Frysztackie państwo stanowe
Frysztackie państwo stanowe (cz. Fryštátské panství) – państwo stanowe w okolicach miasta Frysztat powstałe w 1573 z wydzielenia z księstwa cieszyńskiego. W następnych stuleciach uległo znacznemu rozdrobnieniu na mniejsze państwa stanowe.
Historia edytuj
Od 1290 obszar ten należał do księstwa cieszyńskiego, rządzonego przez Piastów cieszyńskich. Dwaj przedstawiciele tego rodu, książę Wacław III Adam a przede wszystkim jego syn Fryderyk Kazimierz w drugiej połowie XVI wieku popadli w znaczne długi. Książę Fryderyk Kazimierz zmarł w 1571, po czym Wacław III Adam by spłacić jego długi był zmuszony definitywnie sprzedać dobra frysztackie (podobnie jak bielskie, frydeckie i skoczowsko-strumieńskie) w 1573. Frysztacki klucz dóbr nie został sprzedany w całości. Najjwiększa jego część utworzyła frysztackie mniejsze państwo stanowe. Początkowo jego powierzchnia wynosiła około 146 km², a w jego skład weszło miasto Frysztat oraz 17 wsi: Dąbrowa, Darków, Dziećmorowice, Kąkolna, Lutynia Niemiecka, Lutynia Polska, Łazy[a], Łąki, Orłowa[a], Piotrowice, Poręba, Raj, Rychwałd[b], Skrzeczoń, Stare Miasto, Wierzniowice oraz Zawada, zamieszkałych szacunkowo przez niespełna 4000 osób[1]. Część z tych wsi należało do szlachty. Pierwszym właścicielem państwa frysztackiego został Wacław Cygan ze Słupska koło Gliwic[2]. Jego siedzibą został zamek frysztacki. Z powodu jego pożaru w 1617 ród właścicieli frysztackich przeprowadził się do Raju. Cyganowie byli luteranami i sprzyjali temu wyznaniu w swoich dobrach. Z czasem z frysztackiego państwa stanowego wyodrębniły się pomniejsze państwa stanowe: Raj, Rychwałd[b], Lutynia Niemiecka[3]. W 1637 Cyganowie odsprzedali swe skurczone państwo. Kolejnym właścicielem został Zdenko, hrabia Żampach z Pottenstein, a po nim Gaszynowie z Gaszyna, Hrabiego Melchiora Ferdynanda Gaszyna zastąpili jego synowie: Ferdynand Otto, Jan Rudolf oraz Jerzy Adam. Na początku XVIII na frysztackie państwo stanowe składało się już jedynie miasto Frysztat i trzy wsie. W 1748 zakupił je mylord Mikołaj Taafe, hrabia Carlingford (w Irlandii)[4]. W 1749 Mikołaj Taafe był posiadaczem zarówno państwa stanowego Frysztat jak i Raj, ponadto udało mu się zjednoczyć własność w wielu innych zakątkach północno-zachodniego Śląska Cieszyńskiego.
Uwagi edytuj
- ↑ a b Orłowa wraz z Łazami została w 1615 roku zakupiona od Wacława Cygana przez Joachima Bludowskiego
- ↑ a b Rychwałd jeszcze w 1573 został zakupiony przez Buriana Barskiego z Bastie.
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011. ISBN 978-83-926929-5-9.
- Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2012. ISBN 978-83-935147-1-7.