Front Litewsko-Białoruski
Front Litewsko-Białoruski – związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony w trakcie wojny polsko-bolszewickiej dyrektywą Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 15 maja 1919.
| ||
Odznaka pamiątkowa Frontu Litewsko-Białoruskiego | ||
Historia | ||
Państwo | ![]() | |
Sformowanie | 15 maja 1919 | |
Rozformowanie | 23 marca 1920 | |
Dowódcy | ||
Pierwszy | gen. por. Stanisław Szeptycki | |
Ostatni | gen. por. Stanisław Szeptycki | |
Działania zbrojne | ||
wojna polsko-bolszewicka, wojna litewska, łotewska wojna o niepodległość (bitwa pod Dyneburgiem) | ||
Organizacja | ||
Dyslokacja | Lida, Mołodeczno, Mińsk (sztaby) | |
Rodzaj sił zbrojnych | Wojska lądowe | |
Podległość | Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego | |
Skład | Patrz niżej |

HistoriaEdytuj
Po zwycięskiej wyprawie wileńskiej na terenach b. Wielkiego Księstwa Litewskiego operowały 4 grupy taktyczne: gen. Rydza Śmigłego, Mokrzeckiego, Lasockiego i płk Zarzyckiego. W związku z ogólną reorganizacją WP postanowiono je 15 maja 1919 r. zespolić we Front Litewsko-Białoruski pod dowództwem generała Stanisława Szeptyckiego, którego zadaniem miało być wprowadzenie w życie koncepcji federalistycznej, czyli utworzenia niepodległych Litwy i Białorusi, które miały być buforem między II RP a ZSRR.
Ofensywa letnia w 1919Edytuj
Reorganizacja wojsk nie przyniosła ożywienia na froncie polsko-radzieckim. Spowodowane było to zagrożeniem wojną polsko-niemiecką, próbą rozstrzygnięcia konfliktu z Ukrainą oraz ofensywą Denikina. W wyniku tego jednostki po obu stronach nie mogły zostać wzmocnione i doszło jedynie do niewielkich starć pod Czartoryskiem, Radziwiłłowem i Rafałówką z sowiecką Litewsko-Białoruską Armią Radziecką[1].
Dopiero po podpisaniu traktatu pokojowego przez Niemcy oraz wyparciu wojsk zachodnioukraińskich za Zbrucz doszło do ofensywy polskiej, rozpoczętej 1 lipca. Wówczas 2 DPLeg. uderzyła z Bogdanowa na Wilejkę z zamiarem oskrzydlenia zgrupowania radzieckiego w Mołodecznie, atakowanego przez polskie lotnictwo. Stawiało ono jednak silny opór, choć wycofało się 4 lipca na Połock i Mińsk. Wtedy po raz pierwszy pojawiła się okazja oskrzydlenia wojsk sowieckich w Mińsku, lecz front miał wówczas do tej operacji za małe siły, więc działania w tym rejonie ustały.
W drugiej dekadzie lipca część Dywizji Litewsko-Białoruskiej pod dowództwem gen. Lasockiego próbowała zdobyć wyjście z Puszczy Nalibockiej, w wyniku czego między nią a 2 DPLeg. wytworzyła się luka, w którą w połowie lipca uderzyły wojska radzieckie. Zagrażało to prawemu skrzydłu 2 Dywizji, więc przesunięto na północ oddziały Lasockiego i ściągnięto posiłki znad linii demarkacyjnej z Litwą. Niebezpieczeństwo to zmusiło Naczelne Dowództwo WP to wzmocnienia z końcem lipca sił frontu 8 Dywizją Piechoty z Frontu Mazowieckiego i grupą gen. Konarzewskiego z Frontu Wielkopolskiego (był to dopiero początek transportu wojsk z zachodniej granicy na wschodnią, który apogeum osiągnął w sierpniu). W związku z tym na początku sierpnia rozpoczęła się tzw. operacja mińska.
Polegała ona na okrążeniu Mińska przez zgrupowanie północne (2 DPLeg., 1 DSW), wspierane przez 1 Pułk Ułanów Wielkopolskich mający zdobyć Borysów i odciąć drogę odwrotu wojskom sowieckim, oraz południowe (1 DLB, 9 DP). Z kolei z Rakowa uderzyć na Kojdanów miała grupa Lasockiego. W wyniku tych działań WP (po zażartych walkach) 8 sierpnia wkroczyło do Mińska.
Pokonana Armia Czerwona próbowała utrzymać Borysów nad Berezyną, jednak 2 Dywizja Piechoty zdobyła miasto i tym samym przyczółek nad rzeką. Tymczasem 1 DSW (dawna grupa Konarzewskiego) po pokonaniu wycofującego się spod Mińska zgrupowania radzieckiego w Ihumeniu 28 sierpnia zdobyła (wraz z 1 Pułkiem Czołgów) twierdzę Bobrujsk. Także 1 Dywizja Litewsko-Białoruska doszła do Berezyny, z wyjątkiem grupy gen. Mokrzyckiego która miała utrzymać łączność z zaliczaną od 14 sierpnia w skład Frontu 9 Dywizją Piechoty (Grupą Poleską). W tym czasie wojska frontu wsparły powstanie sejneńskie, staczając kilka potyczek z wojskami litewskimi. Utarczki na linii demarkacyjnej, powodowane chęcią odzyskania przez Litwinów Wilna, trwały do lata 1920 roku, kiedy to przerodziły się w regularne działania zbrojne.
We wrześniu na północnym skrzydle 8 DP ruszyła na Lepel i Połock a grupa gen. Rydza-Śmigłego (1 DPLeg. i I BJ) na Dryssę i Dyneburg. W roli ich przeciwników występowały 15. (dawna Łotewska) i 16 Armia (dawna Zachodnia). Doszło do całomiesięcznych walk na linii Dyneburg-Połock, zakończonych osiągnięciem Dryssy oraz wyparciem sowietów za Dźwinę i tym samym zwycięstwem polskim. W połowie października nastąpił kontratak 15 Armii, zakończony odwrotem 8. dywizji nad Autę. Dopiero po przybyciu posiłków (z dywizji: 1 oraz 3 legionowe i 1 Litewsko-Białoruskiej) i wielodniowych walkach wojska polskie wróciły na poprzednie pozycje. Wówczas siły dowodzonego przez generała Stanisława Szeptyckiego Frontu po przybyciu posiłków wyglądały następująco:
Dowódca | Skład | Pozycje |
---|---|---|
gen. ppor. E. Rydz-Śmigły | 1 DPLeg., 3 DPLeg., I BJ | Dyneburg-Druja |
gen. ppor. J. Lasocki | 1 DLB, 8 DP | Berezyna-Druja |
gen. ppor. L. Żeligowski | 1 DSW/14 DP, 2 DPLeg. | Berezyna |
gen. ppor. A. Listowski | 9 DP, II BJ | Ptycz |
gen. ppor. G. Zygadłowicz | 2 DLit-Biał., 6 DP, 10 DP | Odwód (Grodno, Wilno)[2] |
Wyprawa dyneburska w 1920Edytuj
Pierwszą kampanią WP w 1920 było wyzwolenie Dyneburga (wraz z wojskiem łotewskim), które przygotowywane było już od grudnia. Udział w niej miało wziąć 30 tys. żołnierzy polskich (1 DPLeg., 3 DPLeg. i 1 pcz) oraz 10 tys. łotewskich. Dowódcą całej akcji był gen. ppor. Edward Rydz-Śmigły. Akcji nadano nazwę Operacja „Zima”, a rozpoczęła się 3 stycznia, co przy mrozie 25 °C i gwałtownych śniegach umożliwiło forsowanie Dźwiny po lodzie. Po krótkich i zażartych walkach oddziały polskie zajęły Dyneburg, z wyjątkiem części 1 Dywizji Legionów, która na północy w Wyszkach odpierała ataki odsieczy radzieckiej. Następnie wojska polsko-łotewskie kontynuowały działania, osiągając 25 stycznia linię Dryssa-Jezioro Oświejskie, od kiedy to jednostki polskie zostały stopniowo zastępowane przez łotewskie, z wyjątkiem dyneburskiej cytadeli, z której Polacy wycofali się dopiero w lipcu.
Wyprawa kijowska w 1920Edytuj
28 stycznia Rada Komisarzy Ludowych zgłosiła chęć rozmów pokojowych, lecz wywiad polski zaobserwował koncentrację sił radzieckich przy linii frontu. W związku z tym Naczelne Dowództwo WP zaplanowało nową operacją zaczepną, tzw. wyprawę kijowską. Początkowa (operacja mozyrska) faza miała rozgrywać się na Polesiu. W tym celu 9 DP wzmocniły: II BJ, pułk piechoty oraz 20 dział, czyli razem dywizja liczyła 6100 piechurów i 400 kawalerzystów. 5 marca znad Uboreci ruszyły 2 uderzenia polskie: piechoty na Mozyrz, jazdy na Barbarów (oba miasta opanowano tego samego dnia) oraz znad Ptyczy uderzenia pomocnicze na Kalinkowicze (zajęte 6 marca). Siły radzieckie reprezentowane tu były przez 57 i część 47 DS. 7 marca 9 Dywizja zaczęła umacnianie swoich pozycji, a 8 marca zajęła Rzeczycę. Następnie siły radzieckie (10, 17 i 57 DS) 4 razy (16 marca, 30 marca-3 kwietnia, 6 kwietnia i 15 kwietnia) nieudanie kontratakowały. Jedynym ich sukcesem było zdobycie 15 marca Rzeczycy, odbitej 10 maja. Był to początek operacji kijowskiej, lecz ostatni akord działań Frontu, ponieważ w związku z kolejną reorganizacją WP (rozkazem NDWP nr 1940/I z 7 marca) 23 marca wszystkie fronty rozwiązano, a jednostki podległe gen. Szeptyckiemu weszły w skład następujących armii (stan z maja):
Dowódca | Armia | Skład |
---|---|---|
gen. ppor. S. Majewski | 1 Armia | 1 DLB, 8 DP, I BJ |
gen. broni S. Szeptycki | 4 Armia | 2 DPLeg., 9 DP, 14 DP, 17 DP, II BJ |
gen. ppor. G. Zygadłowicz | 7 Armia | 2 DLit-Biał, 6 DP, 10 DP |
W trakcie I ofensywy Tuchaczewskiego z tych związków 17 maja utworzono Front gen. Szeptyckiego.
Ordre de BatailleEdytuj
Stan na dzień 15 sierpnia 1919
- Kwatera Główna Frontu Litewsko-Białoruskiego
- Dywizja Litewsko-Białoruska
- 1 Dywizja Piechoty Legionów
- 2 Dywizja Piechoty Legionów
- 9 Dywizja Piechoty
- 2 Brygada Strzelców Wielkopolskich
- XVI Kombinowana Brygada Piechoty (21 i 33 pp)
- Suwalski Pułk Piechoty
- I Brygada Jazdy
- II Brygada Jazdy
- I Grupa Lotnicza
- Dowództwo Twierdzy Grodno
- 3 i 4. kompania II Batalionu Saperów
- 3 i 4. kompania III Batalionu Saperów
- III Batalion Wojsk Kolejowych
- IV Batalion Wojsk Kolejowych
- Pociąg Pancerny nr 2 „Piłsudczyk”
- Pociąg Pancerny nr 2 „Śmiały”
- Pociąg Pancerny „Śmiały” (szeroki)
- I Warszawski Batalion Etapowy w Brześciu
- I Warszawski Batalion Etapowy
- II Kielecki Batalion Etapowy
- I Krakowski Batalion Etapowy
- II Krakowski Batalion Etapowy w Brześciu
- IV Krakowski Batalion Etapowy
- IV Lwowski Batalion Etapowy
- IV Łódzki Batalion Etapowy
- Baon Straży Kolejowej
- Oddział Sztabowy
- Ekspozytura Żandarmerii Polowej Frontu Litewsko-Białoruskiego
- kompania telegraficzna
- Poczta Polowa nr 26
- Szpital Polowy nr 15
15 sierpnia 1919 roku stan żywionych, łącznie z formacjami zapasowymi Dywizji Litewsko-Białoruskiej i formacjami etapowymi frontu, wynosił 2012 oficerów i 74.440 żołnierzy oraz 15.335 koni.
- Zmiany w OdeB
- 8 Dywizja Piechoty (od sierpnia)
- 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich/14 Dywizja Piechoty (od sierpnia)
- 1 Pułk Czołgów (od sierpnia)
- 3 Dywizja Piechoty Legionów (od października)
- 6 Dywizja Piechoty (od października)
- 10 Dywizja Piechoty (od października)
Łącznie:
- ok. 60 000 żołnierzy (zima 1919/1920)[3]
Obsada personalna dowództwaEdytuj
- Dowódca frontu
- gen. por. Stanisław Szeptycki (1919 - 1920)
- Szefowie sztabu
- płk SG Jan Thullie (1919)
- płk SG Eugeniusz Tinz (1920)
- Oficerowie dowództwa
- szef sanitarny – gen. ppor. lek. Aleksander Bernatowicz
WyposażenieEdytuj
Wojska Frontu formowały się głównie na terenach pod dawną okupacją niemiecką, więc posiadały przede wszystkim wyposażenie tamtejszej produkcji. Dodatkowym źródłem zaopatrzenia były magazyny Ober-Ostu w Brześciu Litewskim, Białymstoku i Grodnie oraz sprzęt zdobyczny powstańców wielkopolskich oraz własnych oddziałów. Zaś od 1919 zaczęto używać amerykańskich mundurów z demobilu oraz produkcji krajowej w kolorze khaki.
Ponieważ w WP używano wówczas wiele typów różnych broni, w poniższym wykazie znajdą się tylko te najczęściej używane.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ W składzie 4 dywizje strzelców: Zachodnia, 7. i 8. oraz 2. Pograniczna.
- ↑ A. Przybylski, Wojna polska 1918-1921, 1930.
- ↑ J. Giergielewicz, Dowództwa frontów, w: Spis władz wojskowych, maszynopis bez paginacji.
BibliografiaEdytuj
- Norman Davies: White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War, 1919-20. London: Pimlico, 2003. ISBN 83-03-01373-4.
- Tadeusz Wawrzyński. Dowództwa frontów 1919-1920. „Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego 20/1997”.
- Mieczysław Wrzosek: Wojny o granice Polski Odrodzonej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1992. ISBN 83-214-0752-8.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.