GX 339-4
GX 339-4 – układ podwójny należący do podklasy mało masywnych układów rentgenowskich. Zawiera gwiazdę klasy podolbrzyma typu K oraz czarną dziurę o masie ocenianej na 6 mas Słońca[1]. Należy też do klasy mikrokwazarów, ponieważ posiada dżet[2]. Okres orbitalny układu wynosi 1,7557 ± 0,0004 dnia[1].
 GX 339-4 – wizja artystyczna | |||
| Gwiazdozbiór | |||
|---|---|---|---|
| Rektascensja |
17h 02m 49,50s | ||
| Deklinacja |
–48° 47′ 23″ | ||
| Odległość | |||
| Charakterystyka fizyczna | |||
| Rodzaj gwiazdy | |||
| Alternatywne oznaczenia | |||
| |||
Źródło to zostało odkryte w roku 1972 przez satelitę OSO 7[3]. Ostatnie wyniki oparte na analizie kształtu linii emisyjnej żelaza sugerują, że czarna dziura w tym układzie rotuje bardzo szybko (parameter a = 0,93 ± 0,01)[4].
Znajduje się w zgrubieniu centralnym Galaktyki, odległość do źródła jest oceniana na nieco ponad 6 kpc[5].
Źródło należy do klasy źródeł rentgenowskich przejściowych, to znaczy jest silnie zmienne, ma okresy zwiększonej aktywności trwające kilkadziesiąt–kilkaset dni i kilkusetdniowe okresy, kiedy jest bardzo słabe.
Od 1987 do 2004 roku przeszło około 15 epizodów wzmożonej aktywności[5]. W czasie swojej ewolucji przechodzi przez wszystkie typowe stany jasnościowe charakterystyczne dla czarnych dziur, od stanu miękkiego/wysokiego przez stan twardy/niski do stanu spokojnego. Gdy źródło jest jasne, jest też bardzo silnie zmienne w krótkich skalach czasowych (nawet do milisekund[6];), a rozbłyskom rentgenowskim towarzyszą rozbłyski optyczne:
Przepływ masy w tym układzie jest spowodowany przez ekspansję gwiazdy-towarzysza wywołaną przesuwaniem się na zewnątrz gwiazdy otoczki, w której spala się wodór[9], a gwiazda ta wypełnia swoją powierzchnię Roche’a.
Przypisy edytuj
- ↑ a b R.I. Hynes i inni, Dynamical Evidence for a Black Hole in GX 339–4, „The Astrophysical Journal Letters”, 583 (2), 2003, s. L95-L98, DOI: 10.1086/368108, arXiv:astro-ph/0301127 (ang.).
- ↑ S. Corbel; R. P. Fender. „The Astrophysical Journal Letters”. 573 (1), 2002-06-06. DOI: 10.1086/341870. arXiv:astro-ph/0205402. (ang.).
- ↑ Markert i in. 1973.
- ↑ Miller i in. 2008.
- ↑ a b Zdziarski i in. 2004.
- ↑ Gandhi i in. 2008.
- ↑ A.K.H. Kong i inni, The ‘off’ state of GX 339-4, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 312 (4), 2000, L49-L54, DOI: 10.1046/j.1365-8711.2000.03334.x, arXiv:astro-ph/0001158 (ang.).
- ↑ T. Belloni i inni, GX 339-4: back to life, „arXiv:astro-ph”, 6 sierpnia 2002, arXiv:astro-ph/0208130 (ang.).
- ↑ T. Muñoz-Darias, J. Casares, I.G. Martínez-Pais, On the masses and evolutionary status of the black hole binary GX 339-4: a twin system of XTE J1550-564?, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 385 (4), 2008, DOI: 10.1111/j.1365-2966.2008.12987.x, arXiv:0801.3268 [astro-ph] (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- GX 339-4 w bazie SIMBAD (ang.)
- Szczegółowy raport o GX 339-4 plik pdf (ang.)