Wikipedia

Gardzka Kępa

Gardzka Kępa – wyspa w cieśninie Dziwnie, w gminie Kamień Pomorski (województwo zachodniopomorskie) w sąsiedztwie wsi Połchowo. We wczesnym średniowieczu znajdował się na niej gród. Współcześnie jest zalesiona i ze względu na walory przyrodnicze stanowi proponowany rezerwat przyrody. Wyspa znajduje się w zarządzie Urzędu Morskiego w Szczecinie.

Gardzka Kępa
Ilustracja
Gardzka Kępa – widok z okolic wsi Połchowo
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Akwen

cieśnina Dziwna

Powierzchnia

0,057 km²

Populacja 
• liczba ludności


0

Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gardzka Kępa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Gardzka Kępa”
Ziemia53°56′28″N 14°43′08″E/53,941111 14,718889

Do 1945 r. wyspa nosiła niemiecką nazwę Burgwall. Nazwę polską wprowadzono urzędowo w 1950 r.[1]

Położenie i budowa edytuj

Wyspa znajduje się przy wschodnim brzegu Dziwny, po południowej stronie wejścia do Zatoki Cichej (od północy w odległości 0,5 km od Gardzkiej Kępy zatokę zamyka Wyspa Chrząszczewska)[2].

Wyspa składa się w części północnej z płaskiego wyniesienia mineralnego o owalnym, regularnym kształcie osiągającym 4,5 m n.p.m. Jego brzegi opadają stromo ku wodom Dziwny i tylko w kierunku południowo-wschodnim opadają łagodniejszym stokiem. Wzniesienie ma 230 m długości i 170 m szerokości. Od wschodu przylega do niego teren bagnisty i nisko położony (0,1 m n.p.m.) o długości ok. 200 m i szerokości 150 m, rozciągający się w kierunku lądu. W sumie wyspa zajmuje 5,686 ha powierzchni (powierzchnia działki ewidencyjnej nr 116/16). Od stałego lądu oddzielona jest zabagnioną i zarośniętą szuwarami cieśniną o szerokości ok. 20 m. Sąsiaduje z bagnistym półwyspem przy wsi Połchowo, od której zabudowań dzieli ją w linii prostej ok. 300 m[2].

Bliskość lądu i bagniste pasmo terenu między wzniesieniem w północno-zachodniej części wyspy a stałym lądem jest powodem uznawania jej czasem za półwysep[3].

Historia edytuj

W wiekach X–XII na wyspie znajdowało się grodzisko, od którego zresztą pochodzi niemiecka nazwa wyspy – Der Wall lub Burgwall. W terenie widoczny jest zarys wałów. Na wyspie znaleziono w 1846 r. skorupy naczyń słowiańskich[4]. Grodzisko przypisywane jest plemieniu Wolinian[5], znajdowało się na szlaku wodnym łączącym dwa kluczowe dla nich grody – Wolin i Kamień Pomorski. Przed objęciem wyspy formami ochrony przyrody, stanowiła ona miejsce biwakowania i postoju żeglarzy[6][7].

Grodzisko stanowi stanowisko archeologiczne objęte strefą ochrony archeologiczno-konserwatorskiej Wl – pełnej ochrony. Z tego powodu w jego obrębie wykluczona jest wszelka działalność inwestycyjna i inna[8].

Środowisko przyrodnicze edytuj

Wyspa w części mineralnej pokryta jest starodrzewem dębowym. Domieszkę tworzą sosny, w runie masowo rosną jeżyny. Tereny bagienne porośnięte są mozaiką szuwarów, głównie trzcinowych. W okolicznych wodach występują płaty oczeretów[9]. Las stanowi pododdział 2a Obwodu Ochrony Wybrzeża Wolin – grunt leśny w zarządzie Urzędu Morskiego w Szczecinie. Drzewostan wyłączony jest z użytkowania[10].

Na wyspie znajduje się bardzo liczna kolonia lęgowa kormorana zwyczajnego oraz czapli siwej. Czapli było tutaj w latach 90. XX w. 65 par[9], a w 2006 stwierdzono 168 gniazd[11]. W sezonie lęgowym w 2012 roku w kolonii kormoranów naliczono z kolei 2963 par, co stanowi 12% populacji lęgowej tego gatunku w Polsce[12]. Na jednym z okazałych dębów stwierdzono tu aż 50 gniazd tego gatunku[13]. Wpływ kolonii lęgowej kormorana na stan zdrowotny drzew jest wyraźny – wiele dębów zamiera, drzewa pokryte są guanem. Przyczyną „eksplozji demograficznej” kormoranów w tym obszarze jest najprawdopodobniej inwazja masowo występującej w okolicznych wodach babki byczej[14]. Wyspa jest też lub była miejscem lęgów bielika, brodźca piskliwego, zimorodka, gęgawy, gągoła i 39 innych gatunków ptaków, których tu w sumie (razem z migrującymi) stwierdzono ok. 70 gatunków. W okresie przelotów i zimą wody wokół wyspy gromadzą stada ptaków wodnych liczące tysiące osobników[9][14].

Gardzka Kępa znajduje się w granicach obszaru Natura 2000 – Ujście Odry i Zalew Szczeciński oraz w obrębie ostoi ptaków „Zalew Kamieński i Dziwna” znajdującej się pod opieką Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego[15]. Wyspa jest proponowanym faunistycznym rezerwatem przyrody[8]. Jest też objęta ochroną strefową na podstawie przepisów o ochronie gatunkowej zwierząt. Pomimo ochrony i oznaczenia tablicami ostrzegawczymi[7], wyspa jest penetrowana przez ludzi[9].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1950 r. nr 8, poz. 76, s. 76)
  2. ↑ a b geoportal.gov.pl. [w:] Arkusz N-33-78-A. Wojskowa Mapa Topograficzna 1:25 000. Sztab Generalny WP, 1986 [on-line]. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. [dostęp 2014-07-15].
  3. ↑ Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kamień Pomorski na lata 2008-2012. Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego Nr 8, poz. 285, 2009. [dostęp 2009-07-29]. (pol.).
  4. ↑ Plan odnowy miejscowości Połchowo. Gmina Kamień Pomorski, 2008. [dostęp 2009-07-29]. (pol.).
  5. ↑ Połchowo. Polska Niezwykła. [dostęp 2009-07-29]. (pol.).
  6. ↑ Obozy i zimowiska. Szczep Harnasie. [dostęp 2009-07-29]. (pol.).
  7. ↑ a b Kazimierz Olszanowski: Od Wolina do Dziwnowa. www.zalew.eu. [dostęp 2010-08-25]. (pol.).
  8. ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski. [dostęp 2009-07-28]. (pol.).
  9. ↑ a b c d Staszewski A., Kaliciuk J., Kozłowska D., Mrugowski W., Ziarnek K.: Przegląd ostoi ptaków w polskiej części Zalewu Szczecińskiego i jego okolicach. W: Ostoje ptaków w polskiej części Zalewu Szczecińskiego. Kaliciuk J., Staszewski A. (red.). Szczecin: Zachodniopomorskie Towarzystwo Ornitologiczne, 1997. ISBN 83-907178-0-8.
  10. ↑ Opinia w sprawie Planu Urządzania Lasu w pasie technicznym wybrzeża morskiego i wokół morskich wód wewnętrznych na lata 2013-2022. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie. [dostęp 2014-07-15].
  11. ↑ Katarzyna Żółkoś, Włodzimierz Meissner, Marek Kalisiński, Ewa Górska, Maria Mellin, Iwona Ibron, Dariusz Wysocki: Liczebność i rozmieszczenie kolonii czapli siwej Ardea cinerea w północnej Polsce. [w:] Ornis Polonic 51 [on-line]. 2010. s. 30–42. [dostęp 2014-07-15].
  12. ↑ Łukasz Ławicki, Sebastian Guentzl i Dariusz Wysocki (red.): Wyniki inwentaryzacji przyrodniczej dla: • obszaru specjalnej ochrony ptaków Zalew Szczeciński PLB320009 • obszaru specjalnej ochrony ptaków Zalew Kamieński i Dziwna PLB320011 • obszaru specjalnej ochrony siedlisk Ujście Odry i Zalew Szczeciński PLH320018. Urząd Morski w Szczecinie, 2012. [dostęp 2014-07-15].
  13. ↑ Szymon Bzoma: Program ochrony kormorana Phalacrocorax carbo w Polsce. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 2011. s. 24. [dostęp 2014-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-19)].
  14. ↑ a b Marian Klasik: Kormorany przegonią bielika. 2005. [dostęp 2009-07-28]. (ang.).
  15. ↑ Zalew Kamieński i Dziwna. OTOP. [dostęp 2009-07-28]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gardzka_Kępa&oldid=70111422”