Gary Oldman

Gary Oldman
	; Gary Oldman podczas konwentu WonderCon w Kalifornii (2014)
Imię i nazwisko	Gary Leonard Oldman
Data i miejsce urodzenia	21 marca 1958 ; Londyn
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Współmałżonek	Lesley Manville; (1987–1989; rozwód); Uma Thurman; (1990–1992; rozwód); Donya Fiorentino; (1997–2001; rozwód); Alexandra Edenborough; (2008–2015; rozwód); Gisele Schmidt; (od 2017)
Lata aktywności	od 1979
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Sir Gary Leonard Oldman^[1]^[2]^[3] (ur. 21 marca 1958 w Londynie) – brytyjski aktor, scenarzysta, reżyser i producent filmowy^[4]. Laureat Oscara za najlepszą pierwszoplanową rolę w filmie Czas mroku (2017), gdzie wcielił się w Winstona Churchilla.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w New Cross^[5]^[6], w południowym Londynie^[7] jako syn Kathleen (z domu Cheriton) i Leonarda Bertrama Oldmana, z zawodu spawacza^[8]^[9], a wcześniej marynarza. Został wychowany przez matkę i dwie siostry. Jego ojciec, alkoholik, opuścił rodzinę, kiedy Gary miał siedem lat i potem tylko jeden raz rozmawiali przez telefon. W wieku 16 lat Oldman przerwał naukę w szkole średniej i dołączył do lokalnego gangu^[10]. Utrzymywał się przez pracę w sklepie z artykułami sportowymi; w czasie wolnym od pracy studiował literaturę, a potem aktorstwo pod kierunkiem Rogera Williamsa.

Kariera

Rozpoczął pracę w Greenwich Young People’s Theatre, a po odbyciu nauki w szkole teatralnej (1979)^[10], do której mógł uczęszczać dzięki otrzymanemu stypendium, pracował w Citizens Theatre w Glasgow. Później związał się z zespołem z londyńskiego West End i w 1985 otrzymał nagrody dla najlepszego aktora i najciekawszej nowej twarzy za rolę w sztuce The Pope's Wedding (Wesele papieża). W tym czasie zadebiutował rolą kinową w filmie Remembrance (1981) oraz w dwóch filmach telewizyjnych, m.in. Honest, Decent and True (1985).

Pierwszy przełom nadszedł w jego karierze, kiedy pojawił się jako Sid Vicious w filmie biograficznym Sid i Nancy (Sid and Nancy, 1986), o tragicznym związku artysty punkrockowego z Nancy Spungen. Za stworzenie kreacji pogrążonego życiowo rockmana zebrał entuzjastyczne opinie krytyków^[11]. Zupełnie różna od poprzedniej, rola pisarza Joe Ortona, w filmie Stephena Frearsa Nadstaw uszu (Prick Up Your Ears, 1987), przyniosła mu nominację do nagrody dla najlepszego aktora, przyznawanej przez Brytyjską Akademię Sztuki Filmowej i Telewizyjnej. W tym samym roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, by w 1988 wystąpić w filmie Nicolasa Roega Track 29.

Jego pierwszą rolą w dużej hollywoodzkiej produkcji była rola Lee Harveya Oswalda, podejrzanego o zamach na Kennedy’ego w filmie Olivera Stone’a JFK (1991), gdzie w roli jego żony, Mariny Oswald wystąpiła Beata Poźniak. W Drakuli Francisa Forda Coppoli (1992) zagrał tytułową rolę wampira. Oprócz ról ekscentryków, jak zapuszczający dredy i próbujący udowodnić, że jest rastamanem Drexel Spivey z thrillera Prawdziwy romans (True Romance, 1993), Oldman zagrał również bardziej konwencjonalnych bohaterów, m.in. policjanta Stansfielda w filmie Leon zawodowiec (Léon: The Professional, 1994). Zasiadał w jury konkursu głównego na 46. MFF w Cannes (1993).

Reżyserskim debiutem uczynił mroczny dramat autobiograficzny Nic doustnie (Nil by Mouth, 1997) o patologicznej londyńskiej rodzinie robotniczej. Film zadedykował ojcu. Do grania ról dziwaków powrócił w Piątym elemencie (The Fifth Element) Luca Bessona (1996). Postać przywódcy terrorystów – fanatyka Iwana Korszunowa wykreowana w Air Force One (1998) zaowocowała kolejnymi nagrodami i nominacjami, podobnie jak rola w Ukrytej prawdzie (The Contender, 2000). Kolejną ciekawą kreacją była postać Masona Vergera, oszpeconej ofiary psychopatycznego doktora Hannibala Lectera w filmie Ridleya Scotta Hannibal (2001). Następnie zagrał Syriusza Blacka w cyklu filmów o Harrym Potterze oraz komisarza Gordona w trzech filmach Christophera Nolana o Batmanie.

Użyczył głosu Wiktorowi Reznowowi w znanych grach wojennych Call of Duty: World at War oraz Call of Duty: Black Ops. W 2017 wcielił się w rolę Winstona Churchilla w filmie Czas mroku (Darkest Hour), za co został uhonorowany Złotym Globem, Oscarem i nagrodą BAFTA.

Życie prywatne

Był czterokrotnie żonaty. W 1987 ożenił się z aktorką Lesley Manville, kiedy razem pracowali w Royal Court Theatre. Rozwiedli się w 1989, niedługo po urodzeniu syna, Alfiego Ronalda B. (ur. 1988 w Londynie)^[12]. 1 października 1990 poślubił aktorkę Umę Thurman, z którą się rozwiódł 30 kwietnia 1992 po niespełna dwóch latach małżeństwa. Po kilkuletnim związku z włoską aktorką i modelką Isabellą Rossellini 16 lutego 1997 ożenił się z Donyą Fiorentino, z którą ma dwóch synów – Gullivera Flynna (ur. 20 sierpnia 1997) i Charliego Johna (ur. 11 lutego 1999), nad którymi przyznano później wyłączną opiekę Oldmanowi. 31 grudnia 2008 ożenił się po raz czwarty – z młodszą o 19 lat piosenkarką jazzową Alexandrą Edenborough, która 9 stycznia 2015 w Los Angeles złożyła pozew o rozwód^[13].

Swoje poglądy polityczne określa jako libertariańskie^[14].

W 2025 otrzymał tytuł szlachecki^[15].

Filmy fabularne

1982: Remembrance jako Daniel
1984: Meantime jako Coxy
1986: Sid i Nancy (Sid and Nancy) jako Sid Vicious
1987: Nadstaw uszu (Prick Up Your Ears) jako Joe Orton
1988: Mamy o Tobie jak najlepszą opinie (We Think the World of You) jako Johnny
1988: Tor 29 (Track 29) jako Martin
1988: Prawo i sprawiedliwość (Criminal Law) jako Ben Chase
1989: Chattahoochee jako Emmett Foley
1990: Stan łaski (State of Grace) jako Jackie Flannery
1990: Rosencrantz i Guildenstern nie żyją^[16] jako Rosencrantz/Guildenstern
1990: Henry i June (Henry & June) jako Pop (Maurice Escargot)
1991: JFK jako Lee Harvey Oswald
1992: Drakula (Dracula) jako Drakula
1993: Prawdziwy romans (True Romance) jako Drexl Spivey
1993: Krwawy Romeo (Romeo Is Bleeding) jako Jack Grimaldi
1994: Wieczna miłość (Immortal Beloved) jako Ludwig van Beethoven
1994: Leon zawodowiec (Léon) jako Stansfield
1995: Szkarłatna litera (The Scarlet Letter) jako Wielebny Arthur Dimmesdale
1995: Morderstwo pierwszego stopnia (Murder in the First) jako Milton Glenn
1996: Basquiat – Taniec ze śmiercią (Basquiat) jako Albert Milo
1997: Piąty element (The Fifth Element) jako Jean-Baptiste Emanuel Zorg
1997: Air Force One jako Valera / Egor Korshunov / Ivan Korshunov
1998: Zagubieni w kosmosie (Lost in Space) jako dr Zachary Smith / Spider Smith
1998: Magiczny miecz – Legenda Camelotu^[17] jako baron Ruber (głos)
1999: Jezus (Jesus) jako Poncjusz Piłat
2000: Ukryta prawda (The Contender) jako Shelly Runyon
2001: Niczyje dziecko (Nobody's Baby) jako Buford Dill
2001: Hannibal jako Mason Verger
2002: Beat the Devil jako Diabeł
2002: Ale jazda! (Interstate 60: Episodes of the Road) jako O.W. Grant
2003: Małe jest piękne (Tiptoes) jako Rolfe
2003: Grzech (Sin) jako Charlie Strom
2004: Who’s Kyle? jako Scouse
2004: Harry Potter i więzień Azkabanu^[18] jako Syriusz Black
2005: Harry Potter i Czara Ognia^[19] jako Syriusz Black
2005: Dead Fish jako Lynch
2005: Batman: Początek (Batman Begins) jako James Gordon
2006: Las cieni (Bosque de sombras) jako Paul
2007: Harry Potter i Zakon Feniksa^[20] jako Syriusz Black
2008: Mroczny Rycerz (The Dark Knight) jako James Gordon
2009: Zabójca z Tokio (Rain Fall) jako William Holtzer
2009: Nienarodzony (The Unborn) jako Rabbi Sendak
2009: Opowieść wigilijna (A Christmas Carol) jako Bob Cratchit / Marley / Tiny Tim
2009: Planeta 51 (Planet 51) jako generał Grawl (głos)
2010: Księga ocalenia (The Book of Eli) jako Carnegie
2011: Spluwy, dziewczyny i poker (Guns, Girls and Gambling) jako Elvis
2011: Szpieg (Tinker, Tailor, Soldier, Spy) jako George Smiley
2011: Dziewczyna w czerwonej pelerynie (Red Riding Hood) jako ojciec Solomon
2011: Harry Potter i Insygnia Śmierci. Część II^[21] jako Syriusz Black
2011: Kung Fu Panda 2 jako Shen (głos)
2012: Gangster (Lawless) jako Floyd Banner
2012: Mroczny Rycerz powstaje (The Dark Knight Rises) jako James Gordon
2013: Paranoja (Paranoia) jako Nicolas Wyatt
2014: Ewolucja planety małp (Dawn of the Planet of the Apes) jako Dreyfus
2014: RoboCop jako dr Dennett Norton
2015: Zmowa (Man Down) jako kapitan Peyton
2015: System (Child 44) jako Timur Nestorov
2016: Umysł przestępcy (Criminal) jako Quaker Wells
2017: Czas mroku (Darkest Hour) jako Winston Churchill
2017: Bodyguard Zawodowiec ^[22] jako Vladislav Dukhovich
2017: Między nami kosmos (The Space Between Us) jako Nathaniel Shepherd
2018: Ocean ognia (Hunter Killer) jako Charles Donnegan
2019: Morze strachu (Mary) jako David
2019: Pralnia (The Laundromat) jako Jürgen Mossack
2019: Zabójcza przesyłka (The Courier) jako Ezekiel Mannings
2019: Anonimowi mordercy (Killers Anonymous) jako mężczyzna
2020: Mank jako Herman Mankiewicz
2021: Bodyguard i żona zawodowca^[23] jako Vladislav Dukhovic
2021: Kryzys (Crysis) jako dr Tyrone Brower
2021: Kobieta w oknie (The Woman in the Window) jako Alistair Russell
2021: Flying Horse jako Dennis Spencer
2023: Oppenheimer (Oppenheimer) jako Harry S. Truman

Seriale telewizyjne

1984: Dramarama jako Ben
1984: Morgan's Boy jako Colin
1985: Summer Season jako Gary
1986–1991: Screen Two jako Bex Bissell / Derek Bates / Ian Tyson
1989: Knots Landing jako Don Ross
1993: Upadłe anioły (Fallen Angels) jako Pat Keiley
1999: Tracey bierze na tapetę... (Tracey Takes On...) jako fryzjer
2001: Przyjaciele (Friends) jako Richard Crosby
2022: Kulawe konie (Slow Horses) jako Jackson Lamb

Gry komputerowe

1998: Piąty Element (gra) jako Jean-Baptise Emanuel Zorg
2002: Medal of Honor: Allied Assault – Spearhead jako sierżant Jack Barnes
2003: True Crime: Streets of LA jako Rocky/Agent Masterson
2006: The Legend of Spyro: A New Beginning jako Ignitus
2007: The Legend of Spyro: The Eternal Night jako Ignitus
2008: The Legend of Spyro: Dawn of the Dragon jako Ignitus
2008: Call of Duty: World at War jako Victor Reznov
2010: Call of Duty: Black Ops jako Victor Reznov
2015: Lego Dimensions jako Lord Vortech
2025: Star Citizen jako Admiral Ernst Bishop

Reżyser, scenarzysta, operator

1997: Nic doustnie (Nil by Mouth) Reżyser
1997: Nic doustnie (Nil by Mouth) Scenarzysta
2009: Take Flight: Gary Oldman Directs Chutzpah Operator

Producent

1997: Nic doustnie (Nil by Mouth)
2001: Niczyje dziecko (Nobody's Baby)

Producent wykonawczy

1999: Plunkett i Macleane (Plunkett & Macleane)
2000: Ukryta prawda (The Contender)

Nagrody

Oscar

2012 – Szpieg (nominacja) – najlepszy aktor pierwszoplanowy
2018 – Czas mroku (wygrana) – najlepszy aktor pierwszoplanowy

Złoty Glob

2017 – Czas mroku – najlepszy aktor w filmie dramatycznym

BAFTA

1998 – Nic doustnie – najlepszy scenariusz oryginalny
1998 – Nic doustnie – nagroda im. Alexandra Kordy za najlepszy brytyjski film roku
1987 – Nadstaw uszu (nominacja) – najlepszy aktor pierwszoplanowy
2011 – Szpieg (nominacja) – najlepszy aktor pierwszoplanowy

Złota Palma

1997 – Nic doustnie (nominacja)

i nominacje

SATURN

1993 – Drakula – najlepszy aktor
1999 – Zagubieni w kosmosie (nominacja) – najlepszy aktor drugoplanowy
2005 – Harry Potter i więzień Azkabanu (nominacja) – najlepszy aktor drugoplanowy

MTV Movie Awards

1993 – Drakula (nominacja) – najlepszy pocałunek
1998 – Air Force One (nominacja) – najlepszy czarny charakter
1998 – Air Force One (nominacja) – najlepsza scena walki

Nagroda Emmy

2001 – Przyjaciele (nominacja) – najlepszy występ gościnny w serialu komediowym

Złota Malina

1996 – Szkarłatna litera (nominacja) – najgorsza para aktorska (z Demi Moore)

Odznaczenia

Odznaka Rycerza Kawalera – 2025^[15]

Przypisy

↑ Personalidade: Gary Oldman (Reino Unido). InterFilmes.com. [dostęp 2015-07-06]. (port.).
↑ Gary Oldman. Famous People. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Oldman Biography (Actor). Infoplease. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Oldman Celebrity. TVGuide.com. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Oldman. Moviepilot. [dostęp 2015-07-06]. (niem.).
↑ Gary Oldman. TV.com. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Oldman, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2015-07-06] (ang.).
↑ Gary Oldman Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Leonard Oldman – Genealogy. Geni. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ ^a ^b Odrażający, brudny, zły. Gary Oldman, najbardziej niedoceniony aktor świata [online], TVN24.pl [dostęp 2018-03-04] .
↑ Gary Oldman (21 de Março de 1958). Filmow. [dostęp 2015-07-06]. (port.).
↑ The World of Lesley Manville, actress. London: daily Telegraph. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Gary Oldman and Alexandra Edenborough to Divorce. „People”. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).
↑ Nick Gillespie: Legendary Actor Gary Oldman Outs Himself as a 'Libertarian'; Also Upset That He Can’t Call Nancy Pelosi the C-Word. Reason. [dostęp 2018-01-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Birthday Honours List 2025 PM List. gov.uk, 13 czerwca 2025. [dostęp 2025-06-14]. (ang.).
↑ ang. Rosencrantz & Guildenstern Are Dead
↑ ang. Quest for Camelot
↑ ang. Harry Potter and the Prisoner of Azkaban
↑ ang. Harry Potter and the Goblet of Fire
↑ ang. Harry Potter and the Order of the Phoenix
↑ ang. Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 2
↑ ang. The Hitman's Bodyguard
↑ ang. The Hitman’s Wife’s Bodyguard

Linki zewnętrzne

Gary Oldman w bazie IMDb (ang.)
Gary Oldman w bazie Filmweb
Gary Oldman w bazie Notable Names Database (ang.)

[1] Personalidade: Gary Oldman (Reino Unido). InterFilmes.com. [dostęp 2015-07-06]. (port.).

[2] Gary Oldman. Famous People. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[3] Gary Oldman Biography (Actor). Infoplease. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[4] Gary Oldman Celebrity. TVGuide.com. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[5] Gary Oldman. Moviepilot. [dostęp 2015-07-06]. (niem.).

[6] Gary Oldman. TV.com. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[7] Gary Oldman, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2015-07-06] (ang.).

[8] Gary Oldman Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[9] Gary Leonard Oldman – Genealogy. Geni. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[:0-10] Odrażający, brudny, zły. Gary Oldman, najbardziej niedoceniony aktor świata [online], TVN24.pl [dostęp 2018-03-04] .

[11] Gary Oldman (21 de Março de 1958). Filmow. [dostęp 2015-07-06]. (port.).

[12] The World of Lesley Manville, actress. London: daily Telegraph. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[13] Gary Oldman and Alexandra Edenborough to Divorce. „People”. [dostęp 2015-07-06]. (ang.).

[14] Nick Gillespie: Legendary Actor Gary Oldman Outs Himself as a 'Libertarian'; Also Upset That He Can’t Call Nancy Pelosi the C-Word. Reason. [dostęp 2018-01-13]. (ang.).

[sir2025-15] Birthday Honours List 2025 PM List. gov.uk, 13 czerwca 2025. [dostęp 2025-06-14]. (ang.).

[16] . Rosencrantz & Guildenstern Are Dead

[17] . Quest for Camelot

[18] . Harry Potter and the Prisoner of Azkaban

[19] . Harry Potter and the Goblet of Fire

[20] . Harry Potter and the Order of the Phoenix

[21] . Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 2

[22] . The Hitman's Bodyguard

[23] . The Hitman’s Wife’s Bodyguard

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]