Głodowa zima
Głodowa zima 1944–1945 lub holenderski głód lub głód zimowy, znany w Holandii pod nazwą Hongerwinter (dosłowne tłumaczenie: głód zimowy) lub pod nazwą angielską Dutch famine – określenie klęski głodu, jaka dotknęła Holandię (europejską część Królestwa Niderlandów) okupowaną przez Rzeszę Niemiecką. Wydarzenia te miały miejsce pomiędzy 1 października 1944 a 5 maja 1945[1].
Trwająca przynajmniej 7 miesięcy głodowa zima dotknęła w różnym stopniu przeszło 4,5 miliona mieszkańców północnej i zachodniej Holandii. Z tego przynajmniej 200 tysięcy doznało poważnego, trwałego uszczerbku na zdrowiu a bezpośrednio z powodu zagłodzenia zmarło od 18 do 22 tysięcy ludzi[2]. Inni autorzy szacują liczbę ofiar śmiertelnych głodu zimowego (licząc zmarłych bezpośrednio z powodu zagłodzenia, jak i z powodu powikłań) na ponad 29 tysięcy[3]. Ofiarami śmiertelnymi byli zazwyczaj starsi mężczyźni, natomiast trwały uszczerbek na zdrowiu dotykał przede wszystkim dzieci[4]. Wśród najpowszechniejszych trwałych zmian, jakie wystąpiły u dzieci dotkniętych głodem, były wady rozwojowe (osłabienie rozwoju) oraz spektrum zaburzeń psychicznych wraz ze schizofrenią występującą, gdy dziecko było głodzone[5]. Wady rozwojowe dotyczyły również dzieci narodzonych w czasie lub bezpośrednio po głodzie zimowym[6].
Najwięcej ofiar pochłonęły pierwsze miesiące głodowej zimy (od października 1944 do stycznia 1945 roku). Podstawowymi przyczynami głodu były warunki pogodowe (jedna z najostrzejszych zim na tym terenie), operacja Market Garden, która spowodowała braki w zaopatrzeniu w paliwo[2] oraz nieudany desant wojsk alianckich w Arnhem w 1944 roku[7].
Od stycznia lub lutego 1945 głód został złagodzony dzięki dostawom mąki zorganizowanym przez Szwedzki Czerwony Krzyż oraz od kwietnia 1945 roku dzięki operacji Manna, prowadzonej przez RAF (z udziałem szwadronu Royal Australian Air Force[8]) i Royal Canadian Air Force[7], oraz operacji Chowhound, prowadzonej przez USAAF[9]. Głód zimowy został zakończony dzięki operacji Faust (02.05.1945-05.05.1945), gdy 200 ciężarówek wypełnionych żywnością wjechało na teren objęty klęską[10].
Badania wówczas prowadzone i doświadczenia związane z głodową zimą doprowadziły do konsensusu dotyczącego nieprowadzenia badań wykorzystujących głodzenie i nieakceptowania eksperymentów, w których badany jest głodzony lub głodzi się. Równocześnie badania prowadzone w tym okresie na głodujących dzieciach doprowadziły do odkrycia celiakii przez Willema Karela Dicke[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Liberation Route Europe, Głód zimowy [online] [dostęp 2018-11-09] (pol.).
- ↑ a b Van der Zee, Henri A. (Henri Antony), 1934-, The hunger winter. Occupied Holland, 1944-1945, Lincoln: University of Nebraska Press, 1998, ISBN 0-585-28647-7, OCLC 45733514 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ Barnouw, David, 1949-, De Hongerwinter, Hilversum: Verloren, 1999, ISBN 90-6550-446-X, OCLC 782895295 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ C. Banning, Food Shortage and Public Health, First Half of 1945, „The Annals of the American Academy of Political and Social Science”, 245, 1946, s. 93–110, JSTOR: 1024809 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ A.S. Brown, E.S. Susser, Prenatal Nutritional Deficiency and Risk of Adult Schizophrenia, „Schizophrenia Bulletin”, 34 (6), 2008, s. 1054–1063, DOI: 10.1093/schbul/sbn096, ISSN 0586-7614, PMID: 18682377, PMCID: PMC2632499 [dostęp 2018-11-09] (ang.).
- ↑ A.D. Stein, L.H. Lumey, The relationship between maternal and offspring birth weights after maternal prenatal famine exposure: the Dutch Famine Birth Cohort Study, „Human Biology”, 72 (4), 2000, s. 641–654, ISSN 0018-7143, PMID: 11048791 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ a b Głodowa zima 1945 w Amsterdamie [online], www.wiatrak.nl [dostęp 2018-11-09] (pol.).
- ↑ Food from Heaven – 460 Squadron and Operation Manna, 1945 | The Australian War Memorial [online], www.awm.gov.au [dostęp 2018-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-10] (ang.).
- ↑ Stephen. Dando-Collins, Operation Chowhound. The most risky, most glorious US bomber mission of WWII, New York City, ISBN 978-1-137-27963-7, OCLC 881437069 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ William I. Hitchcock, The Bitter Road to Freedom: A New History of the Liberation of Europe, Simon and Schuster, 21 października 2008, ISBN 978-0-7432-7381-7 [dostęp 2018-11-09] (ang.).
- ↑ G.P. van Berge-Henegouwen, C.J. Mulder, Pioneer in the gluten free diet: Willem-Karel Dicke 1905-1962, over 50 years of gluten free diet, „Gut”, 34 (11), 1993, s. 1473–1475, ISSN 0017-5749, PMID: 8244125, PMCID: PMC1374403 [dostęp 2018-11-09].