Górale
Górale to:
- w znaczeniu ogólnym (w języku polskim) – mieszkańcy terenów podgórskich i obszarów górskich (np. górale kaukascy, górale szkoccy, górale Kantabrii),
- w ujęciu szczegółowym – grupa etniczna zamieszkająca Karpaty Zachodnie.


PodziałEdytuj
Górale polscyEdytuj
- Górale Śląscy:
- Breniacy;
- Istebniańscy;
- Jabłonkowscy;
- Morawianie (nie mylić z grupą etniczną Morawian);
- Wiślanie.
- Górale Czadeccy;
- Górale Małopolscy:
Podział na ww. grupy jest umowny, oparty na niewielkich różnicach w kulturze ludowej i równie niewielkich różnicach dialektalnych. Silniej zarysowuje się jedynie odrębność górali śląskich, którzy mówią dialektem śląskim niemazurzącym (górale wiślańscy) lub jabłonkującym (jabłonkowanie, górale jabłonkowscy) powstałym w wyniku zetknięcia gwar niemazurzących – śląskich (cieszyńskich) z mazurzącymi małopolskimi (żywieckimi) i śląsko-małopolskimi (czadeckimi).
Strój górali polskichEdytuj
Do charakterystycznych elementów stroju góralskiego zalicza się; białą lnianą koszulę zapiętą na spinki, białe obcisłe portki z lampasem szyte z wełny, rozcięcie u dołu, przeznaczone do schowania spodni w niskie obcisłe buty, ozdobione były parzenicami i pomponem. Na nogach kierpce, skórzane, wyciskane we wzory. Serdak – barani kożuszek z ciemnobrązowej skóry[1]. Na koszulę nakładana była haftowana kamizelka (cucha). Na głowie kłobuk – kapelusz filcowy z szerokim rondem. Na Podhalu zdobiony sznurem z muszelek, orlim piórem w Beskidzie Zachodnim – tasiemką[2]. Całość dopełniał skórzany pas bacowski z ćwiekami, zwany srosem. Dawniej za paskiem noszono pistolety, noże, strzelby i ciupagi. W okolicach Poznachowic, Wiśniowej, Wierzbanowej oraz Lipnika góralski strój wyraźnie pozostawał pod wpływem lachowskim[3].
- Przejściowe grupy etnograficzne
(między góralami a mieszkańcami kotlin podkarpackich)
Górale ruscyEdytuj
- Bojkowie (Bieszczady i zach. Gorgany)
- Łemkowie (Beskid Niski, Bieszczady, wschodnia część Beskidu Sądeckiego, także po słowackiej stronie w Zemplinie i na Zakarpaciu)
- Huculi (wsch. Gorgany i Czarnohora)
- Przejściowe grupy etnograficzne
(między góralami a mieszkańcami kotlin podkarpackich)
KulturaEdytuj
W kulturze poszczególnych grup góralskich widać także wpływy słowackie i węgierskie, zwłaszcza na Słowacji, oraz wśród górali jabłonkowskich (śląskich), których strój ludowy przypomina węgierski z czasów wzmożonej wymiany handlowej Jabłonkowa z Węgrami.
Terminem góral (słow. goral) i góralski (słow. goralský) określa się w byłej Czechosłowacji osoby pochodzenia polskiego i język ludności polskiej zamieszkującej słowackie Górny Spisz (np. Tatry Bielskie i Magurę Spiską), Górną Orawę (np. wsie Głodówka – Hladovka, Rabczyce – Rabčice i Pogóra – Polhora), Czadeckie (np. Skalite) i enklawy polskich kolonistów w różnych częściach kraju (np. wieś Lužna na Liptowie).
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wojciech Wasiutyński. Z duchem czasu. 1936. str. 257
- ↑ Ewa Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży: podręcznik dla szkół odzieżowych. 2007. str. 97
- ↑ Andrzej Matuszczyk. Beskid Wyspowy str. 273
Linki zewnętrzneEdytuj
- Marek Skawiński: Góralszczyzna polska. Tekst złożony do druku w piśmie „Podhalanin”, Związek Podhalan. Góralski serwis informacyjny 23 lutego 2014
- Górale, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 693 .
- Góralszczyzna polska. Obszary grup etnograficznych. [Mapa etnograficzna rozmieszczenia grupy górali polskich w Beskidach]