Gereza białobroda

Gereza białobroda
	Colobus polykomos
	(E.A.W. Zimmermann, 1780)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Colobini
Rodzaj	gereza
Gatunek	gereza białobroda
Synonimy
	Cebus polykomos E.A.W. Zimmermann, 1780; Simia cercopithecus regalis Kerr, 1792; Simia tetradactyla Link, 1795; Simia comosa Shaw, 1800; Colobus ursinus Ogilby, 1835;
	Cebus polykomos E.A.W. Zimmermann, 1780; Simia cercopithecus regalis Kerr, 1792; Simia tetradactyla Link, 1795; Simia comosa Shaw, 1800; Colobus ursinus Ogilby, 1835;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gereza białobroda^[8]^[9] (Colobus polykomos) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania edytuj

Gereza białobroda występuje w Gwinei Bissau, Gwinei, Sierra Leone, Liberii i południowo-zachodnim Wybrzeżu Kości Słoniowej (na wschód do rzeki Sassandra); występuje być może również w południowym Senegalu i Gambii^[10].

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1780 roku niemiecki przyrodnik Eberhard August Wilhelm von Zimmermann nadając mu nazwę Cebus polykomos^[2]. Holotyp pochodził z Sierra Leone, prawdopodobnie z wyspy Sherbro^[11]^[10].

Forma znana jako dollmani (C. vellerosus x C. polykomos, choć fenotypowo znacznie bliższa C. vellerosus) występowała wcześniej między rzeką Sassandra a rzeką Bandama (wraz z jej dopływem Nzi) na Wybrzeżu Kości Słoniowej jako rój hybrydowy^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[10].

Etymologia edytuj

Colobus: gr. κολοβος kolobos „ograniczony, okaleczony”; dżelada białobroda posiada szczątkowy kciuk^[12].
polykomos: gr. πολυς polus „wiele, dużo”^[13]; κομη komē „włosy”^[14].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 55–65 cm, samców 58–68 cm, długość ogona samic 81–96 cm, samców 72–100 cm; masa ciała samic 6,7–8,3 kg, samców 6,6–10 kg^[15]. Gereza białobroda ma smukłą budowę ciała i długi ogon. Charakterystyczne ubarwienie - białe bokobrody, broda, klatka piersiowa i puszysty ogon, reszta czarna. Kciuk jest zredukowany do niewielkiego guzka; czaszka z niewielkim przodozgryzem; owalne orbity z wąskimi grzbietami brwiowymi.

Ekologia edytuj

Biotop: Gerezy białobrode zamieszkują gęste tropikalne lasy deszczowe o dwóch przedłużających się i wyraźnych porach suchych oraz dwóch porach wilgotnych.

Tryb życia: Prowadzą dzienny, nadrzewny tryb życia, na ziemię schodzą sporadycznie. Zwykle żyją w niewielkich grupach społecznych złożonych z 3-4 dorosłych samic, 1-3 dorosłych samców oraz młodych. W niewoli żyją maksymalnie 23,5 roku. Długość życia na wolności nie jest obecnie znana.

Pokarm: Pomimo że przedstawiciele tego gatunku prowadzą typowo nadrzewny tryb życia, często schodzą na ziemię w poszukiwaniu pożywienia. Dieta składa się głównie z liści, w mniejszym stopniu z owoców i kwiatów.

Rozród: Gerezy białobrode dojrzałość płciową osiągają w wieku około 2 lat. Okres ciąży trwa przeciętnie 175 dni, samice rodzą średnio 1 młode co 20 miesięcy. Małe rodzą się zupełnie białe, dopiero w wieku 3 miesięcy osiągają ubarwienie charakterystyczne dla osobników dorosłych.

Ochrona edytuj

W ostatnim stuleciu liczebność populacji gerez białobrodych znacznie spadła w wyniku polowań i wycinki lasów.

Przypisy edytuj

↑ Colobus polykomos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 202. (niem.).
↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 74. (ang.).
↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 62. (niem.).
↑ G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 59. (ang.).
↑ W. Ogilby. Descriptions of Mammalia and Birds from the Gambia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 3, s. 98, 1835. (ang.).
↑ S. GonedeléS.G. Bi S. GonedeléS.G. i inni, Colobus polykomos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-08] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 90, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 244. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Colobus polykomos. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-08].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 196, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 181.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 56.
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 701. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia edytuj

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
D. Landes: Colobus polykomos. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-12-31]. (ang.).
S. Flannery: Western Black-and-white Colobus Monkey (Colobus polykomos). The Primata. [dostęp 2008-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 czerwca 2008)]. (ang.).

[itis-1] Colobus polykomos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Zimmermann-2] E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 202. (niem.).

[Kerr-3] R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 74. (ang.).

[Link-4] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 62. (niem.).

[Shaw-5] G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 59. (ang.).

[Ogilby-6] W. Ogilby. Descriptions of Mammalia and Birds from the Gambia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 3, s. 98, 1835. (ang.).

[iucn-7] S. GonedeléS.G. Bi S. GonedeléS.G. i inni, Colobus polykomos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-08] (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-9] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 90, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 244. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Colobus polykomos. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-08].

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 196, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=211_181]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 181.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=86_56]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 56.

[Zinner&inni-15] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 701. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]