František Moravec
František Moravec (ur. 23 lipca 1895 w Čáslaviu[1], zm. 26 lipca 1966 w Waszyngtonie) – czechosłowacki oficer, szef czechosłowackiego wywiadu wojskowego w czasie II wojny światowej.
 František Moravec (1952) | |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
2 Oddělení Generálního Štábu |
| Stanowiska |
szef Zpravodajské Oddělení |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
                
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Studiował na czeskim Uniwersytecie Karola, gdzie był studentem Tomáša Masaryka[2]. Wcielony do armii austro-węgierskiej walczył na froncie galicyjskim I wojny światowej[3]. W 1916 oddał się wraz z całym batalionem do niewoli rosyjskiej[2]. Przetrzymywany w oficerskim obozie jenieckim w Carycynie. W 1916 zmienił front, wstępując do organizowanego w Odessie Legionu Serbskiego[2]. Walczył w Dobrudży, gdzie został ranny[2]. Przeszedł do formowanych oddziałów czechosłowackich[2]. Po rewolucji lutowej ewakuowany przez Archangielsk do Wlk. Brytanii a potem do Francji w pierwszej[4] grupie Legionu Czechosłowackiego walczył pod Verdun, następnie na froncie bałkańskim koło Salonik[2], a w 1918 na froncie włoskim (m.in. bitwie nad Piawą)[3]. Po repatriacji Legionu walczył przeciwko Węgierskiej Republice Rad[3].
Wrócił do Czech w otoczeniu Masaryka[2]. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w służbie wojskowej jako oficer zawodowy. W latach 1925–1928 ukończył praską Szkołę Wojenną[3] ze stopniem majora[2]. Z końcem 1929 został szefem wywiadu Krajowego Dowództwa Wojskowego w Pradze, gdzie pracował do 1934 roku, gdy w stopniu podpułkownika przeszedł do Sztabu Generalnego na stanowisko szefa sekcji badań oddziału II sztabu generalnego. Latem tego roku udał się do Paryża, gdzie spotkał się z Louisem Rivetem z francuskiej służby wywiadu i płk. Gauchem. Nawiązał również bliskie kontakty z szefem szwajcarskich tajnych służb[potrzebny przypis].
Po zwrocie w czechosłowackiej polityce zagranicznej i podpisaniu układu z ZSRR, latem 1936 roku Moravec podpisał w Moskwie z Siemionem Urickim, szefem wywiadu wojskowego Razwiedupru umowę o wymianie informacji wywiadowczych[potrzebny przypis].
W 1937 roku nawiązał współpracę z Paulem Thümmelem z Abwehry. Thummel przez 5 lat był czechosłowackim agentem pod kryptonimem A-54[5]. W 1938 roku został szefem Wydziału Wywiadowczego.
Od stycznia 1939 faktyczny szef II oddziału SG. Za sprawą A-54 poznał niemieckie plany wkroczenia do okrojonej Czechosłowacji[6]. Dzięki kontaktom z wywiadem brytyjskim w Pradze 14 marca 1939 roku – tuż przed wkroczeniem wojsk niemieckich – na pokładzie wyczarterowanego samolotu Moravec z 10 najbliższymi współpracownikami bez rodzin[7] ewakuował do Wielkiej Brytanii, zabierając ze sobą najcenniejsze archiwa wywiadu czechosłowackiego[3][6]. W czasie II wojny światowej bliski współpracownik Edvarda Benesza i szef wywiadu wojskowego emigracyjnych władz czechosłowackich[3].
Z zagranicy utrzymywał kontakty z grupami oporu w kraju, m.in. trzema królami. Odegrał ważną rolę w planowaniu zamachu na Reinharda Heydricha w Czechosłowacji. Za zasługi dla alianckiego wywiadu w II wojnie światowej został odznaczony amerykańską Legią Zasługi oraz Orderem Imperium Brytyjskiego.
Po wojnie powrócił do Czechosłowacji, obejmując dowództwo 14 Dywizji Piechoty w Mladá Boleslav[3]. Po przewrocie komunistycznym w lutym 1948 uciekł z kraju do Niemiec[2]. Do 1954 żył w Niemczech prowadząc działalność przeciw rządom komunistycznym w kraju we współpracy ze służbami amerykańskimi[8]. Zmarł w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszkał pod koniec życia[3].
W 1975 roku ukazała się jego autobiografia: Master of Spies[9] wydana przez córkę[2].
Książki edytuj
- Master of Spies: the Memoirs of General Frantisek Moravec. Garden City, NY: Doubleday & Company, 1975. ISBN 0-385-08585-0.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Státní oblastní archiv v Praze – Čáslav 17, B 1891–1897. [dostęp 2022-09-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k Piers Pettman: Czechs in exile – General Frantisek Moravec. Czechoslovak Government in Exile Research Society, 2009-03-25. [dostęp 2022-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Kołakowski 2018 ↓, s. 393.
- ↑ Jak się potem okazało była to jedyna grupa, której udało się opuścić Rosję przed przewrotem bolszewickim[2].
- ↑ Jefferson Adams, Historical Dictionary of German Intelligence, Scarecrow Press, 2009, s. 461, ISBN 978-0-8108-6320-0 [dostęp 2020-05-18] (ang.).
- ↑ a b c Marian Zacharski, Czesi ratują agentów. Przykład, z którego nie skorzystał polski wywiad [online], historia.dorzeczy.pl, marzec 2014 [dostęp 2022-09-04].
- ↑ Rodziny ewakuowanych oficerów wyjechały potem z Czech poprzez Polskę przed wybuchem wojny z Niemcami[6].
- ↑ Prokop Tomek: On the Cold Front. Czechoslovakia 1948–1956. The Institute for the Study of Totalitarian Regime, 2009, s. 19–23. ISBN 978-80-87211-15-1. (ang.).
- ↑ Moravec 1975 ↓.
Bibliografia edytuj
- Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2000
- Piotr Kołakowski: Polsko-czechosłowackie kontakty wojskowe 1921–1938 w dokumentach wywiadu i dyplomacji II Rzeczypospolitej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2018. ISBN 978-83-7399-762-2.