Joachim Fryderyk von Mansfeld
Joachim Fryderyk von Mansfeld (niem. Joachim Friedrich Graf von Mansfeld zu Vorderort) – właśc. Joachim Fryderyk hrabia von Mansfeld-Vorderort (ur. 19 kwietnia 1581, zm. 29 kwietnia 1623 na zamku we Friedeburgu, gdzie został pochowany)[1] – niemiecki hrabia i pułkownik królewski, generał na służbie szwedzkiej, syn hrabiego Brunona I von Mansfelda (z bardzo starego rodu hrabiów Mansfeld) i hrabianki Krystyny von Barby-Mühlingen, bezdzietny. Był rówieśnikiem innego Mansfelda, wybitnego dowódcy-najemnika Piotra Ernesta von Mansfelda (1580-1626), którego ojciec, Peter Ernest I von Mansfeld (1517–1604) był namiestnikiem Niderlandów i bratem dziadka Joachima Fryderyka, Filipa II (1502-1546). Mieszkał głównie we Friedeburgu nad Soławą w powiecie Mansfeld-Südharz i Pfützthal (gmina Salzmünde w powiecie soławskim) w Niemczech[1].
Brał udział w walkach na Węgrzech, gdzie ponoć okrył się niesławą[2] oraz w wojnie z Rzecząpospolitą o Inflanty. W 1605 zaciągnął się na służbę u króla szwedzkiego, Karola Sudermańskiego i w dniu 11 sierpnia tego roku wylądował wraz ze swoim korpusem (4000 ludzi i 6 dział) pod Dyjamentem u ujścia Dźwiny, którego, mimo przeprowadzenia trzech szturmów, nie udało mu się opanować, więc ruszył w kierunku Rygi z zamiarem zdobycia tego najważniejszego w Inflantach miasta, jednak bez powodzenia.
W bitwie pod Kircholmem, gdzie dowodził prawym skrzydłem jazdy szwedzkiej, dokładniej dziesięcioma kornetami rajtarii, został ranny[3]. Po bitwie prowadził korespondencję z hetmanem Chodkiewiczem, m.in. w sprawie wymiany jeńców.
Po wznowieniu działań wojennych, w roku 1607 (Mansfeld samowolnie zerwał zawarty wcześniej rozejm[2][4]) zdobywa Biały Kamień, a w lipcu 1608 Dyjament, ponoć podstępem[5]. Następnie opanowuje w sierpniu Fellin i Kokenhausen. Mansfeld zamierzał też ruszyć na Litwę i zająć Wilno.
Na tym zakończyły się jednak sukcesy Mansfelda, bowiem rok później, w marcu 1609 roku zostaje pobity przez hetmana Chodkiewicza pod Rygą (rozbicie przedniej straży wojsk Mansfelda podczas przeprawy przez Dźwinę), następnie latem pod Parnawą, ostatecznie 6 października w bitwie nad Gawią.
W historiografii polskiej przyjęto stosowanie pisowni Fryderyk Joachim Mansfeld lub Fryderyk Mansfeld, w pismach dawnych lub z epoki natomiast spotyka się samo nazwisko bądź określenie generał Mansfeld (względnie hetman)[6], choć zgodnie z danymi metrykalnymi i zapisem w języku rodzimym (niemieckim)[7][8] powinno być jak w definicji hasła. Prawdopodobnie ten niewielki błąd popełniono dość dawno temu (być może gen. Mansfeld świadomie używał drugiego imienia na co dzień jako głównego, z sobie tylko znanych powodów), określenia Fryderyk hrabia Mansfeld używa już Adam Naruszewicz[9] i jest to zapewne powielane przez kolejnych, polskich historyków, podobnie jak zagubienie „von” przed nazwiskiem.
Przypisy edytuj
- ↑ a b R. Seidel, „Die Grafen von Mansfeld: Geschichte und Geschichten eines deutschen Adelsgeschlechts”, Egelsbach... 1998, s. 436.
- ↑ a b A. Naruszewicz, „Historya J.K. Chodkiewicza, Wojewody Wileńskiego, Hetmana Wielkiego W. Ks. Lit.”, Lipsk 1837, T. I, s. 181.
- ↑ „Nowiny z Inflant o sczęslivvey porazce...”, Kraków 1605, s. 4.
- ↑ H. Wisner, „Kircholm 1605”, Warszawa 1987, s. 119.
- ↑ A. Naruszewicz, op. cit., s. 184.
- ↑ Nowiny z Inflant..., op. cit., s. 2.
- ↑ Miroslav Marek, Mansfeld 2, Genealogy.euweb.cz.
- ↑ Joachim Frederick of Mansfeld Vorderort, genealogy.rootsweb.ancestry.com.
- ↑ A. Naruszewicz, op. cit., s. 82.
Bibliografia edytuj
- Renate Seidel: Die Grafen von Mansfeld: Geschichte und Geschichten eines deutschen Adelsgeschlechts, Fouqué Literaturverlag, Egelsbach, Frankfurt a.M. etc. 1998, ISBN 3-8267-4230-3
- Adam Naruszewicz: Historya J.K. Chodkiewicza, Wojewody Wileńskiego, Hetmana Wielkiego W. Ks. Lit., T. I, Breitkopf & Haertel, Lipsk 1837
- „Nowiny z Inflant o sczęslivvey porazce, ktora sie stała nad Karolusem Ksiazęciem Sudermanskim przez Ie M. Pana Karola Chotkievvicza, nayvvyzszego hetmana W.X.L. Dnia 27 Septemb: vv dzien S. Stanislavva, Roku 1605., druk. Mikołaja Szaffenbergera, Kraków 1605
- Leszek Podhorodecki: Jan Karol Chodkiewicz 1560-1621, Wydawnictwo MON, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06707-4
- Henryk Wisner, Kircholm 1605, Warszawa: MON, 1987, ISBN 83-11-07387-2, OCLC 69561602.
- Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2007, ISBN 978-83-01-15175-1, ISBN 978-83-11-10727-4
Linki zewnętrzne edytuj
- RootsWeb An Ancestry Community – portal genealogiczny należący do The Generations Network, Inc.. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- Miroslav Marek, Genealogy.EU – portal genealogiczny. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- Strona grupy rekonstrukcyjnej Regimentu Wolfa von Mansfelda. [dostęp 2009-07-26]. (niem.).