Gardawice (niem. Gardawitz) – dzielnica Orzesza. W latach 1945–1954 i 1973-1975 miejscowość była siedzibą gminy Gardawice. Według danych z 31 grudnia 2006 r. dzielnicę Gardawice zamieszkuje 1859 osób[2].

Gardawice
Dzielnica Orzesza
Ilustracja
Dwór w Gardawicach
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

mikołowski

Miasto

Orzesze

W granicach Orzesza

27 maja 1975[1]

SIMC

0941990

Powierzchnia

7,7 km²

Populacja (2006)
• liczba ludności


1859

Plan Gardawic
Plan Gardawic
Położenie na mapie Orzesza
Mapa konturowa Orzesza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gardawice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Gardawice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gardawice”
Położenie na mapie powiatu mikołowskiego
Mapa konturowa powiatu mikołowskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Gardawice”
Ziemia50°06′39″N 18°47′22″E/50,110963 18,789507

Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy *gordъ - gród oznaczającej „umocnienie, ogrodzoną osadę” o charakterze obronnym[3]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia ją w formie „Grod” podając jej znaczenie „Burgdorf” czyli w języku polskim „Umocniona wieś”[3]. Nazwa została później fonetycznie zgermanizowana na Gardawitz[3] w wyniku czego utraciła swoje pierwotne znaczenie.

Historia

edytuj

Dawna wieś rycerska, istniejąca już w XIV w. Nazwa Gardawice pochodzi od nazwiska rodu rycerskiego Gardawskich, właścicieli wsi do 1566 r., po których odziedziczyła ją rodzina Wyplerów. Miejscowość często zmieniała właścicieli, należała m.in. do Henryka Twardawy, Jerzego Januszewskiego, Adama Zborowskiego, rodu Winklerów. W 1934 r. ziemie Gardawic (311 ha) zakupiło Przedsiębiorstwo Osadnicze „Ślązak” i dokonało parcelacji wsi między drobnych nabywców.

Niegdyś istniał w Gardawicach zamek będący siedzibą jej właścicieli, do dziś zachował się wzniesiony na jego miejscu pałac. W 1771 r. istniała w Gardawicach karczma i szkoła, a spis ludności z 1864 r. podaje, że Gardawice zamieszkiwało wówczas 206 rodzin w 110 domach.

W latach 1753–1830 funkcjonowała huta szkła, w której wytwarzano m.in. żyrandole.

Podczas plebiscytu w 1921 r. oddano 507 głosów, 4 unieważniono. 419 osób głosowało za Polską, a 84 za Niemcami[4].

3 września 1939 żołnierze Wehrmachtu po wkroczeniu do wsi zamordowali trzy osoby[5].

W latach 1954–1963 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gardawice, po przeniesieniu siedziby gromady i zmianie jej nazwy w gromadzie Zawiść. Włączone zostały do Orzesza w 1975, wcześniej były siedzibą gminy Gardawice.

W Gardawicach działa klub sportowy LKS Gardawice z sekcją piłki nożnej, który powstał w 1933 r.

Od 1875 r. w Gardawicach działa Ochotnicza Straż Pożarna.

W 1981 r. w Gardawicach powstała parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego. W 1986 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła, którego konsekracja odbyła się 19 maja 1991 r.

Przypisy

edytuj
  1. Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88 (jako sołectwo w gminie Gardawice)
  2. BIP gminy Orzesze. [dostęp 2007-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-18)].
  3. a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 78, OCLC 456751858 (niem.).
  4. Aktuelle News, Schlagzeilen und Berichte aus aller Welt - Arcor.de [online], home.arcor.de [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26] (niem.).
  5. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 95.

Bibliografia i linki

edytuj