Gaj Wielki (wieś)
Gaj Wielki – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Kaźmierz.
| wieś | |
_-_(Q33135256).jpg) Dwór w Gaju Wielkim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
86-92[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności |
494[3] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-530[4] |
| Tablice rejestracyjne |
PSZ |
| SIMC |
0584538 |
Położenie na mapie gminy Kaźmierz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu szamotulskiego  | |
 52°27′30″N 16°34′45″E/52,458333 16,579167[1]
| |
Historia
edytujW latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gaj Wielki, po jej zniesieniu w gromadzie Grzebienisko. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Wieś sołecka - położona 18 km na południe od Szamotuł, przy trasie drogi krajowej nr 92 z Poznania do Świecka.
W dokumentach wymieniana od 1383 r. Znaleziono tutaj naczynia i ozdoby pochodzące z osady wczesnohistorycznej.
Z Gaju Wielkiego wywodzili się Skórowie z rodu Awdańców. Najbardziej znanym przedstawicielem rodu był Piotr Skóra (zm. 1468 r.), protoplasta linii Obornickich. Pełnił m.in. urząd kasztelana kaliskiego i starosty generalnego Wielkopolski. Stał się właścicielem Gaju Wielkiego i 3 wsi w okolicy, Kiączyna, Międzychodu wraz z wójtostwem i 5 wsiami oraz tenuty obornickiej. W 1466 r. był jednym z negocjatorów pokoju toruńskiego z Krzyżakami. Pochowany został w Obornikach.
Gaj Wielki wielokrotnie zmieniał właścicieli. W XIX w. należał do rodziny Hebanowskich, z której wywodził się znany architekt Stanisław Hebanowski - twórca wielu XIX-wiecznych pałaców wielkopolskich. Z tejże rodziny pochodził znany reżyser teatralny - również Stanisław. W 1939 r. majątek Gaj Wielki należał do doktora Bogumiła Hebanowskiego i składał się z 1483 ha ziemi, miał cegielnię i gorzelnię.
Zachował się dawny parterowy dworek – dom z końca XVIII w. o konstrukcji szachulcowej, kryty wysokim dachem czterospadowym. Przy nim istnieją 2 oficyny: z drugiej połowy XIX w. i przełomu XIX i XX w. W pobliżu rozciąga się park krajobrazowy (pozostałości) z XIX w. Przy szosie stoi budynek dawnej poczty konnej o cechach późnoklasycznych z połowy XIX w. z dwoma bocznymi skrzydłami. Była to jedna ze stacji służąca zmianie koni na trasie z Poznania do Berlina. W drugiej połowie XIX w. między Szamotułami a Gajem Wielkim istniało stałe połączenie dzięki kursującemu raz dziennie czteroosobowemu wozowi pocztowemu.
Obok sklepu stoi figura chłopa pospawana z różnych elementów metalowych - dzieło księdza Zygmunta Humerczyka.
Na północny wschód od wsi uruchomiono w 1980 r. niewielką kopalnie ropy naftowej o wydajności około 50 ton na dobę.
Nowa kaplica pw. Matki Boskiej z Lourdes została wzniesiona w latach 1979–1981. Ciekawa bryła kaplicy, wykorzystująca różnice w wysokości terenu, zwieńczona jest widocznym z drogi neonem. W byłej salce katechetycznej urządzono Muzeum Pamiątek Maryjnych[5].
W Gaju Wielkim 5 września 1942 urodził się prof. Wacław Strykowski, pedagog, specjalista w zakresie technologii kształcenia, pedagogiki medialnej i dydaktyki[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 8 stycznia 2025, identyfikator PRNG: 31176
- ↑ Według: http://www.wysokosc.mapa.info.pl/
- ↑ Na podstawie: bazy.hoga.pl
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 253 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ R.Krygiel, P.Mordal, Vademecum Krajoznawcze Ziemi Szamotulskiej, PTTK Oddział w Szamotułach, Szamotuły 2002, s. 65 i 67
- ↑ Lechosław Gawrecki: Z Gaju Wielkiego do wielkiej kariery czyli rzecz o życiu i działalności Wacława Strykowskiego. Poznań: Wydawnictwo eMPi2 Mariana Pietraszewskiego, 2012. ISBN 978-83-62325-62-7. (pol.).