Głasnost
Głasnost (ros. гласность, „jawność”) – element reform Michaiła Gorbaczowa przeprowadzony w ramach pieriestrojki. Głasnost (sformułowana w 1987)[1] zmierzała do uzyskania jawności życia publicznego i otwarcia informacyjnego na świat[2]. W wyniku głasnosti przeprowadzono m.in. zniesienie cenzury oraz wycofano z konstytucji zapis o kierowniczej roli Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego[3]. Głasnost zapoczątkowała proces formowania się w Związku Radzieckim narodowościowych społeczeństw obywatelskich, które przyczyniły się do rozpadu Związku Radzieckiego i załamania systemu komunistycznego na świecie[3].
._Workers_and_slogans_Speeding_Up,_Democratization._and_Glasnost_against_Kremlin_Palace._Cruiser_Aurora_and_revolutionary_soldiers).jpg)
Uznaje się, że polityka głasnosti początkowo miała być tylko nową „odwilżą” kulturalną, jednakże szybko okazało się, iż ograniczona swoboda nie wystarcza do zmobilizowania intelektualnego poparcia dla reform[4]. Dlatego też kolejnym, istotnym etapem zmian było przemówienie Michaiła Gorbaczowa wygłoszone w listopadzie 1987 r. z okazji siedemdziesiątej rocznicy rewolucji październikowej, w którym wezwał on do zapełnienia, tzw. białych plam w historii ZSRR dotyczących okresu stalinowskiego[4]. Tematyka ta zaczęła stopniowo wypełniać łamy i czas antenowy radzieckich środków przekazu; rehabilitowano ofiary stalinowskich represji, a także poglądy i kierunki myślenia określane do tej pory w oficjalnej propagandzie jako „kontrrewolucyjne” czy „oportunistyczne”[4]. Ogólnonarodowa dyskusja o następstwach stalinowskiego kultu jednostki zaczęła przekształcać się w publiczną debatę dotyczącą teraźniejszych i przyszłych losów państw a radzieckiego[4]. Stopniowe rozszerzanie zakresu wolności słowa doprowadziło do zlikwidowania na przełomie 1989 i 1990 r. ograniczeń cenzury i przywrócenia wolności słowa, co spowodowało ostateczne zniszczenie legitymizacji ideologicznej systemu[4]. Media pozbawione nadzoru ze strony cenzury zaczęły przedstawiać rzeczywisty obraz państwa, a winą za negatywne aspekty życia społecznego coraz powszechniej zaczęto obarczać rządzące elity partyjne[4]. Niezadowolenie ze stanu państwa stało się coraz powszechniejsze z uwagi na pogarszającą się sytuację życiową obywateli i kryzys gospodarczy, a władze, które zdecydowały się na politykę „przebudowy” i „jawności”, nie były już w stanie odwoływać się do środków przymusu i przemocy, co zadecydowało o tym, że w prowadzona odgórnie reforma zaczęła się przekształcać w samoistne zjawisko[4].
Wbrew intencjom władz polityka glasnosti i ujawnienie prawdy o przeszłości kraju, które w dużej mierze przyczyniły się do ostatecznego demontażu państwa radzieckiego, nie przyniosły mobilizacji społeczeństwa i powszechnego poparcia ludności dla osoby sekretarza generalnego i jego idei pieriestrojki[4]. Rzeczywistym skutkiem glasnosti stała się natomiast delegitymizacja władzy komunistycznej, a w konsekwencji żądanie radykalnego i jednoznacznego zerwania z całą tradycją komunizmu[4]. Głasnost miała być kampanią propagandową, w ramach której znajdowała się m.in. krytyka stalinowskiego modelu socjalistycznego państwa[4]. Pierwotnie proklamowanymi celami glasnosti były „poprawa niedociągnięć” i „ulepszenie socjalizmu”[4]. Wkrótce jednak krytyka reżimu wykroczyła poza te ramy i zaczęła bezpośrednio łączyć się z poglądami artykułowanym i przez dysydentów liberalno-zachodniego kierunku[4].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ A. Bartnicki, Michaił Gorbaczow – prezydent upadającego państwa, „Miscellanea Historico-Iuridica”, 2009, t. 7, s. 196.
- ↑ głasnost. encyklopedia.interia.pl. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b głasnost, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jakub Potulski, System partyjny Rosji. Tradycja i współczesność, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2007, s. 182–184, ISBN 978-83-7326-448-9.
Bibliografia
edytuj- D. Robertson, Słownik polityki, Warszawa 2009, s. 128–129.