Gi
Gi (także Cesarzowa Ki; hangul: 기황후;lub Cesarzowa Qi /Ch’i: chiń. 奇皇后), mong. Öljei Khutuk (Өлзий хутуг) (1315-1369/1370) – cesarzowa Chin z dynastii Yuan jako małżonka Togona Temüra i matka chana Biligtü (Ayushiridary). Pochodziła z arystokratycznej rodziny z Goryeo.
| |||||||||
| Cesarzowa dynastii Yuan | |||||||||
| Jako żona | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dane biograficzne | |||||||||
| Dynastia | |||||||||
| Data i miejsce urodzenia | |||||||||
| Data śmierci |
1369/1370 | ||||||||
| Ojciec |
Gi Ja-oh | ||||||||
| Mąż | |||||||||
| Dzieci |
Biligtü | ||||||||
Życiorys edytuj
Córka Gi Ja-oh (기자오), urodzona w Haengju (dziś Goyang) w Królestwie Goryeo. Miała starszego brata, zwanego Gi Cheol (hangul: 기철, hancha: 奇轍). Przyszła cesarzowa pochodziła z niższej rangą arystokratycznej rodziny biurokratów. W czasach rządów mongolskiej dynastii Yuan w Chinach, były tam wysyłane z Goryeo liczne towar y- sukna, żeń-szeń, srebro, złoto, ale i dziewczęta i chłopcy, którzy mieli służyć na dworze cesarskim jako kolejno konkubiny i eunuchowie[1][2]. Na dworze mongolskim małżeństwo z kobietami z Goryeo uchodziło za prestiż[3]. Goryeo ponosiło konsekwencje działań eunucha Paka Pulhwa (박불화 hancha: 朴不花). Kraj był zobowiązany co trzy lata składać „daninę z ludzi” w postaci młodych dziewcząt, na co nie chciała się zgodzić młoda Ki[4]. Nie chciała rozdzielać się z rodziną, jednak już po przybyciu na dwór w Pekinie zdecydowała, że będzie najlepszą konkubiną, jaką mogłaby być. Wkrótce, dzięki niezwykłej urodzie i talencie do tańca, kaligrafii, poezji i konwersacji, stała się ulubioną konkubiną cesarza[5] Toghona Temüra (Huizonga), zakochał się w niej i spędzał więcej czasu, niż z żoną, cesarzową Danashiri, córką sterującego cesarzem El Temüra. Po egzekucji cesarzowej Danashiri 22 lipca 1335 w wyniku czystki spowodowanej buntem jej brata Tanqishi’ego, cesarz chciał ogłosić cesarzową panią Gi, co było sprzeczne z dotychczasową praktyką, wedle której wielcy chanowie wybierali drugie żony spośród arystokracji mongolskiej, jednak wycofał się z tego pomysłu po zawiązaniu się opozycji wśród niektórych kół dworskich[5]. Bayan, de facto rządzący krajem i cesarzowa wdowa Budashiri spiskowali, by nie dopuścić do większych wpływów kobiety z Goryeo na dworze. to matka cesarza wpłynęła na taką postawę Bayana. Budashiri postrzegała panią Ki za kobietę niezwykle inteligentną i przebiegłą, bała się jej wpływów. W międzyczasie monarcha został zmuszony poślubić Bayan Khutugh, siostrzenicę prawej ręki cesarza. Po urodzeniu syna w 1339 cesarz Huizong ostatecznie ogłosił Ki swa żoną w 1340[5], a po obaleniu Bayana w tym samym roku została drugą cesarzową (pierwszą byłą wspomniana Bayan Khutugh). Z upływem czasu Toghon przestał się interesować rządzeniem, a coraz więcej obowiązków przejmowała cesarzowa Ki, stając się niezwykle wpływową osobą na dworze, a jej zdolne zarządzanie sprawiło, że władała w okresie największego pokoju i rozkwitu w historii dynastii Yuan i w ogóle Chin[6]. Po tym jak starszy brat cesarzowej, Gi Cheol został głównodowodzącym Kwatery Głównej Mongolskich Wschodnich Pól, zyskali on i władczyni ogromne wpływy w Goryeo. Jej syn Ayushiridara został księciem koronnym w 1353, ale pani Gi chciała, by w przyszłości został cesarzem. Huizong wykrył jednak zamiary małżonki i jej zaufanego eunucha Paka Bulhwa i przez to się od niej oddalił.
Gi Cheol chciał zagrozić wasalnemu wobec Mongołów królowi Goryeo Kongminowi, a ten w odpowiedzi rozkazał zabić rodzinę Gi w 1356. Cesarzowa po tym zdarzeniu wysłała oddziały, które miały osadzić na koreańskim tronie Tash Temüra, zostały one jednak pokonane podczas przekraczania rzeki Yalu. W 1364 r. przeciwnik osadzenia na tronie księcia Ayushiridary, Bolud Temür zajął stolicę, lecz po interwencji Köke Temüra, sojusznika cesarzowej Ki, do którego uciekł jej syn, obalono Boluda w następnym roku. Znów bez sukcesu chciała zapewnić tron synowi z pomocą Köke Temüra. Po śmierci Bayan Khutugh została pierwszą cesarzową.
Powstanie Czerwonych Turbanów zmusiło dwór do ucieczki do Yingchangu w dzisiejszej Mongolii Wewnętrznej w 1370 roku. Wkrótce zmarł cesarz Toghon Temür, a tron objął Ayushiridara jako Biligtü Chan, panujący pod imieniem cesarskim Zhaozong (chiń. 昭宗). Jakiś czas później Ki zaginęła.
Kultura masowa edytuj
Rolę cesarzowej odtworzyła aktorka Kim Hye-ri w serialu stacji telewizyjnej MBC Shin Don z 2005 roku. Cesarzową Gi zagrały Ha Ji-won i Hyun Seung-min w serialu MBC Cesarzowa Ki (2013–2014).
Przypisy edytuj
- ↑ Jinwung Kim (2012). A History of Korea: From „Land of the Morning Calm” to States in Conflict. Indiana University Press. s. 172–. ISBN 0-253-00024-6
- ↑ Gwyn Campbell; Suzanne Miers; Joseph C. Miller (8 September 2009). Children in Slavery through the Ages. Ohio University Press. s. 136–. ISBN 978-0-8214-4339-2.
- ↑ Lorge, Peter. China Review International 17, no. 3 (2010): 377-79. https://www.jstor.org/stable/23733178.
- ↑ Hwang 2010 ↓, s. 59.
- ↑ a b c Hwang 2010 ↓, s. 56.
- ↑ Hwang 2010 ↓, s. 57.
Bibliografia edytuj
- Kyung Moon Hwang: A History of Korea. London: Palgrave, 2010. ISBN 978-0-230-20545-1.