George Soros
George Soros (węg. György Soros [ˈɟørɟ ˈʃoroʃ], właśc. György Schwartz [ʃvaʁʦ]; ur. 12 sierpnia 1930 w Budapeszcie) – amerykański inwestor giełdowy pochodzenia węgiersko-żydowskiego, filantrop, fundator Open Society Foundations i licznych fundacji, w tym Fundacji im. Stefana Batorego.
Imię i nazwisko urodzenia |
György Schwartz |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Zawód, zajęcie | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujMłodość
edytujUrodził się i mieszkał na Węgrzech do 1946, uciekł na Zachód podczas kongresu młodych esperantystów. Jako młodzieniec próbował handlować walutą na czarnym rynku w czasie okupacji niemieckiej na Węgrzech[potrzebny przypis]. Wyemigrował do Wielkiej Brytanii w 1947. W 1952 ukończył studia w London School of Economics[1], gdzie uczestniczył m.in. w słynnych seminariach Karla Poppera. W 1956 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych[1]. Wspomina, że jego celem było zarobienie pieniędzy, które pozwoliłyby mu pracować jako pisarz i filozof.
Kariera
edytujPoczątki fortuny Sorosa mają źródło w inwestycjach giełdowych w akcje tzw. śmieciowych przedsiębiorstw. Były to akcje spółek, które miały trudną sytuację finansową, stały u progu bankructwa. Wobec kryzysu rynkowego w owych czasach nikt nie wierzył w możliwość istotnego dorobienia się na inwestycjach w akcje. Jednak Soros pod wpływem koncepcji gospodarczo-socjologicznych Poppera, zdecydował się zainwestować w nie posiadane fundusze, wychodząc z założenia, że skoro spółki owe przetrwały najgorszy kryzys, muszą mieć istotną zdolność do kreowania zysku, która w przyszłości spowoduje wzrost ich kursu. Tak też się stało, a Soros dorobił się fortuny.
Soros stał się znany 22 września 1992, gdy uważając, że funt szterling jest przewartościowany, dokonał spekulacji przeciw tej walucie, angażując 10 mld USD i grając na zniżkę kursu[2]. W wyniku tego Bank Anglii był zmuszony wycofać walutę z mechanizmu kursów walutowych (ERM II), a Soros zarobił około jednego miliarda dolarów. Został nazwany „człowiekiem, który złamał Bank Anglii”. W 1997 w podobnej sytuacji w trakcie azjatyckiego kryzysu finansowego malezyjski premier oskarżył Sorosa o spowodowanie załamania waluty tego kraju. Dziewięć lat później, w 2006 roku, premier Mahathir bin Mohamad spotkał się z Sorosem i po rozmowie oznajmił, że Soros nie był w rzeczywistości odpowiedzialny za kryzys[3].
Filantrop
edytujSoros jest aktywnym filantropem od roku 1979, gdy zaczął przekazywać pieniądze, aby pomóc czarnoskórym studentom w Południowej Afryce w studiowaniu na Uniwersytecie Kapsztadzkim. Działania dobroczynne Sorosa w Europie Środkowej i Wschodniej mają miejsce głównie przez Open Society Foundations i liczne fundacje, np. Fundacja Batorego w Polsce[4]. Soros podarował 250 milionów dolarów na Central European University w Budapeszcie.
Przez wiele lat Soros nie angażował się raczej w politykę, lecz zmieniło się to za czasów prezydentury George’a W. Busha. W wywiadzie dla Washington Post z 11 listopada 2003 Soros powiedział, że usunięcie Busha z fotela prezydenta USA jest „głównym zadaniem jego życia” oraz „sprawą życia i śmierci”. W celu realizacji tego zamierzenia Soros (wraz z drugą osobą) podarował 5 milionów dolarów dla MoveOn.org, organizacji związanej z Partią Demokratyczną. W sumie przekazał 15,5 miliona dolarów na działalność przeciw George’owi W. Bushowi[potrzebny przypis].
Soros został wybrany przez „Financial Times” człowiekiem roku 2018. Za wyborem stoi zaangażowanie finansisty w obronę wartości demokratycznych[5].
W czerwcu 2023 roku przekazał kontrolę nad swoimi fundacjami oraz przedsiębiorstwami synowi Alexandrowi[6].
Życie prywatne
edytujSoros był trzykrotnie żonaty[7] i ma pięcioro dzieci. Ojciec George’a Sorosa, Tivadar Soros, był pisarzem piszącym w esperanto.
Odznaczenia
edytuj- Order Wielkiego Księcia Giedymina II klasy (Litwa, 1995)[8][9]
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (Polska, 1996)[10]
- Order Krzyża Ziemi Maryjnej I klasy (Estonia, 1998)[11]
- Order Trzech Gwiazd III klasy (Łotwa, 2002)[12]
- Order „Manas” (Kirgistan, 2003)[13]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki (Węgry, 2004)[14]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (Polska, 2012)[15][16]
- Order „Za zasługi” (Ukraina, 2015)[17]
- Order Wolności (Ukraina, 2015)[18]
- Krzyż Komandorski I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria, 2019)[19]
Wyróżnienia
edytujW roku 2000 Gazeta Wyborcza wyróżniła George’a Sorosa tytułem Człowieka Roku. Laudację na cześć laureata wygłosił minister spraw zagranicznych prof. Bronisław Geremek.
W 2018 otrzymał tytuł Człowieka Roku magazynu Financial Times[20].
Otrzymał doktoraty honoris causa następujących uczelni: New School for Social Research (Nowy Jork), Uniwersytetu Oksfordzkiego (1980), Uniwersytetu Ekonomicznego w Budapeszcie i Uniwersytetu Yale w 1991.
Książki
edytuj- The Alchemy of Finance (1987) ISBN 0-471-44549-5.
- Opening the Soviet System (1990)
- Underwriting Democracy (1991)
- Soros on Soros: Staying Ahead of the Curve (1995) ISBN 1-891620-27-4.
- The Crisis of Global Capitalism: Open Society Endangered (1998)
- Open Society: Reforming Global Capitalism (2000)
- George Soros on Globalization (PublicAffairs, March 2002) ISBN 1-58648-125-8.
- The Bubble of American Supremacy: Correcting the Misuse of American Power (PublicAffairs, December 2003) ISBN 1-58648-217-3.
- The New Paradigm for Financial Markets (tytuł wydania polskiego: Nowy paradygmat rynków finansowych) (2008) ISBN 978-83-61040-60-6.
Kontrowersje
edytujFakt, że stał się bogaty dzięki inwestycjom giełdowym (w grudniu 2017 roku jego majątek oceniano na 24,9 miliarda dolarów[21]), zrodził niechęć niektórych osób, mimo że otwarcie przyznaje, że obecny system spekulacji finansowych szkodzi rozwojowi wielu krajów rozwijających się. Z drugiej strony w marcu 2003 roku, Soros Fund Management LLC został ukarany kwotą ponad 2 mln dolarów za manipulowanie kursem węgierskiego banku OTP.[22]
W Polsce wywołuje kontrowersje wśród części środowisk antyglobalistycznych (z jednej strony krytykują oni nieetyczny – ich zdaniem – sposób w jaki Soros doszedł do swojej fortuny, ale z drugiej popierają jego krytykę polityki George’a W. Busha i globalizacji) oraz wśród skrajnej prawicy (z powodu jego poparcia dla społeczeństwa otwartego)[potrzebny przypis].
Jest obiektem politycznych ataków na Węgrzech z powodu otwartej krytyki rządów Viktora Orbána[23].
Przypisy
edytuj- ↑ a b The Life of George Soros [online], George Soros [dostęp 2020-10-14] .
- ↑ Wprost, 15 lutego 2009, s. 11, „Poligon spekulantów”.
- ↑ Malaysian ex-premier Mahathir and billionaire Soros end feud. 15/12/2006. ABC News Online [online], web.archive.org, 11 stycznia 2007 [dostęp 2020-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2007-01-11] .
- ↑ Danuta Stołecka , Olga Katarzyna Szotkowska , Sprawozdanie 2003, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego, kwiecień 2004, ISSN 1234-7272 [dostęp 2021-04-19] .
- ↑ George Soros człowiekiem roku „Financial Times” [online], www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2019-01-11] (pol.).
- ↑ Gregory Zuckerman , George Soros Hands Control to His 37-Year-Old Son: ‘I’m More Political’ [online], Wall Street Journal, 11 czerwca 2023 (ang.).
- ↑ George Soros does it again! The billionaire, 83, marries for the third, „Mail Online” [dostęp 2017-01-22] .
- ↑ Guy Stair Sainty (red.): World orders of knighthood and merit, T. 2. Burke’s Peerage & Gentry, 2006, s. 1324.
- ↑ Apdovanojimai [online], Lietuvos Respublikos Prezidento kanceliarija (lit.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 lipca 1996 r. o nadaniu orderu. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2018-10-23] (pol.).
- ↑ George Soros: Maarjamaa Risti I klassi teenetemärk, seeria 59.
- ↑ Ar Triju Zvaigžņu ordeni apbalvotie 1994.-2004.. [dostęp 2015-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-10)].
- ↑ Богата киргизская земля героями. Акаев наградил Сороса орденом "Манаса". centrasia.org, 4.06.2003. [dostęp 2023-06-13]. (ros.).
- ↑ Hírek - Mádl Ferenc kitüntette Soros Györgyöt - nonprofit.hu [online], www.nonprofit.hu [dostęp 2024-01-17] (węg.).
- ↑ Odznaczenia dla przedstawicieli fundacji z USA [online], prezydent.pl, 12 listopada 2012 [dostęp 2012-11-12] .
- ↑ M.P. z 2013 r. poz. 263.
- ↑ Kitüntette Soros Györgyöt az ukrán államfő. nepszava.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-16)]..
- ↑ Про нагородження орденом Свободи [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2021-08-25] (ukr.).
- ↑ CEU-Gründer George Soros im Wiener Rathaus geehrt [online], kurier.at, 14 listopada 2019 [dostęp 2024-01-17] (niem.).
- ↑ Został "człowiekiem roku 2018" [online], fakty.interia.pl [dostęp 2018-12-19] (pol.).
- ↑ George Soros, „Forbes” [dostęp 2016-12-12] .
- ↑ Wojciech Gasprowski , Biznes, Etyka, Odpowiedzialność, wyd. 1, Wydawnictwo Profesjonalne PWN, 2013, s. 117 (pol.).
- ↑ EU blasts Hungary 'fake news' on migrants [online], 19 lutego 2019 [dostęp 2019-03-13] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- ISNI: 0000000114963527
- VIAF: 102383784
- LCCN: n86011219
- GND: 119160382
- NDL: 00475368
- LIBRIS: dbqt0w3x30gnhqj
- BnF: 12323858m
- SUDOC: 032152280
- SBN: TO0V061797
- NLA: 36035711
- NKC: jn20000605091
- BNE: XX1348524
- NTA: 073938688
- BIBSYS: 90518158
- CiNii: DA02190268
- Open Library: OL239977A
- PLWABN: 9810555229805606
- NUKAT: n97001165
- J9U: 987007268468305171
- PTBNP: 591908
- CANTIC: a10303716
- LNB: 000002064
- NSK: 000048781
- BNC: 000318691
- ΕΒΕ: 80792
- BLBNB: 000591078
- KRNLK: KAC200209225
- LIH: LNB:V*6695;=BM
- NSZL: 178125