Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM) – związek metropolitalny w południowej Polsce, w województwie śląskim, utworzony na obszarze metropolitalnym konurbacji górnośląskiej 1 lipca 2017 rozporządzeniem Rady Ministrów, na podstawie ustawy z dnia 9 marca 2017[1][2][3]. Związek rozpoczął działalność z początkiem 2018 i otrzymuje dochody z budżetu państwa – 5% udziału w podatku PIT od osób mieszkających na obszarze związku. Otrzymuje także składki z budżetów tworzących go gmin.
związek metropolitalny | |||||||
Widoki z Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii: Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, Zbiornik Pogoria III w Dąbrowie Górniczej, Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich, Centrum Katowic, Radiostacja gliwicka, Drogowa Trasa Średnicowa w Rudzie Śląskiej, Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach | |||||||
Państwo | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||
Data powstania |
1 lipca 2017 | ||||||
Siedziba | |||||||
Przewodniczący | |||||||
Powierzchnia (2019) |
2554 km² | ||||||
Populacja (30.06.2019) • liczba ludności |
| ||||||
• gęstość |
881 os./km² | ||||||
Nr kierunkowy |
32 | ||||||
Tablice rejestracyjne |
SBE (KOL), SBL (STY), SD, SG, SGL, SH, SI, SK, SL (SRS), SM, SMI, SO, SPI, SPS, ST, STA, SW, SY, SZ | ||||||
Mniejszości |
śląska | ||||||
Adres urzędu: Barbary 21A, 40-053 Katowice
| |||||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa | |||||||
50°14′56,6″N 19°00′23,8″E/50,249056 19,006611 | |||||||
Strona internetowa | |||||||
Biuletyn Informacji Publicznej |
Metropolia leży na trasie głównych szlaków krajowych i międzynarodowych zarówno drogowych, jak i kolejowych. Na północy Metropolii funkcjonuje międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Metropolia jest ośrodkiem gospodarczym, będąc centrum handlowo-usługowym ze znacznym udziałem działalności produkcyjnej. Jest również ośrodkiem koncentracji specjalistycznych usług medycznych, funkcji akademickiej, kulturalnej, religijnej oraz sportowej.
Skład Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
edytujW skład Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii wchodzi 41 gmin (w tym miast) województwa śląskiego[4]:
Z obszarem GZM bezpośrednio graniczy liczące 92 tysiące mieszkańców Jaworzno, którego władze nie zdecydowały się na przystąpienie do Metropolii (m.in. ze względu na utratę samodzielności w zakresie transportu publicznego). W związku z tym we wrześniu 2017 na granicy z Sosnowcem ustawiono z ich inicjatywy tablicę informacyjną następującej treści: „Opuszczacie Metropolię. Witamy w Jaworznie”[7].
W 2018 pojawiły się gminy deklarujące chęć przystąpienia do Metropolii – Ornontowice[8], Orzesze[9], Toszek[10][11], Krupski Młyn[11], Wielowieś[11], Tworóg[11], Miasteczko Śląskie[11], Kalety[12][13], Lubliniec[12] i Kochanowice[13]. W 2019 r. cztery gminy powiatu lublinieckiego (Lubliniec, Woźniki, Ciasna i Herby) złożyły wniosek o włączenie do GZM[14].
Przynależność regionalna
edytujZwiązek metropolitalny w województwie śląskim składa się z ziem wschodniego Śląska (Górny Śląsk) i zachodniej Małopolski (Zagłębie Dąbrowskie). Przynależność regionalna obu części metropolii, odmienna, lecz zjednoczona przemysłową historią, jest wyrażona zarówno w staraniach samorządów[15], jak i tożsamości mieszkańców[16]. Miasta Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii według przynależności regionalnej:
Nazwa metropolii
edytujMetropolia gmin Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego nosi oficjalną nazwę „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia”, która została zapisana w formalnym wniosku o powołanie metropolii, który został następnie złożony za pośrednictwem śląskiego wojewody do Ministra Spraw Wewnętrznych, by na jego podstawie do 30 czerwca 2017 wydał rozporządzenie o utworzeniu metropolii w województwie śląskim.
Pierwszą nazwą dotyczącą planowanego związku była „Metropolia Katowice”. Nazwa taka została użyta w pierwszym artykule prasowym na ten temat w Dzienniku Zachodnim[17]. Rok później, w 2017 r. dr Robert Krzysztofik z Uniwersytetu Śląskiego zaproponował nazwę: "Nowe Katowice"[18]. Później pod uwagę brano kilka propozycji, m.in. „Związek Konurbacji Górnośląskiej” oraz „Metropolia Górnośląska” (sugerująca ideę integracji). Dąbrowa Górnicza i Sosnowiec zgłosiły wniosek dotyczący zmiany nazwy związku, ponieważ mieszkańcom miast Zagłębia Dąbrowskiego nie odpowiada nazwa Górnośląski. Na zakończenie dyskusji padła propozycja „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia «Silesia»”.
W swoich materiałach Górnośląski Związek Metropolitalny używał nazwy Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia Silesia oraz nazwy Metropolia Silesia[19]. Proponowana nazwa „Silesia” została jednak mocno oprotestowana przez część środowiska naukowego – kilkudziesięciu pracowników uniwersyteckich z województwa śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego (m.in. Jan Miodek, Jan Harasimowicz[20]) zaapelowało do twórców przyszłej metropolii, by nie nazywało miasta nazwą całego regionu. Proponowana nazwa budziła również negatywne uczucia w części miast Zagłębia Dąbrowskiego, które wchodzą skład związku, ponieważ całkowicie ignoruje częściowo zagłębiowski charakter GZM.
Władze i polityka
edytujZgromadzenie GZM
edytujZgromadzenie jest organem stanowiącym i kontrolnym związku. Składa się ono z delegatów gmin wchodzących w skład związku, po jednym z każdej gminy. Delegatami tymi są wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast, albo osoby przez nich upoważnione[2].
12 września 2017 na Przewodniczącego Zgromadzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii został wybrany Marcin Krupa, prezydent Katowic[21]. Z kolei 13 października 2017 na Wiceprzewodniczącego Zgromadzenia GZM wybrano Andrzeja Dziubę, prezydenta Tychów[22]. Następnie 27 marca 2018[potrzebny przypis] na kolejnych Wiceprzewodniczących Zgromadzenia GZM wybrano[23]: Damiana Bartylę – prezydenta Bytomia i Zbigniewa Szaleńca – burmistrza Czeladzi.
Na XII Sesji Zgromadzenia GZM wybrano nowe władze. Przewodniczącym Zgromadzenia został Andrzej Dziuba, prezydent Tychów. Na Wiceprzewodniczącego Zgromadzenia wybrano Zygmunta Frankiewicza, prezydenta Gliwic oraz Mariusza Wołosza, prezydenta Bytomia. 18 grudnia na XIII Sesji Zgromadzenia wybrano kolejnego Wiceprzewodniczącego, Arkadiusza Chęcińskiego, który jest prezydentem Sosnowca. Padła również deklaracja, że władze będą wybierane rotacyjnie, rokrocznie.
Na XX Sesji Zgromadzenia GZM 13 listopada 2019 ponownie dokonano zmian w prezydium. Przewodniczącym został Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca
Na XXIX Sesji Zgromadzenia GZM 25 listopada 2020 znów po roku dokonano zmian w prezydium. Przewodniczącym Zgromadzenia został Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.
Aktualny skład prezydium Zgromadzenia GZM[24][25]:
- Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia – przewodniczący
- Andrzej Dziuba, prezydent Tychów – wiceprzewodniczący
- Andrzej Kotala, prezydent Chorzowa – wiceprzewodniczący
- Adam Neumann, prezydent Gliwic – wiceprzewodniczący
Zarząd GZM
edytujZarząd jest organem wykonawczym Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, a w jego skład wchodzi 5 członków, w tym przewodniczący. Zarząd jest wybierany przez zgromadzenie w głosowaniu tajnym, przy czym najpierw wybierany jest przewodniczący zarządu, a następnie pozostali członkowie zarządu, na wniosek przewodniczącego[2]. Pierwszy skład zarządu został wybrany 12 września 2017[26].
Skład zarządu[27]:
- Kazimierz Karolczak – przewodniczący (od 12 września 2017)
- Danuta Kamińska (od 12 września 2017) – wiceprzewodnicząca (od 27 marca 2018)
- Henryk Borczyk – wiceprzewodniczący (od 18 grudnia 2020)
- Grzegorz Kwitek – członek zarządu (od 12 września 2017)
- Jacek Brzezinka – członek zarządu (od 13 listopada 2019)
Byli członkowie zarządu:
- Krzysztof Zamasz (od 12 września 2017) – wiceprzewodniczący (od 27 marca 2018 do 25 czerwca 2018)
- Aneta Moczkowska – wiceprzewodnicząca (od 25 czerwca 2018 do 10 sierpnia 2018)
- Karolina Wadowska (od 12 września 2017 do 13 listopada 2019)
- Grzegorz Podlewski – wiceprzewodniczący (od 10 sierpnia 2018 do 18 grudnia 2020)
Demografia
edytujGórnośląsko-Zagłębiowską Metropolię zamieszkuje ponad 2 200 000 osób[4]. Liczba ludności miast i gmin wchodzących w skład metropolii, podobnie jak całego województwa, od 1989 stale się zmniejsza m.in. na skutek ubytku naturalnego i ujemnego salda migracji[28].
Budżet
edytujNa mocy ustawy Metropolia otrzymuje 5% z podatku PIT od osób zamieszkałych na jej terenie. Dodatkowo ustanawiana jest składka dla gmin wchodzących w jej skład.
W 2017 budżet Metropolii opiewał na 12 306 418 zł.
W 2018 budżet opiewa na 361 053 107 zł.
Transport
edytujTransport drogowy
edytujGórnośląsko-Zagłębiowska Metropolia leży na skrzyżowaniu szeregu drogowych szlaków komunikacyjnych. Przez metropolię przebiegają m.in.[29][30]:
- trasa europejska E40: Francja – Belgia – Niemcy – Polska – Ukraina – Rosja – Kazachstan – Uzbekistan – Kirgistan;
- trasa europejska E75: Norwegia – Finlandia – Polska – Słowacja – Węgry – Serbia – Macedonia Północna – Grecja – Kreta;
- trasa europejska E462: Polska – Czechy;
- autostrada A4: granica z Niemcami – Jędrzychowice – Legnica – Wrocław – Opole – Gliwice – Katowice – Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa – granica z Ukrainą;
- droga krajowa nr 79: Warszawa – Kozienice – Zwoleń – Sandomierz – Kraków – Trzebinia – Chrzanów – Jaworzno – Katowice – Chorzów – Bytom;
- droga krajowa nr 81: Katowice – Mikołów – Żory – Skoczów;
- droga krajowa nr 86: Wojkowice Kościelne – Będzin – Sosnowiec – Katowice – Tychy.
- droga krajowa nr 1: Gdańsk – Toruń – Łódź – Piotrków Trybunalski – Częstochowa – Dąbrowa Górnicza – Tychy – Bielsko-Biała – Zwardoń – granica państwa ze Słowacją;
- autostrada A1: Gdańsk – Toruń – Łódź – Piotrków Trybunalski – Częstochowa – Gliwice – Gorzyczki – granica z Czechami;
- droga krajowa nr 11: Kołobrzeg – Koszalin – Piła – Poznań – Jarocin – Ostrów Wielkopolski – Kępno – Lubliniec – Tarnowskie Góry – Bytom;
- droga krajowa nr 44: Gliwice – Mikołów – Tychy – Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków;
- droga krajowa nr 78: granica z Czechami – Chałupki – Wodzisław Śląski – Rybnik – Gliwice – Tarnowskie Góry – Siewierz – Zawiercie – Szczekociny – Jędrzejów – Chmielnik;
- droga krajowa nr 88: Strzelce Opolskie – Nogowczyce – Gliwice – Bytom;
- droga krajowa nr 94: węzeł „Zgorzelec” – Bolesławiec – Legnica – Prochowice – Wrocław – Brzeg – Opole – Strzelce Opolskie – Pyskowice – Bytom – Będzin – Sosnowiec – Dąbrowa Górnicza – Olkusz – Kraków – Targowisko – Tarnów – Pilzno – Dębica – Ropczyce – Rzeszów – Jarosław – Korczowa.
Przez miasta Metropolii, na osi zachód-wschód, przebiega również Drogowa Trasa Średnicowa – trasa szybkiego ruchu, która przebiega przez Gliwice, Zabrze, Rudę Śląską, Świętochłowice, Chorzów i Katowice. Biegną też tędy dwie drogi ekspresowe: S1 (część drogi krajowej nr 1 i Wschodniej Obwodnicy GOP) oraz S86 (część drogi krajowej nr 86). Trasy te w powiązaniach zewnętrznych zapewnia bezpośredni do ośrodków o zasięgu wojewódzkich jak Opole, Wrocław czy Kraków, a także do państw europejskich, zwłaszcza Europy Zachodniej (Niemcy, Belgia i Francja), a także na południe (głównie do Czech)[31].
Transport kolejowy
edytujNa terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii funkcjonuje kilka węzłów komunikacji kolejowej w Polsce, zarówno jeśli chodzi o przewozy pasażerskie, jak i towarowe. Przez metropolię przebiega kilkadziesiąt linii kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe. Metropolia leży na skrzyżowaniu dwóch transeuropejskich korytarzy transportowych[32][33]. Przewozy regionalne zapewniają Koleje Śląskie.
Komunikacja miejska
edytujSystem transportu zbiorowego w Metropolii oparty jest na komunikacji autobusowej, trolejbusowej oraz tramwajowej. Przed powołaniem GZM, głównymi organizatorami komunikacji miejskiej były Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego z siedzibą w Katowicach, Miejski Zarząd Komunikacji w Tychach oraz Międzygminny Związek Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach.
22 lipca 2017 na III Sesji Zgromadzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii podjęto Uchwałę Nr III/16/2017 w sprawie utworzenia jednostki organizacyjnej GZM o nazwie Zarząd Transportu Metropolitalnego (w skrócie ZTM)[34]. W Uchwale Nr III/17/2017[35] nadano Statut ZTM, w którym mowa, że głównym zadaniem jest organizacja publicznego transportu zbiorowego na terenie Metropolii oraz przygotowanie do przejęcia zadań od dotychczasowych organizatorów transportu publicznego działających na terenie Metropolii[36], co nastąpiło 1 stycznia 2019.
Od 1 stycznia 2018 ujednolicono taryfę przejazdową na terenie KZK GOP, MZKP i MZK w zakresie biletów jednorazowych, a od 1 kwietnia 2018 ujednolicona została taryfa dla biletów okresowych na terenie całej Metropolii.
Transport lotniczy
edytujW północnej części metropolii na terenie dwóch gmin Mierzęcice i Ożarowice znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice z asfaltobetonową drogą startową o długości 3200 metrów i szerokości 45 metrów. W 2019 obsłużył on 4 mln 843 tys. pasażerów[37]. Port posiada dwa terminale pasażerskie (nowszy otwarty w lipcu 2007), terminal przylotowy oraz jeden terminal cargo. Przepustowość roczna terminali pasażerskich wynosi ok. 6 mln. Lotnisko w Pyrzowicach obsługuje ponad 30 stałych połączeń rejsowych liniami lotniczymi LOT, Lufthansa, Wizz Air, Ryanair, Transavia, Corendon Airlines, Air Cairo, SmartWings, SunExpress i Ellnair.
Kultura
edytujAtrakcje Metropolii
edytujNa terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii znajduje się bardzo dużo atrakcji takich jak:
- Kopalnia Guido w Zabrzu
- Opera Śląska w Bytomiu
- Teatr Rozbark w Bytomiu
- Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
- Pałac Tiele-Wincklerów w Bytomiu Miechowicach
- Park Śląski w Chorzowie w skład którego wchodzi: Śląski Ogród Zoologiczny, Legendia, Stadion Śląski, Planetarium Śląskie, Hala wystawowa Kapelusz i wiele więcej
- Zabytkowa Kopalnia Srebra oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach
- Muzeum Tyskich Browarów Książęcych w Tychach
- Muzeum w Gliwicach w skład którego wchodzi m.in.: Radiostacja gliwicka
- Galeria Szyb Wilson w Katowicach
- Osiedla Giszowiec oraz Nikiszowiec w Katowicach
- Zamek w Będzinie
- Strefa Kultury w Katowicach w której skład wchodzą: Hala Widowiskowo-Sportowa Spodek, Muzeum Śląskie, Międzynarodowe Centrum Kongresowe, Biurowce .KTW (.KTW 2 jest najwyższym budynkiem w województwie śląskim), Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia
- Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach
- Palmiarnia Miejska w Gliwicach
- Jezioro Paprocańskie w Tychach
- Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie
- Dolina Trzech Stawów w Katowicach
- Pustynia Błędowska
- Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej
Cykliczne imprezy kulturalne
edytujW gminach wchodzących w skład Metropolii odbywają się liczne cykliczne imprezy kulturalne, w tym:
|
|
Zobacz też
edytuj- Tripolis (Niemcy), niemiecki projekt stworzenia metropolii na obszarze dzisiejszego GZM
Przypisy
edytuj- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2017 w sprawie utworzenia w województwie śląskim związku metropolitalnego pod nazwą „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia” (Dz.U. z 2017 r. poz. 1290).
- ↑ a b c Ustawa z dnia 9 marca 2017 o związku metropolitalnym w województwie śląskim (Dz.U. z 2022 r. poz. 2578).
- ↑ Agnieszka Serbeńska: Metropolia Górnego Śląska będzie powołana już 1 lipca. transport-publiczny.pl, 2017-03-10. [dostęp 2017-09-13].
- ↑ a b Obszar i ludność. gzm.org.pl. [dostęp 2017-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)].
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 30 maja 2017, ISSN 2451-2087 .
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2017-07-19. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Jaworzno odcina się od metropolii. Na granicy z Sosnowcem stanie specjalna tablica. Gazeta Wyborcza Katowice. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ Rada Gminy Ornontowice , Uchwała Nr XLIII/365/18 w sprawie wyrażenia opinii w sprawie wejścia Gminy Ornontowice w skład Związku Metropolitarnego „Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia” [online] .
- ↑ Rada Miejska Orzesze , UCHWAŁA NR XLV/602/18 RADY MIEJSKIEJ ORZESZE [online] .
- ↑ Rada Miejska w Toszku , UCHWAŁA NR XLVII/389/2018 RADY MIEJSKIEJ W TOSZKU [online] .
- ↑ a b c d e PAP/JS: Kolejne gminy chcą dołączyć do śląskiej metropolii. Portal Samorządowy, 2018-06-25. [dostęp 2019-01-19].
- ↑ a b Wojciech Wojtowicz: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia rośnie. urbnews.pl, 2018-09-09. [dostęp 2019-01-19].
- ↑ a b PAP: Gminy Kalety i Kochanowice chcą dołączyć do Metropolii. TVP Katowice, 2018-08-10. [dostęp 2019-01-19].
- ↑ Dorota Steinhagen , Lubliniec, Woźniki, Ciasna i Herby chcą do metropolii. Bo bliżej im do Śląska i Zagłębia [online], czestochowa.wyborcza.pl, 6 lutego 2019 [dostęp 2019-02-07] .
- ↑ Tomasz Szymczyk, PAS, KK: Metropolia śląska: Bez Zagłębia w nazwie nie ma metropolii. Co zrobi Sosnowiec?. dziennikzachodni.pl, 2017-05-15. [dostęp 2017-09-24].
- ↑ Wojciech Pudło: Nazwa metropolii w publicznej debacie. zaglebiedabrowskie.org, 2009-04-19. [dostęp 2017-09-24].
- ↑ Witold Pustułka: Metropolia Katowice?. naszemiasto.pl, 2005-06-10. [dostęp 2009-09-04].
- ↑ Nowe Katowice promocyjną nazwą dla Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii? [online], www.portal.katowice.pl [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ Metropolia Silesia – Dokumenty strategiczne. Dostęp: 2012-12-30 [1].
- ↑ Apel naukowców akademickich przeciwko nazwie "Silesia" lub "Śląska".
- ↑ PAP/MN: Metropolia w woj. śląskim ma przewodniczącego zgromadzenia. portalsamorzadowy.pl, 2017-09-12. [dostęp 2017-09-13].
- ↑ GZM, Uchwała nr II/11/2017 [online], 13 października 2017 .
- ↑ Nowybip.pl, BIP Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia – V-Ce Przewodniczący Zgromadzenia [online], bip.metropoliagzm.pl [dostęp 2018-03-31] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-01] .
- ↑ Przewodniczący Zgromadzenia - Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [online], bip.metropoliagzm.pl [dostęp 2021-01-12] .
- ↑ Wiceprzewodniczący Zgromadzenia - Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [online], bip.metropoliagzm.pl [dostęp 2021-01-12] .
- ↑ Przemysław Jedlecki: Mamy szefa metropolii. 37 miast postawiło na Kazimierza Karolczaka [WIDEO NA ŻYWO]. [w:] Gazeta Wyborcza Katowice [on-line]. wyborcza.pl, 2017-09-12. [dostęp 2017-09-15].
- ↑ Skład Zarządu – Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [online], bip.metropoliagzm.pl [dostęp 2019-02-13] .
- ↑ PAP: Naukowcy: woj. śląskie wyludnia się najszybciej w Polsce. pap.pl, 2013-11-19. [dostęp 2017-09-15].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
- ↑ Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice 2012 ↓, s. 75.
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice 2012 ↓, s. 81–82.
- ↑ Załącznik 1. Wykaz linii kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. W: Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2013 .
- ↑ GZM, Uchwała Nr III/16/2017 [online], 22 listopada 2017 .
- ↑ GZM, Uchwała Nr III/17/2017 [online], 22 listopada 2017 .
- ↑ GZM, Załącznik do Uchwały Nr III/17/2017 [online], 22 listopada 2017 .
- ↑ Katowice Airport [online], katowice-airport.com [dostęp 2020-07-08] .
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona internetowa Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
- Biuletyn Informacji Publicznej Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. bip.metropoliagzm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
- Zarząd Transportu Metropolitalnego: strona o komunikacji publicznej w GZM
- InfoGZM: Metropolitalne Obserwatorium Społeczno-Ekonomiczne GZM
- Niezależny społeczny informator dotyczący Metropolii GZM