Franciszek V Habsburg-Este

Franciszek V Ferdynand
	Książę Modeny
Okres	od 21 stycznia 1846; do 1860
Poprzednik	Franciszek IV Józef
	Pretendent do tronu Modeny
Okres	od 1860; do 20 listopada 1875
Następca	Franciszek Ferdynand
	jakobicki pretendent do tronu Anglii i Szkocji
Okres	od 15 września 1840; do 20 listopada 1875
Poprzednik	Maria III Sabaudzka
Następca	Maria IV
	Dane biograficzne
Dynastia	Habsburg-Este
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1819 ; Modena
Data i miejsce śmierci	20 listopada 1875 ; Wiedeń
Ojciec	Franciszek Józef
Matka	Maria Beatrice Sabaudzka
Rodzeństwo	Maria Teresa, Ferdynand Karol, Maria Beatrycze
Żona	Adelgunde Bawarska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2020-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Franciszek V d’Este^[1] (wł. Francesco V d'Absburgo-Este, niem. Franz V. Ferdinand Geminian von Österreich-Este) (ur. 1 czerwca 1819 w Modenie, zm. 20 listopada 1875 w Wiedniu) – książę Modeny w latach 1846–1859; syn Franciszka IV i Marii Beatrice Sabaudzkiej.

Życiorys

Franciszek Ferdynand wywodził się z włoskiej linii (Habsbursko-Modeńskiej) niemieckiej dynastii Habsburgów. Mimo silnych tradycji austriackich podtrzymywanych w rodzinie ojca, Franciszek został poddany wychowaniu włoskiemu. Naturalizacja chłopca przewidziana została już na początku, gdyż urodził się on w 1819 r. – już jako następca tronu Księstwa Modeny. Mimo że oficjalnie o kształceniu chłopca decydowała głowa rodziny Habsburgów (w tym wypadku Franciszek I), to jednak główny ciężar zorganizowania nauki leżał po stronie rodziców. Cesarz nie interesował się zbytnio linią modeńską, dlatego podał jedynie Franciszkowi IV instrukcje co do kształcenia politycznego. Tak więc młody Franciszek Ferdynand otrzymał wszechstronne wykształcenie w duchu włoskiej kultury, mając jednocześnie na względzie dobro dynastii wywodzącej się przecież z niemieckiej Austrii. Odcisnęło się to piętnem na całym życiu Franciszka, który w przyszłości uzależniał swoje decyzje od zdania Wiednia.

Ze względów politycznych zalecono Franciszkowi Ferdynandowi, aby ten ożenił się z Niemką, ewentualnie Włoszką. Jednak w tym wypadku wybór następcy tronu był ograniczony. Członek rodu Habsburgów, aby małżeństwo uznano za prawowite, musiał ożenić się z kobietą równego stanu, tj. wywodzącą się albo z rodziny co najmniej książęcej, albo odznaczającej się odpowiednio długim rodowodem (co najmniej 10 pokoleń osób stanu szlacheckiego zarówno po mieczu, jak i po kądzieli).

Ponadto Franciszek musiał mieć wzgląd na dobro polityki dynastycznej Wiednia, każda propozycja ożenku musiała być przedstawiona cesarzowi. Tym razem dwór w Schönbrunnie był bardzo aktywny. Spośród możliwych do zaakceptowania kandydatek Franciszek Ferdynand wybrał Adelgundę, księżniczkę bawarską (córkę Ludwika I, od dawna zdeklarowanego sojusznika Austrii). Ślub odbył się 30 marca 1842 w Modenie. Pomimo długiego stażu małżeńskiego para doczekała się tylko jednego dziecka – była to Anna Beatrycze, która nie dożyła nawet roku.

Było rzeczą oczywistą, że kobieta w ówczesnych warunkach prawa dynastycznego nie mogła odziedziczyć tronu. Dlatego Franciszek Ferdynand postanowił zmienić prawo dziedziczenia na semisalickie tak, aby jego córka mogła zostać księżną Modeny. Napotkał się jednak na zdecydowany opór cesarza, obawiającego się utraty przez dynastię posiadłości we Włoszech. Ponadto szybka i niespodziewana śmierć księżniczki Anny spowodowała u Franciszka depresję i rezygnację z powziętych planów.

W konsekwencji, kiedy Franciszek objął tron książęcy (21 stycznia 1846), następcą został jego młodszy brat Ferdynand Karol.

Po śmierci swojej kuzynki – cesarzowej Marii Ludwiki (18 grudnia 1847) odziedziczył tytuł Diuka Guastalli. W 1859 jego księstwo zostało najechane przez króla Sardynii – Wiktora Emanuela II, rok później zaś włączono je do nowo powstałego Królestwa Włoch. Franciszek powrócił do Austrii i żył tam prawie do śmierci.

Jakobicki pretendent

Po śmierci swojej matki w 1840, Franciszek został jakobickim pretendentem do tronu Anglii i Szkocji jako Franciszek I. On sam nie wysunął żadnych oficjalnych roszczeń do korony. Po jego bezpotomnej śmierci, „tron” odziedziczyła jako „Maria IV (III)”, jego bratanica – Maria Teresa Henrietta Dorota, królowa Bawarii.

Franciszek zmarł w Wiedniu w wyniku ataku apopleksji. Większość swojego dużego majątku i roszczenia do Modeny pozostawił w spadku swojemu kuzynowi – arcyksięciu Franciszkowi Ferdynandowi (jako "Franciszkowi VI"). Ten zaczął wtedy używać tytułu arcyksięcia Austria-Este.

Leopold I Józef