztowej w Krakowie (1934)[40].

Jako konserwator brał udział w pracach w kościele Mariackim, kościele św. Floriana, przy renowacji krużganków franciszkanów w Krakowie.

Odznaczenia

edytuj

Galeria

edytuj

Witraże

edytuj

Architektura

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Urszula Bęczkowska, Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002, s. 85.
  2. a b Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 5-6.
  3. Urszula Bęczkowska, Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002, s. 95.
  4. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 8-9, 17-18.
  5. Mączyński Franciszek. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 599. ISBN 83-01-13325-2.
  6. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 25.
  7. GROBONET 2.6 - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], www.krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2020-06-03].
  8. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 77.
  9. Radał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 34-35.
  10. Urszula Bęczkowska, Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002, s. 85-100.
  11. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 37-40.
  12. Stary teatr w nowej szacie. „Nowości Illustrowane”. Nr 6, s. 2-3, 10 lutego 1906. 
  13. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 55-56.
  14. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 66.
  15. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 67.
  16. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 67-68, 87.
  17. Krystyna Łuczak-Surówka, Nowy standard dla robotników [online], DESIGN BY PL, 27 listopada 2012 [dostęp 2023-04-10] (pol.).
  18. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 69-70.
  19. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 81-82.
  20. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 33-34.
  21. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 48-50.
  22. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 58-59.
  23. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 59-61.
  24. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 61-65.
  25. Joanna Wolańska, Franciszek Mączyński i katedra, w.: Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy, Kraków 2019, s. 31-37.
  26. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 66-67.
  27. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 74-75.
  28. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 95.
  29. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 82-83.
  30. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 83-84.
  31. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 85.
  32. Parafia Przemienienia Pańskiego w Brzeziu [online], klaj.pl [dostęp 2023-11-12].
  33. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 87.
  34. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 89-90.
  35. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 88-89.
  36. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 90.
  37. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 92-93.
  38. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 94.
  39. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 93-94.
  40. Rafał Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005, s. 88, 91.
  41. M.P. z 1929 r. nr 278, poz. 644 „za zasługi na polu pracy zawodowej w dziedzinie sztuki budowniczej”.
  42. M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.

Bibliografia

edytuj
  • U. Bęczkowska, Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002.
  • R. Solewski, Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005.
  • M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
  • Mączyński Franciszek. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 599. ISBN 83-01-13325-2.

Linki zewnętrzne

edytuj