Garbary (Poznań)
Garbary – część Starego Miasta w Poznaniu (w ścisłym rozumieniu), przebiegająca zasadniczo na osi północ-południe, wzdłuż ulicy Garbary.
| Centrum, Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Garbary przy skrzyżowaniu z ulicą Szyperską (2017) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1857 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°24′39,3″N 16°56′18,6″E/52,410920 16,938500
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
HistoriaEdytuj
Garbary zlokalizowane były w średniowieczu pomiędzy wschodnimi murami Poznania a Chwaliszewem. Stanowiły wąską, długą osadę służebną. Dzieliły się na trzy części, które częściowo rozróżniano jeszcze po II wojnie światowej:
- północną (Tama Garbarska) – rejon pomiędzy ul. Estkowskiego, a stacją Poznań Garbary (dawniej Poznań Tama Garbarska). Tutaj znajdują się m.in. Grochowe Łąki,
- środkową (właściwe Garbary, tzw. Wielkie) – od ul. Estkowskiego do Placu Bernardyńskiego,
- południową – poniżej Placu Bernardyńskiego, częściowo utożsamiane z Piaskami.
Mieszkańcy Garbar zajmowali się przede wszystkim oprawianiem skór, byli to garbarnicy, zwani też skórnikami. Fach ten wymagał dostępu do dużych ilości wody, co zapewniały Warta (m.in. tzw. Stara Rzeka) z jednej strony, a fosa miejska z drugiej. Garbowanie skór powodowało powstawanie nieprzyjemnych zapachów, z których znana była osada. Do fosy oraz Starej Rzeki (koryta Warty) odprowadzano ścieki poprodukcyjne, będące źródłem poważnego zanieczyszczenia wód[2].
W XIX wieku ulica Garbary obrosła reprezentacyjnymi, wielopiętrowymi kamienicami w stylach historycznym i secesyjnym. Powstawały tu także liczne niewielkie zakłady przemysłowe, często w podwórzach.
W latach 1976–1977, w związku z gruntowną przebudową trasy komunikacyjnej z centrum miasta w kierunku Warszawy (ul. Solna, ul. Małe Garbary), przebudowano całkowicie skrzyżowanie Garbar z ulicami Estkowskiego i Małe Garbary. Została wybudowana też trasa tramwajowa z Garbar do Placu Wielkopolskiego. Podczas prac napotykano na niewypały z okresu II wojny światowej, a także na fundamenty nieistniejących już wtedy budynków oraz fragmenty fortyfikacji i schronów, co utrudniało prowadzenie przebudowy. Podczas przebudowy wyburzono przy ulicy Garbary budynki o numerach 90, 92, 93, 95. Na każdym odcinku prace rozpoczęto 29 października 1976 roku, a zakończono 6 czerwca 1977 roku[3].
W 2008 miasto ogłosiło zamknięty konkurs architektoniczny na zagospodarowanie terenów przy ul. Północnej. Według jednej z propozycji (architekt Wojciech Krawczuk) teren ten zająć miały budynki mieszkalne, biurowe oraz użyteczności publicznej z punktowcem na rzucie trójkąta. W centrum znaleźć miał się plac połączony ze Starym Miastem za pomocą pasażu (pomiędzy Rzeźnią Miejską i lodowiskiem Bogdanka), a z Ostrowem Tumskim kładką nad Wartą na przedłużeniu ul. Północnej. Do realizacji tych zamierzeń nigdy nie doszło[4].
Niektóre obiekty zabytkowe i osobliwościEdytuj
Obiekty zlokalizowane w tym rejonie to m.in. (od północy):
- dworzec Poznań Garbary (dawniej Tama Garbarska),
- parafia św. Wojciecha w Poznaniu,
- neogotycka przepompownia ścieków z lat 1908–1909 (zbudowana pod kierunkiem architekta Fritza Teubnera),
- kantor Krzyżanowskiego z 1882,
- dawny port rzeczny na Warcie, obecnie zdezindustrializowany – zabudowa mieszkaniowa Osiedla Nad Wartą (XXI w.),
- pomnik Akcji Bollwerk,
- budynek mieszkalny ul. Garbary 97/98 z 1927–1928 (architekt Kazimierz Ruciński), ze zlokalizowaną na poddaszu pracownią, z której korzystał Wojciech Kossak,
- dwór przy ul. Szyperskiej 9,
- dawna Rzeźnia Miejska – rozległy kompleks zabudowań poprzemysłowych z 1898, częściowo przebudowany w latach 50. XX w. (architekt Felix Moritz),
- szkoła podstawowa nr 40 – ul. Garbary 82, z lat 1914–1917 (architekt Hermann Herrenberg) w stylu czerpiącym z renesansu północnego (niemieckiego i holenderskiego),
- pozostałość po arsenale artyleryjskim,
- średniowieczny klasztor dominikanów (dawniej w tym rejonie stał kościół św. Gotarda),
- barokowy kościół i klasztor franciszkanów – bernardynów,
- Kościół Przemienienia Pańskiego,
- zespół mieszkaniowy przy Placu Bernardyńskim,
- Liceum Ogólnokształcące św. Marii Magdaleny,
- Ogród Roślin przy Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu – nieistniejący, pierwszy w Niemczech szkolny ogród botaniczny (1882),
- Szpital Przemienienia Pańskiego
- Wielkopolskie Centrum Onkologii,
- dawny Plac Zjednoczenia.
Na całym odcinku ulicy Garbary stoją liczne kamienice z XIX i XX wieku o wybitnych walorach artystycznych i dekoracyjnych, np. Garbary 49 (z motywami kuźniczymi) czy Plac Bernardyński 1/2 (1900–1902, architekt Ludwik Frankiewicz). Na kamienicy przy ul. Garbary 44 umieszczone są popiersia Adama Mickiewicza i Tadeusza Kościuszki, a przy Garbarach 48 – prawdopodobnie Władysława Niegolewskiego i Kazimierza Kantaka[5].
KomunikacjaEdytuj
Ulicą Garbary do lat 70. XX wieku kursowały tramwaje – pętle znajdowały się przy ul. Północnej oraz Woźnej. Obecnie jeżdżą tędy autobusy MPK Poznań, a tramwaje przecinają Garbary na Placu Bernardyńskim (linie 5, 13, 16) i na ul. Estkowskiego (linie 3, 4, 8, 16, 17).
Linie autobusoweEdytuj
- Linie dzienne[6]
- 147 Wielka ↔ Boranta
- 151 Poznań Główny ↔ os. Sobieskiego
- 160 Garbary ↔ Strzeszyn
- 163 Garbary ↔ Górczyn
- 167 Rondo Śródka ↔ Radojewo
- 174 Os. Sobieskiego ↔ Kazimierza Wielkiego
- 176 os. Dębina ↔ Garbary
- 190 Kazimierza Wielkiego ↔ os. Sobieskiego
- Linie nocne[7]
- 248 Rondo Kaponiera ↔ Radojewo
- Linie podmiejskie[6]
- 603 Łęczyca/Dworcowa ↔ Garbary
- 911 Rondo Śródka ↔ Biedrusko/Park
FloraEdytuj
We wrześniu 1950 stwierdzono w rejonie stacji Poznań Garbary (ulica Garbary róg Północnej, pod płotem stacyjnym) jedno z pierwszych w Polsce stanowisk iwy rzepieniolistnej, która została tu zawleczona prawdopodobnie z transportem wojskowym w czasie II wojny światowej. Było to kilka okazów, przekraczających dwa metry wysokości. Rośliny odnawiały się rokrocznie w mniej więcej tej samej liczbie. Towarzyszył im, również zawleczony, szarłat szorstki[8].
Zobacz teżEdytuj
Dawna Rzeźnia Miejska i teren po pętli tramwajowej
Skrzyżowanie ulic Garbary, Małe Garbary i Estkowskiego (od północnego wschodu)
Stare i nowe Garbary – ul. Szyperska
PrzypisyEdytuj
- ↑ Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu: Spis dróg publicznych będących w administracji ZDM Poznań (stan na styczeń 2018) w formacie PDF. zdm.poznan.pl. [dostęp 2018-06-24]. (pol.).
- ↑ Maciej Moszyński, Jak nie przegrać w zielone? Czyli słów kilka o relacjach Poznania z przyrodą, w: Dzikhi Bit, nr 2020, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań, s. 26, ISSN 2657-6473
- ↑ Kronika Miasta Poznania nr 1/1978 s.81-94
- ↑ Jakub Głaz, Na Północnej bez zmian, w: IKS Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny nr 8(298)/2016, s.48, ISSN 1231-9139
- ↑ Jerzy Borwiński, Popiersia na fasadach kamienic jako pomniki wybitnych Polaków, w: Kronika Miasta Poznania, nr 2/2001, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2001, ss.240-241, ISSN 0137-3552
- ↑ a b Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2017-11-20. [dostęp 2017-11-27]. (pol. • ang.).
- ↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2017-11-20. [dostęp 2017-11-27]. (pol. • ang.).
- ↑ Jarosław Urbański, Iva xanthiifolia N u t t. (Compositae) w Poznaniu, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1/1955, s.332
BibliografiaEdytuj
- Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8
- Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, wyd. KAW, Poznań, 1986, ss.106-107, ISBN 83-03-01260-6
- Praca zbiorowa, Atlas architektury Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008, ss.109-110, 121–127, ISBN 978-83-7503-058-7
- Praca zbiorowa, Poznań – spis zabytków architektury, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2004, s.67, ISBN 83-89525-07-0
- Jerzy Topolski (redakcja), Dzieje Poznania, Warszawa-Poznań, PWN, 1988, ss.226-227, ISBN 83-01-08194-5
- Marcin Libicki, Poznań – przewodnik, Wydawnictwo Gazeta Handlowa, Poznań, 1997, ss.89-90, ISBN 83-902028-4-0