Gigantopithecus

Gigantopitek
	Gigantopithecus
	Koenigswald, 1935
	Okres istnienia: 1–0,3 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Żuchwa gigantopiteka
	; Rekonstrukcja gigantopiteka
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	człekokształtne
Rodzina	człowiekowate
Podrodzina	orangowate
Rodzaj	gigantopitek
	Typ nomenklatoryczny
	Gigantopithecus blacki Koenigswald, 1935
Synonimy
	Gigantanthropus Weidenreich, 1946; Giganthropus Weinert, 1950;
	Gigantanthropus Weidenreich, 1946; Giganthropus Weinert, 1950;
Gatunki
	G. blacki Koenigswald, 1935;
	G. blacki Koenigswald, 1935;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gigantopitek (Gigantopithecus) – wymarły rodzaj ssaków naczelnych z rodziny człowiekowatych (Hominidae), który żył milion do trzystu tysięcy lat temu^[4], na obszarze dzisiejszych Chin, Indii i Wietnamu obok innych gatunków hominidów^[5]. Zachowane skamieniałości sugerują, że Gigantopithecus blacki był największą małpą człekokształtną, jaka kiedykolwiek żyła, osiągającą do 3 m wysokości i 540 kg masy ciała^[4]^[6]^[7].

Etymologia edytuj

Gigantopithecus: gr. γιγας gigas, γιγαντος gigantos „ogromny, olbrzymi”^[8]; πιθηκος pithēkos „małpa”^[9].
Gigantanthropus (Giganthropus): gr. γιγας gigas, γιγαντος gigantos „ogromny, olbrzymi”^[8]; ανθρωπος anthrōpos „człowiek”^[10]. Nowa nazwa dla Gigantopithecus Koenigswald, 1935.

Gatunki edytuj

Gigantopithecus blacki Koenigswald, 1935

Wyginięcie edytuj

Grupa naukowców w artykule opublikowanym w 2024 roku na łamach „Nature” sugeruje, że Gigantopithecus wyginął przez zmiany klimatu; 2,3 miliona lat temu środowisko stanowiło mozaikę lasów i traw, co zapewniało idealne warunki dla dobrze prosperujących populacji G. blacki. Jednak między 295 000 a 215 000 lat temu wystąpiła zwiększona zmienność środowiska spowodowana zwiększoną sezonowością, co spowodowało zmiany w zbiorowiskach roślinnych i wzrost otwartych środowisk leśnych, do których G. blacki nie był w stanie się przystosować w przeciwieństwie do występującego wraz z nim Pongo weidenreichi^[11].

Kryptozoologia edytuj

Niektórzy kryptozoolodzy uważają, że gigantopitekami są takie istoty jak Yeti, Wielka Stopa, Yowie, Yeren i Skunk ape^[12]^[13].

Uwagi edytuj

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Gigantanthropus Weidenreich, 1946.

Przypisy edytuj

↑ G.H.R. von Koenigswald. Eine fossile Säugetierfauna mit Simia aus Südchina. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. 38 (8), s. 874, 1935. (niem.).
↑ F. Weidenreich: Apes, Giants and Man. Chicago; London: University of Chicago Press; Cambridge University Press, 1946, s. 59. (ang.).
↑ H. Weinert. Über die neuen Vor- und Frühmenschenfunde aus Afrika, Java, China und Frankreich. „Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie”. 42 (1), s. 124, 1950. JSTOR: 25753107. (niem.).
↑ ^a ^b Jane Christmas: Giant Ape lived alongside humans. McMaster University, 2005-11-07. [dostęp 2007-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-06)].
↑ R.R. Ciochon R.R. i inni, Dated Co-Occurrence of Homo erectus and Gigantopithecus from Tham Khuyen Cave, Vietnam, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 93 (7), 1996, s. 3016–3020, DOI: 10.1073/pnas.93.7.3016, PMID: 8610161, PMCID: PMC39753 [zarchiwizowane z adresu 2009-03-07] .
↑ Russell L Ciochon: The Ape that Was – Asian fossils reveal humanity's giant cousin. University of Iowa. [dostęp 2007-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-25)].
↑ Eric Pettifor: From the Teeth of the Dragon: Gigantopithecus blacki. W: Selected Readings in Physical Anthropology. Kendall/Hunt Publishing Company, 2000, s. 143–149. ISBN 0-7872-7155-1. (ang.). Rok pierwszego wydania: 1995
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 96.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 176.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 18.
↑ YingqiY. Zhang YingqiY. i inni, The demise of the giant ape Gigantopithecus blacki, „Nature”, 10 stycznia 2024 (ang.).
↑ Bjorn Carey: Gigantic Apes Coexisted with Early Humans, Study Finds. LiveScience, 7 listopada 2007. [dostęp 2007-12-06].
↑ The Bigfoot-Giganto Theory. Bigfoot Field Researchers Organization. [dostęp 2007-12-06].

Bibliografia edytuj

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[3] Niepoprawna późniejsza pisownia Gigantanthropus Weidenreich, 1946.

[Koenigswald-1] G.H.R. von Koenigswald. Eine fossile Säugetierfauna mit Simia aus Südchina. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. 38 (8), s. 874, 1935. (niem.).

[Weidenreich-2] F. Weidenreich: Apes, Giants and Man. Chicago; London: University of Chicago Press; Cambridge University Press, 1946, s. 59. (ang.).

[Weinert-4] H. Weinert. Über die neuen Vor- und Frühmenschenfunde aus Afrika, Java, China und Frankreich. „Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie”. 42 (1), s. 124, 1950. JSTOR: 25753107. (niem.).

[Christmas-5] Jane Christmas: Giant Ape lived alongside humans. McMaster University, 2005-11-07. [dostęp 2007-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-06)].

[Ciochon-6] R.R. Ciochon R.R. i inni, Dated Co-Occurrence of Homo erectus and Gigantopithecus from Tham Khuyen Cave, Vietnam, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 93 (7), 1996, s. 3016–3020, DOI: 10.1073/pnas.93.7.3016, PMID: 8610161, PMCID: PMC39753 [zarchiwizowane z adresu 2009-03-07] .

[ApeThatWas-7] Russell L Ciochon: The Ape that Was – Asian fossils reveal humanity's giant cousin. University of Iowa. [dostęp 2007-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-25)].

[Pettifor-8] Eric Pettifor: From the Teeth of the Dragon: Gigantopithecus blacki. W: Selected Readings in Physical Anthropology. Kendall/Hunt Publishing Company, 2000, s. 143–149. ISBN 0-7872-7155-1. (ang.). Rok pierwszego wydania: 1995

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=126_96]-9] Jaeger 1944 ↓, s. 96.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=206_176]-10] Jaeger 1944 ↓, s. 176.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=48_18]-11] Jaeger 1944 ↓, s. 18.

[12] YingqiY. Zhang YingqiY. i inni, The demise of the giant ape Gigantopithecus blacki, „Nature”, 10 stycznia 2024 (ang.).

[13] Bjorn Carey: Gigantic Apes Coexisted with Early Humans, Study Finds. LiveScience, 7 listopada 2007. [dostęp 2007-12-06].

[bigfoot-14] The Bigfoot-Giganto Theory. Bigfoot Field Researchers Organization. [dostęp 2007-12-06].

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[a]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]