Friedrich Albert Lange
Friedrich Albert Lange (ur. 28 września 1828 w Wald[1] (dzielnica Solingen), zm. 21 listopada 1875 w Marburgu[2]) – niemiecki filozof, teolog, pedagog i ekonomista; przedstawiciel szkoły neokantyzmu fizjologicznego.
Friedrich Albert Lange | |
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
profesor zwyczajny | |
Specjalność: filozofia, filologia | |
Alma Mater | |
Życiorys
edytujJego ojciec był pastorem w Wald[1]. Rodzina przeprowadziła się do Szwajcarii, a ojciec został profesorem w Bonn[1]. Friedrich Albert kształcił się na Uniwersytecie Zuryskim z zakresu teologii i filozofii[1]. Po dwóch semestrach nauki w Zurychu przeniósł się do Bonn na studia filologiczne[1]. Doktoryzował się w Bonn na podstawie rozprawy pt. Quaestiones Metricae[1]. Następnie pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Kolonii[1]. Habilitował się w Zurychu w 1855 roku, uzyskał wówczas tytuł docenta filozofii[1]. Następnie uczył w gimnazjum w Duisburgu do 1861 roku[1]. Wraz z żoną i dziećmi przeniósł się do Winterthur, gdzie mieszkał do 1870 roku[1]. Następnie przeniósł się do Zurycha, gdyż jego macierzysta uczelnia przyznała mu profesurę zwyczajną; wykładał na Uniwersytecie Zuryskim przez dwa lata historię filozofii[1]. W 1872 roku na prośbę ministra Adalberta Falka objął katedrę w Marburgu, gdzie zmarł po trzech latach[1].
Poglądy
edytujW swoim dziele pochodzącym z 1866 roku, Historia materializmu i krytyka jego znaczenia (niem. Geschichte des Materialismus und Kritik seiner Bedeutung in der Gegenwart), podjął próbę pokazania rozwoju stanowiska materialistycznego. W opozycji do tego poglądu twierdził, że myślenia nie da się zredukować do fizjologii. Argumentował, że wraz z rozwojem filozofii i nauki dochodzimy do różnych ustaleń, pomimo iż podstawy fizjologiczne są wciąż takie same. W związku z tym należy zająć się raczej badaniem struktury umysłu. Opis procesu ludzkiego poznania powtarza za Kantem.
W filozofii, zdaniem Langego, chodzi o to, aby ustalić kategorię oceny intersubiektywności poznania. Należy odejść od badań obiektywnych. Kantowskie pojęcie rzeczy samej w sobie jest pozbawione znaczenia, bowiem nie mamy w umyśle podstaw do oceny jej istnienia bądź nieistnienia. Powstało więc pytanie o to, jak należy rozumieć aprioryczne formy naoczności. Zdaniem Langego, aprioryzm to nic więcej, aniżeli odmiana psychologizmu.
O strukturze umysłu decydują, zdaniem Langego, formy fizjologiczne, czyli formy ujmowania danych zewnętrznych.
Dzieła
edytuj- Über den Zusammenhang der Erziehungssysteme mit den herrschenden Weltanschauungen verschiedener Zeitalter. (1855)
- Die Stellung der Schule zum öffentlichen Leben. Festrede, gehalten bei der Schulfeier des Geburtstages seiner Majestät des Königs den 22. März, Duisburg. (1862)
- Die Leibesübungen. Eine Darstellung des Werdens und Wesens der Turnkunst in ihrer pädagogischen und culturhistorischen Bedeutung. Erweiterter Abdruck aus der Enzyklopädie des gesamten Erziehungs- und Bildungswesens (1863)
- Die Arbeiterfrage in ihrer Bedeutung für Gegenwart und Zukunft (Kwestya ekonomiczna w dziedzinie społecznej; 1865)
- Geschichte des Materialismus und Kritik seiner Bedeutung in der Gegenwart (Historya filozofii materyalistycznej i jej znaczenie w teraźniejszości; 1866)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l Aleksander Świętochowski , Przedmowa tłomacza, [w:] Friedrich Albert Lange, Historya filozofii materyalistycznej i jej znaczenie w teraźniejszości, B. Lesman, 1881, V [dostęp 2023-12-25] (pol.).
- ↑ Lange Friedrich Albert, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-05-08] .
Linki zewnętrzne
edytuj- Friedrich Albert Lange – dzieła w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000108557338
- VIAF: 19785671
- LCCN: n50046335
- GND: 118569333
- NDL: 00523578
- LIBRIS: 97mqt8mt1q9cgrk
- BnF: 12511800z
- SUDOC: 034353976
- NLA: 35290701
- NKC: skuk0000760
- BNE: XX873061
- NTA: 06968264X
- BIBSYS: 90237511
- CiNii: DA02691398
- Open Library: OL1878906A
- PLWABN: 9810550023305606
- NUKAT: n2004073028
- J9U: 987007264258105171
- PTBNP: 65991
- CANTIC: a11066155
- LNB: 000091418
- NSK: 000406138
- CONOR: 145115235
- BNC: 000416603
- ΕΒΕ: 131340
- LIH: LNB:V*316460;=BG