Gabriel García Moreno

Gabriel Gregorio García Moreno (ur. 24 grudnia 1821, zm. 6 sierpnia 1875) – pisarz polityczny, dwukrotny prezydent Ekwadoru.

Gabriel García Moreno

Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1821 Guayaquil
Data i miejsce śmierci	6 sierpnia 1875 Quito
Prezydent Ekwadoru (do 2 kwietnia 1861 pełniący obowiązki)
Okres	od 17 stycznia 1861 do 30 sierpnia 1865
Poprzednik	brak (w latach 1859-1860 rząd kryzysowy)
Następca	Jerónimo Carrión
Prezydent Ekwadoru (pełniący obowiązki)
Okres	od 19 stycznia 1869 do 19 maja 1869
Poprzednik	Javier Espinosa
Następca	Manuel de Ascásubi (pełniący obowiązki)
Prezydent Ekwadoru
Okres	od 10 sierpnia 1869 do śmierci
Poprzednik	Manuel de Ascásubi (pełniący obowiązki)
Następca	Francisco Xavier León (pełniący obowiązki)

Życiorys

Urodził się w Guayaquil w Ekwadorze w głęboko religijnej rodzinie katolickiej. Ukończył Collegio Nacional de la Unicersidad. Został seminarzystą i przyjął niższe święcenia kapłańskie. Studiował prawo i 26 października 1844 uzyskał stopień doktora. W czasie studiów związał się z grupą młodych spiskowców, która podjęła nieudaną próbę obalenia prezydenta Juana José Floresa, i musiał opuścić Ekwador. Po powrocie do kraju zaczął wydawać antyrządową gazetkę, zyskując stopniowa coraz więcej zwolenników. W 1847 zyskał mandat radnego w radzie miejskiej Quito. W latach 1853–1859 Garcia Moreno jeszcze dwukrotnie musiał udawać się na emigrację z przyczyn politycznych. W maju 1859 powrócił do kraju i zgłosił swoją kandydaturę w wyborach prezydenckich. W 1861 po wygraniu wyborów został prezydentem Ekwadoru. Jego rządy charakteryzowały się prowadzeniem polityki religijnej i edukacyjnej oraz prowadzeniem eksploatacji zasobów naturalnych. Autorytaryzm połączony z oskarżeniami o korupcję zmusił Moreno do dymisji. W 1865 objął placówkę dyplomatyczną w Chinach. W 1869 powrócił do Ekwadoru i ponownie objął urząd prezydencki. Doprowadził do przedłużenia kadencji prezydenckiej do sześciu lat i przeforsowania prawa do ponownego ubiegania się o prezydenturę. Proklamował konstytucję, która m.in. ustanawiała sądy kościelne niezależne od sądów powszechnych, przekazywała edukację w ręce kleru oraz stanowiła, że obywatelami Ekwadoru mogą być wyłącznie osoby wyznania rzymskokatolickiego. Moreno uważał, że prezydent, mimo że wybrany przez naród, odpowiada wyłącznie przed Kościołem. W wyniku kolejnych wyborów prezydenckich w maju 1875 Gabriel Garcia Moreno został wybrany po raz trzeci, jeszcze większą liczbą głosów niż w 1869. Rosnąca popularność tak żarliwego katolika u steru władzy państwowej nie podobała się członkom masońskich lóż, pozbawionych możliwości działania w kraju, i wywoływała nienawiść środowisk antychrześcijańskich, które wydały nieoficjalny „wyrok śmierci” na prezydenta. W Nowej Granadzie powstał ruch oporu, z którego przedstawicieli wylosowano potencjalnych zabójców Moreno. Specjalna grupa zamachowców poczęła śledzić każdy ruch prezydenta i wypatrywać okazji do jego zamordowania. Przywódca zamachowców, Faustino Rayo, z okrzykiem: Śmierć tyranowi! – ugodził go maczetą w kark, niemal odrąbując ramiona, którymi nieszczęśnik próbował się osłonić, a w tym czasie trzej wspólnicy zbrodniarza wypalili mu w pierś z rewolwerów. Konający upadł na plac, a Rayo kilkakrotnie uderzył go jeszcze maczetą. Już leżąc w agonii, prezydent zdołał umoczyć palec we własnej krwi i napisać na ziemi: Dios no muere (Bóg nie umrze). Prezydent w chwili śmierci miał przy sobie napisane tego samego ranka orędzie, w którym znalazły się następujące słowa: Republika cieszyła się ostatnio sześcioma latami pokoju i śmiało kroczyła drogą prawdziwego postępu, pod wyraźną opieką Opatrzności (…) Jeśli dopuściłem się jakichś uchybień, tysiąckrotnie proszę o przebaczenie (…) Jeśli wierzycie, że coś mi się udało, przypiszcie to w pierwszej kolejności Bogu i Niepokalanej.

Udany zamach został przeprowadzony 6 sierpnia 1875. Po jego śmierci nowy prezydent natychmiast ogłosił program przywrócenia pełni praw politycznych i całkowitej wolności słowa.

Ocena rządów

W okresie rządów Garcia Moreno przeprowadzono w Ekwadorze wiele konserwatywnych reform, w tym ograniczenie praw politycznych i religijnych (obywatelami Ekwadoru mogły być wyłącznie osoby wyznania rzymskokatolickiego) i wolności słowa. Znaczne przemiany objęły szkolnictwo, które przekazano w ręce kleru. Liczba szkół wzrosła z dwustu do sześciuset, a do niektórych z nich dopuszczono kobiety i Indian. Nie dysponując w kraju kadrą, która byłaby w stanie zapełnić wszystkie instytucje, jakie pragnął założyć, prezydent sprowadził do Ekwadoru zgromadzenie Braci Szkół Chrześcijańskich, powierzając im nauczanie chłopców; edukację dziewczynek oddał w ręce Sióstr Nauczycielek św. Doroty Przenajświętszych Serc oraz Sióstr Opatrzności Bożej; do pracy w szpitalach zaprosił Siostry Miłosierdzia; reedukacją kobiet miały się zająć Siostry Dobrego Pasterza. Opieka nad młodzieżą i misjami przypadła jezuitom, o seminaria zaś mieli się zatroszczyć lazaryci. Prezydenckie dokonania na polu edukacji robią wielkie wrażenie. Garcia Moreno założył wiele szkół i kolegiów, zreformował dawne ośrodki kształcenia, zmodernizował uniwersyteckie studia medyczne, ufundował konserwatorium muzyczne, szkoły sztuk pięknych i rzemiosła oraz politechnikę. Wybudował także obserwatorium astronomiczne, otworzył pierwsze muzea i ogród botaniczny. Wspierał artystów, wysyłając wielu z nich do Europy, aby tam uzupełnili ­wykształcenie.

Rozbudowano również sieć dróg. Przeciwnicy zarzucali Garcii Moreno autokratyzm i surowość, a także uległość wobec Kościoła katolickiego. W uznaniu jego zasług dla Kościoła arcybiskup Quito wystąpił w 1939 z wnioskiem o jego kanonizację.

Bibliografia

• Alex Axelrod, Charles Phillips: Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000.