Fryderyk IV Habsburg

Fryderyk IV Habsburg (ur. 1382, zm. 24 czerwca 1439 w Innsbrucku) – książę Austrii i Tyrolu, syn księcia Leopolda III Habsburga i włoskiej księżniczki Viridis Visconti. Miał przydomek mit der leeren Tasche („z pustą kieszenią”).

Fryderyk IV Habsburg

Od 1402 zarządzał Austrią Przednią, a od 1406 Tyrolem. Założył krótko panującą tyrolską linię Habsburgów. Jego popularny przydomek, który pierwotnie był przezwiskiem, jak również liczne legendy otaczające jego osobę, stworzyły z Fryderyka IV jedną z najbardziej znanych postaci średniowiecznego Tyrolu.

Wojna przeciwko Appenzell

Na początku jego rządów doszło do konfliktu ze szwajcarskim kantonem Appenzell. Książę Tyrolu Leopold IV Habsburg powierzył swojemu młodszemu bratu Fryderykowi IV, jako regentowi Habsburgów w Austrii Przedniej, prowadzenie kampanii wojennej przeciwko Szwajcarom, którzy zbuntowali się przeciwko opactwu Sankt Gallen, w trakcie tak zwanej wojny Appenzellu. Fryderyk IV zwołał w Austrii Przedniej silną armię rycerską, którą zgromadził w Arbon i Rheineck. Wojsko składało się przede wszystkim z członków szwabskiej szlachty, kontyngentów miast habsburskich i cesarskich. Punktem zbiorczym było habsburskie miasto Szafuza, zaś najważniejszym miejskim sojusznikiem księcia była Konstancja. Militarne przedsięwzięcie zakończyło się klęską armii książęcej w bitwie pod Stoss koło Gais 17 czerwca 1405. Sukcesy mieszkańców Appenzell doprowadziły do powstania – pod szwajcarskim kierownictwem – związku Bund ob dem See i pełnych sukcesów najazdów na (należący do Habsburgów) tyrolski region Oberinntal. W ciągu dwóch lat Appenzellczycy rozsiali niepokój wśród niemieckich książąt a entuzjazm i dążenia wolnościowe wśród ich poddanych. 13 stycznia 1408 ponieśli jednak klęskę pod Bregencją, w starciu ze szwabskim rycerstwem (skupionym pod sztandarami konfederacji Sankt Jörgenschild), wojskiem biskupów Augsburga i Konstancji. Po tej klęsce Szwajcarzy musieli wycofać się do swoich siedzib. Bund ob dem See rozpadł się i został rozwiązany przez niemieckiego króla Ruprechta z Palatynatu na mocy wyroku sądu arbitrażowego w Konstancji 4 kwietnia 1408. Król Ruprecht potwierdził jednocześnie roszczenia opactwa Sankt Gallen przeciwko mieszkańcom Appenzell. Do zawarcia pokoju między Szwajcarami a opactwem doszło ostatecznie w 1410.

Bunt szlachty i rewolucja w Trydencie

W tym samym roku Fryderyk IV musiał walczyć wewnątrz kraju z opozycją rycerstwa, zawiązującej kolejne konfederacje (Elefantenbund z 1406, Falkenbund z 1407) i rewolucyjnymi nastrojami na południu (Trydent). Od swoich politycznych przeciwników otrzymał przezwisko „z pustą kieszenią”, co przyniosło mu popularność w późniejszych latach. Kolejno w 1407 wybuchło w Trydencie powstanie. Tamtejsza szlachta i mieszkańcy miasta powstali, pod kierownictwem Rudolfa Belenzani, przeciwko biskupowi Georgowi von Lichtenstein. Jednocześnie doszło do buntu chłopskiego w dolinie Non (wówczas Nonstal lub Nonsberg) i innych rejonach Trydentu. Skłoniło to Fryderyka IV do wystąpienia przeciwko biskupowi i wygnania go z Trydentu.

Spór z burgrabią Rottenburg

W 1410 książę Fryderyk IV popadł w konflikt z Henrykiem VI von Rottenburg. Burgrabia Henryk VI był jednym z tyrolskich feudałów, który – chcąc uniezależnić się spod władzy Habsburgów i rozszerzyć swoje włości – sprzymierzył się z Bawarczykami. Doszło do walk z bawarskimi wojskami w Unterinntalu. Po zawieszeniu broni Fryderyk IV obległ zamki Henryka VI, w tym Caldiff, Enn i Laimburg. Wreszcie udało mu się uwięzić buntowniczego burgrabiego, który zmarł w 1411 krótko po zwolnieniu z więzienia (być może wskutek otrucia).

Walki o północ Włoch

Dzięki militarnym operacjom przeciwko Republice Weneckiej Fryderyk IV zajął w 1413 Valsuganę. Mimo to Rovereto i miasta w rejonie Vallagarina (Lagertal) zostały odstąpione Wenecji.

Sobór w Konstancji

Gdy od listopada 1414 obradował sobór w Konstancji, Fryderyk IV poparł antypapieża Jana XXIII. Sojusz z Janem XXIII przyniósł Fryderykowi IV początkowo tytuły i zaszczyty, ale szybko przysporzył kłopotów. Wskutek wsparcia, jakie udzielił antypapieżowi podczas jego ucieczki z Konstancji, został przez cesarza Zygmunta potępiony, a jego austriackie ziemie (część Argowii wokół Berna – Berner Aargau, Freiamt, Baden, Kelleramt) zostały przekazane Szwajcarom. Po soborze w Konstancji Fryderyk IV znalazł się politycznym i psychicznym kryzysie.

Rewolta szlachty i ponowne walki o Trydent

Z pomocą poddanych Fryderyk IV mógł – mimo wielu trudności – utrzymać się przy władzy i to wbrew cesarzowi, sąsiadom Tyrolu oraz swoim wewnętrznym przeciwnikom, których zwalczał od 1418. W latach 1423–1427 walka Fryderyka IV przeciwko opozycyjnej tyrolskiej szlachcie osiągnęła punkt kulminacyjny. Celem militarnych akcji książęcych oddziałów były zamki rodu von Starkenberg, w tym Greifenstein i Schenna. Zaś w 1420 przeniósł siedzibę tyrolskiego księstwa z Merano do Innsbrucku.

Rządzący od 1423 w Trydencie nowy książę biskup Aleksander z Mazowsza dążył do uniezależnienia się od Tyrolu i szukał porozumienia z Mediolanem i Wenecją. Rządy polskiego biskupa doprowadziły jednak do niepokojów wśród jego poddanych i ostatecznie do wybuchu w 1435 kolejnego, krwawego powstania. Fryderyk IV wykorzystał zamęt w Trydencie do ponownego opanowania miasta.

Końcowe lata rządów

Fryderyk IV przejął po śmierci swojego brata Ernesta Żelaznego ze Styrii opiekę nad jego synami: Fryderykiem V i Albrechtem VI. Sprawował ją, aż osiągnęli pełnoletniość, czyli do 1436. Rok po śmierci Fryderyka IV (w 1440), Fryderyk V został wybrany na króla Niemiec, a w 1452 został cesarzem, jako Fryderyk III. Po 1425 pozycja Fryderyka IV umocniła się a jego rządy ustabilizowały. Pokonał opozycję szlachecką, a dzięki odkryciom złóż srebra w Schwaz i Gossensaß kraj pod jego panowaniem przeżywał okres silnego rozwoju.

Ten znany książę Austrii i Tyrolu zmarł 24 czerwca 1439 w Innsbrucku. Jego ciało złożono w krypcie książąt tyrolskich w klasztorze Stams. Rządził Tyrolem 33 lata, od 1402 do 1439. Ponad połowę swojego panowania strawił na walki ze Szwajcarami, feudałami i miastami włoskimi. Po raz pierwszy ożenił się w 1406 z księżniczką Elżbietą z Palatynatu (1381–1408), córką późniejszego króla Niemiec Ruprechta z Palatynatu. W 1408 żona zmarła wraz z córką Elżbietą po porodzie. Dwa lata później ożenił się po raz drugi z księżniczką Anną Brunszwicką z Getyngi (1390–1432). Mieli czwórkę dzieci:

• Małgorzatę (1424–1427)
• Jadwigę (1424–1427)
• Wolfganga (1426)
• Zygmunta (1427–1496), księcia Austrii i Tyrolu.