Wikipedia

Franciszek Wincenty Szaynok

Franciszek Wincenty Szaynok, także jako Szajnok[a] (ur. 13 marca 1806 w Brzozowie, zm. 12 lutego 1895 w Raniżowie) – polski duchowny rzymskokatolicki.

Franciszek Szaynok
Proboszcz, kanonik
Data i miejsce urodzenia

13 marca 1806
Brzozów

Data i miejsce śmierci

12 lutego 1895
Raniżów

Proboszcz parafii św. Antoniego Padewskiego w Jedliczu
Okres sprawowania

od ok. 1841

Proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raniżowie
Okres sprawowania

od 1848 do 1895

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

1830

Życiorys edytuj

Franciszek Wincenty Szaynok[1] urodził się w 1806[2][3]. Był pochodzenia węgierskiego[4]. Był synem Martinusa i Salomei z domu Zacharskiej[5]. Jego ojciec był kupcem z Biecza[4].

Święcenia kapłańskie otrzymał w 1830[2][3][b]. Do około 1832 był wikariuszem w parafii Świętej Trójcy w Czudcu[2][6]. Następnie – wobec wakatu na stanowisku proboszcza – do około 1835 administratorem parafii Wszystkich Świętych w Bliznem przy kościele pod tym wezwaniem[7][8][9]. Potem, na tej samej zasadzie, od 1835 do 1841 był administratorem parafii św. Małgorzaty w Targowiskach[10]. Od około 1841 proboszczem parafii św. Antoniego Padewskiego w Jedliczu przy kościele pod tym wezwaniem[11].

Jako ksiądz w lutym 1846 uczestniczył na ziemi sanockiej w przygotowaniach konspiracyjnych celem wzniecenia walk w ramach powstania krakowskiego, przygotowanego na 21/22 lutego 1846, po czym znalazł się na przygotowanej przez cyrkuł sanocki liście uczestników konspiracji (figurował na niej jako jeden z dwóch księży)[12][13]. Uczestnicy konspiracji byli więzieni w Sanoku (śledztwo prowadził przybyły ze Lwowa radca Leonidas Janowicz, osławiony bezpardonowym traktowaniem osadzonych i ich krewnych, którego odwołał mianowany komendantem Sanoka pułkownik Leopold Kolowrath-Krakowsky, ówczesny komendant 3 pułku huzarów z Sáros-Patak)[14][15]. Latem 1846 rozpoczęto przewożenie więźniów do Lwowa[15]. Ksiądz Szaynok został skazany na karę 15 lat ciężkiego więzienia[16][17][18]. Wraz z innymi skazanymi uczestnikami sprzysiężenia na Sanocczyźnie został wywieziony na Hradczy Kopiec (Spielberg), osadzony tam w 1847 (według innych wersji był też więziony w Kufstein[19][20]). W trakcie osadzenia, z racji na wątłą budowę ciała, był skuty o połowę lżejszymi od pozostałych skazańców kajdanami, ważącymi zwykle około ośmiu funtów[21]. Po latach został nad wyraz pochlebnie przedstawiony przez Ferdynanda Władysława Czaplickiego w jego wspomnieniach z uwięzienia z lat 1847-1848, który określił ks. Szaynoka jako zacnego, przez wszystkich (skazanych) ukochanego i powszechnie szanowanego kapłana[22]. Według relacji Czaplickiego ks. Szaynok odznaczał się poprzez udzielanie rad i pociechy oraz ogólnie dobrocią wobec innych towarzyszy w więzieniu[22]. W 1848 został zwolniony na mocy amnestii, którą objęto konspiratorów[23][16]. Polacy, na czele z Julianem Goslarem, odjeżdżający z dworca kolejowego w pobliskim Brnie byli żegnani entuzjastycznie przez Czechów[24][25].

Od 1848 do końca życia był proboszczem parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raniżowie przy kościele pod tym wezwaniem[26][27][28]. W tym okresie został księdzem jubilatem oraz otrzymał przywilej noszenia rokiety i mantoletu[3][26][28]. Przed 1876 otrzymał tytuł kanonika[29]. Był znany z wygłaszania patriotycznych kazań[30].

 
Tablica nagrobna księdza F.W. Szaynoka

Od 1861/1862 był członkiem czynnym Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie[31][32]. Był członkiem Rady c. k. powiatu kolbuszowskiego, wybierany z grupy większych posiadłości, od około 1870 do około 1877 pełnił funkcję zastępcy prezesa wydziału powiatowego[33]. W tym okresie wiosną 1874 został wybrany ponownie członkiem Rady[34], a 30 kwietnia 1874 jako najstarszy wiekiem przewodził posiedzeniu nowo wybranej Rady, która po ukonstytuowaniu się wybrała swoje władze, w tym ks. Szaynoka na stanowisko wiceprezesa wydziału powiatowego[35][36]. Potem, ponownie wybrany z grupy większych posiadłości, od około 1881 przez 15 lat do końca życia był wyłącznie członkiem Rady[37].

W Raniżowie współpracował z nauczycielem Stanisławem Radziewończykiem, przyczyniając się do podniesienia oświaty wśród ludności[1]. W roku szkolnym 1891/1892 został mianowany przewodniczących komisji egzaminacyjnej w szkole ludowej[38].

Zmarł 12 lutego 1895 w Raniżowie[3][19][26][39][40]. Został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym[41]. We wspomnieniach pośmiertnych był określany jako gorący patriota, więziony za sprawę narodową[19][20].

Uwagi edytuj

  1. ↑ W ewidencji kościelnej był zapisywany w języku łacińskim jako „Franciscus Szaynok”, a niekiedy także jako „Franciscus Szajnok” bądź „Franciscus Schaynok”. W prasie polskiej był często określany jako „Franciszek Szajnok”. W corocznych wydaniach galicyjskich Szematyzmów urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Franz Szajnok”, a po wprowadzeniu języka polskiego jako „Franciszek Szaynok” (do 1871), a potem jako „Franciszek Szaynok” (od 1872), a w późniejszych latach do 1895 ponownie jako „Szajnok”. Na inskprycji nagrobnej umieszczono formę nazwiska „Franciszek Szajnok”.
  2. ↑ W czasie rozpoczęcia posługi kapłańskiej przez ks. Franciszka Wincentego Szaynoka według stanu z 1831 w diecezji przemyskiej duchownymi byli także 1) ks. Franciszek Szaynok (ur. 1754, wyświęcony w 1777, w 1831 proboszcz Lubli – Schematismus ... 1831, s. 59; w 1836 spensjonowany, po czym przebywał w Sieklówce, zm. 12 marca 1836 – Schematismus... 1837. 2) ks. Ignacy Szaynok (ur. 1799, wyświęcony w 1825, w 1831 administrator w Sieteszy – Schematismus ... (1831), s. 52; od około 1841 równolegle kapelan u oo. bernardynów w Rzeszowie, od około 1842 tam rezydujący, od około 1845 u oo. franciszkanów w Rzeszowie, od około 1853 ponownie u oo. bernardynów tamże, zm. w lutym lub w marcu 1867 w Rzeszowie – Schematismus... 1868, s. 192.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Wiącek 1999 ↓, s. 7-8.
  2. ↑ a b c Cathalogus Universi Cleri Dioecesani Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1831). Przemyśl: 1831, s. 58.
  3. ↑ a b c d Wiadomości dyecezyalne. Dyecezya przemyska. Zmarli. „Gazeta Kościelna”. Nr 8, s. 80, 21 lutego 1895. 
  4. ↑ a b Marian Piórek. Śladami historii. O związkach Kolbuszowej z Węgrami. „Ziemia Kolbuszowska”. Nr 11 (211), s. 33, Listopad 2013. 
  5. ↑ Księgi metrykalne Parafii Brzozów 1804-1810. Parafia Przemienienia Pańskiego w Brzozowie, s. 32.
  6. ↑ Cathalogus Universi Cleri Dioecesani Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1832). Przemyśl: 1832, s. 60.
  7. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1833). Przemyśl: 1833, s. 27.
  8. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1834). Przemyśl: 1834, s. 31.
  9. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1835). Przemyśl: 1835, s. 31-32.
  10. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1836). Przemyśl: 1836, s. 57.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1837). Przemyśl: 1837, s. 60.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1838). Przemyśl: 1838, s. 55.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1839). Przemyśl: 1839, s. 48.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1840). Przemyśl: 1840, s. 53.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1841). Przemyśl: 1841, s. 59.
    •Wykaz księży proboszczów parafii Targowiska od roku 1659. parafiatargowiska.manifo.com. [dostęp 2020-09-07].
  11. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1842). Przemyśl: 1842, s. 61.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1845). Przemyśl: 1845, s. 65.
    •Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1846). Przemyśl: 1846, s. 67.
  12. ↑ Sanockie w 1846 ↓, s. 11, 14.
  13. ↑ Pamiętnik więźnia ↓, s. 138.
  14. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1847, s. 54, 328.
  15. ↑ a b Z tajnego archiwum ↓, s. 12.
  16. ↑ a b Sanockie w 1846 ↓, s. 16.
  17. ↑ Pamiętnik więźnia ↓, s. 292. W tym samym źródle na stronach 182, 231 podano wymiar kary 12 lat.
  18. ↑ Wiącek 1999 ↓, s. 8. Tutaj także podano karę 12 lat.
  19. ↑ a b c Kronika. Zmarli. „Kurjer Lwowski”. Nr 47, s. 3, 16 lutego 1895. 
  20. ↑ a b Nekrologia. „Przegląd Wszechpolski”. Nr 5, s. 80, 1 marca 1895. 
  21. ↑ Pamiętnik więźnia ↓, s. 182.
  22. ↑ a b Pamiętnik więźnia ↓, s. 231.
  23. ↑ Pamiętnik więźnia ↓, s. 138, 143, 288.
  24. ↑ Z tajnego archiwum ↓, s. 13.
  25. ↑ Pamiętnik więźnia ↓, s. 253.
  26. ↑ a b c Kronika. Wiadomości dyecezjalne. „Gazeta Lwowska”. Nr 44, s. 3, 23 lutego 1895.  Kronika. Wiadomości dyecezjalne. „Gazeta Narodowa”. Nr 54, s. 2, 23 lutego 1895.  Kronika. Wiadomości dyecezjalne. „Głos Narodu”. Nr 46, s. 9, 24 lutego 1895. 
  27. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1853). Przemyśl: 1853, s. 71.
  28. ↑ a b Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1895. Przemyśl: 1895, s. 140.
  29. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876. Lwów: 1876, s. 281.
  30. ↑ Benedykt Popek. Mazury dla Niepodległej. „Przegląd Kolbuszowski”. Nr 302, s. 26, Listopad 2018. ISSN 1232-7646. 
  31. ↑ Nowo przybyli członkowie. „Tygodnik Rolniczo-Przemysłowy”. Nr 46, s. 377, 1861/1862. 
    •Członkowie czynni. „Tygodnik Rolniczo-Przemysłowy”. Nr 52, s. 10, 1861/1862. 
  32. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1864. Lwów: 1864, s. 457.
    •Galizisches Provinzial-Handbuch für das Jahr 1868. Lwów: 1868, s. 837.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1871. Lwów: 1871, s. 527.
  33. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1871. Lwów: 1871, s. 256-257.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1872. Lwów: 1872, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1873. Lwów: 1873, s. 252.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1874. Lwów: 1874, s. 276.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1875. Lwów: 1875, s. 275, 276.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876. Lwów: 1876, s. 281, 282.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1877. Lwów: 1877, s. 260.
  34. ↑ Ostatnie wiadomości. „Gazeta Narodowa”. Nr 94, s. 3, 25 kwietnia 1874. 
  35. ↑ Telegramy Gazety Narodowej. „Gazeta Narodowa”. Nr 100, s. 3, 2 maja 1874. 
  36. ↑ Korespondencya „Czasu”. Kolbuszowa. „Czas”. Nr 101, s. 1, 3 maja 1874. 
  37. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 245.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 249.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 228.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 228.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: 1886, s. 228.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 228.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 228.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 254.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 254.
  38. ↑ Marian Piórek: Parafia na przestrzeni wieków. W latach 1772-1945. W: Sławomir Zych: Parafia Kolegiacka Wszystkich Świętych w Kolbuszowej w latach 1510-2010. Studia, szkice i materiały. Kolbuszowa: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, 2010, s. 129. ISBN 978-83-60944-19-6.
  39. ↑ Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”. Nr 39, s. 4, 17 lutego 1895. 
  40. ↑ Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1896. Przemyśl: 1896, s. 281.
  41. ↑ Franciszek Szajnok. mogily.pl. [dostęp 2020-09-05].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Wincenty_Szaynok&oldid=67266324”