Góry Centralne (Nowa Gwinea)
Góry Centralne (ang. Central Range, Central Cordillera) – łańcuch górski ciągnący się przez wyspę Nowa Gwinea, w jej centralnej części, z północnego zachodu na południowy wschód. Znajduje się na terytorium dwóch państw: Indonezji (prowincje Papua Górska i Papua Środkowa) i Papui-Nowej Gwinei[1][2].
.jpg)
| |
| Część świata | |
|---|---|
| Państwo | |
| Najwyższy szczyt |
Puncak Jaya |
 Położenie Gór Centralnych na Nowej Gwinei | |
Najwyższy szczyt Gór Centralnych (w paśmie Gór Śnieżnych) – Puncak Jaya (4884 m n.p.m.), będąc wyższym od Góry Kościuszki (położonej w kontynentalnej Australii), bywa zaliczany do Korony Ziemi jako najwyższy szczyt Australii i Oceanii, a także jest on najwyższym szczytem Indonezji.
Geografia i geologia
edytujGóry zbudowane są z mezozoicznych wapieni i piaskowców, w południowo-wschodniej części również z łupków krystalicznych prekambryjskich i paleozoicznych.
Powyżej 1500 m n.p.m. panuje górska odmiana klimatu równikowego, ponad 1800 m n.p.m. – klimat umiarkowany, powyżej 3000 m n.p.m. – klimat wysokogórski[1].
Opady są obfite – do 6000 mm w wyższych partiach gór. W górach mają źródła wszystkie największe rzeki na Nowej Gwinei: Mamberamo, Fly, Sepik, Ramu i Digul[3].
Najwyższe pasmo – Góry Śnieżne pokryte jest lodowcami.
Podział
edytuj_and_west_ridge_by_Christian_Stangl_flickr.jpg)
_with_Ngga_Pulu_(right)_from_Carstensz_Summit_by_Christian_Stangl_flickr.jpg)
Góry Centralne dzielą się na kilkadziesiąt pasm górskich, w części nienazwanych.
Głównymi pasmami (z północnego zachodu w kierunku południowego wschodu) są:
- Góry Śnieżne położone w całości w indonezyjskiej części Nowej Gwinei. Dzielą się na dwa mniejsze pasma: zachodnie Sudirman (najwyższy szczyt Puncak Jaya – 4884 m n.p.m.) i wschodnie Jayawijaya (najwyższe szczyty Puncak Mandala – 4760 m n.p.m., Puncak Trikora – 4750 m n.p.m.)[4][5][6]
- Star Mountains na granicy Papui-Nowej Gwinei z indonezyjską prowincją Papua (najwyższy szczyt Mount Antares – 4170 m n.p.m. w Indonezji) z bocznym pasmem w Papui-Nowej Gwinei – Góry Wiktora Emanuela (najwyższy szczyt Mount Wamtakin – 3658 m n.p.m.)[7]
- Góry Bismarcka (najwyższy szczyt Góra Wilhelma – 4509 m n.p.m.)[8]
- Góry Owena Stanleya (najwyższy szczyt Mount Victoria – 4073 m n.p.m.)
Najwyższe szczyty
edytujIstnieją duże rozbieżności w podawaniu wysokości szczytów. Wiąże się to z tym, że góry są słabo zbadane i następuje szybkie topnienie lodowców w Górach Śnieżnych. Pierwsze pomiary szczytów miały miejsce, kiedy na większości z nich znajdowały się lodowce (ich wysokość była mierzona wraz z pokrywą lodową). Do połowy XX wieku najwyższym szczytem był Ngga Pulu w masywie Jaya. Jednak po stopnieniu lodowca na jego szczycie wyższym okazał się Puncak Jaya. Podobnie wygląda sytuacja, jeżeli chodzi o szczyty Puncak Mandala i Puncak Trikora: ich wysokości są w źródłach podawane bardzo różnie, podobnie jak kolejność na liście najwyższych szczytów. Wiąże się to również z topnieniem czapy lodowej na ich szczytach. W niektórych źródłach nie podaje się szczytów znajdujących się w masywie Jaya, gdyż nie są to samodzielne masywy górskie[9].
Oto 10 najwyższych szczytów Gór Centralnych[3]:
| Nazwa | Wysokość (m) | Pasmo | Państwo | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Puncak Jaya | 4884 | Sudirman / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Środkowa) |
| 2 | Sumantri (masyw Jaya) | 4870 | Sudirman / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Środkowa) |
| 3 | Ngga Pulu (masyw Jaya) | 4862 | Sudirman / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Środkowa) |
| 4 | Carstensz East (masyw Jaya) | 4820 | Sudirman / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Środkowa) |
| 5 | Puncak Mandala | 4760 | Jayawijaya / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Górska) |
| 6 | Puncak Trikora | 4750 | Jayawijaya / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Górska) |
| 7 | Ngga Pilimsit | 4717 | Sudirman / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Środkowa) |
| 8 | Yamin | 4540 | Jayawijaya / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Górska) |
| 9 | Cornelis Speelman Mts | 4540 | Jayawijaya / Góry Śnieżne | Indonezja (Papua Górska) |
| 10 | Góra Wilhelma | 4509 | Góry Bismarcka | Papua-Nowa Gwinea |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Nowa Gwinea, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-01-13].
- ↑ Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, tom 4, ISBN 83-01-11097-X.
- ↑ a b The Great Geographical Atlas, Rand McNally & Company, 1989, ISBN 0-528-83384-7.
- ↑ Maoke Mountains, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-01-13] (ang.).
- ↑ Jayawijaya Mountains, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-01-13] (ang.).
- ↑ Sudirman Range, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-01-13] (ang.).
- ↑ Victor Emanuel Range, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-01-13] (ang.).
- ↑ Bismarck Range, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-01-13] (ang.).
- ↑ PapuaWeb: Glaciers of New Guinea (Hope et al 1976) [online], papuaweb.org, 8 grudnia 2002 [dostęp 2018-01-13] (ang.).