Russkoje (obwód królewiecki)
Russkoje (ros. Русское) – osiedle typu wiejskiego w Rosji, w obwodzie królewieckim, w rejonie zielenogradskim.
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
40150 |
| Kod pocztowy |
238532 |
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
 54°50′30″N 20°00′30″E/54,841667 20,008333
| |
Do 1945 nazwa niem. Germau, pol. Girmo, lit. Girmava. Położone w zachodniej części Sambii, w pobliżu miejscowości Jantarnyj na tzw. Bursztynowym Wybrzeżu. Po powstaniu Prusów, na miejscu starego grodu Girmowe ok. 1270 założony zamek krzyżacki Gyrme, początkowo drewniany, ok. 1330–1340 murowany, kamienno-ceglany. Uszkodzony podczas wojny trzynastoletniej, utracił funkcje obronne. Od 1581 siedziba mistrza bursztyniarskiego (niem. Bernsteinmeister) i komory bursztyniarskiej (niem. Bernsteinkammer), przeniesionych z Lochstedt. Restaurowany 1586, od 1644 do 1693 był siedzibą sądu bursztyniarskiego (niem. Bernsteingericht). Początkowo funkcje sakralne pełniła tylko część wschodnia (późniejsze niższe i węższe, 2-przęsłowe prezbiterium), do której – być może w XVI w. – dołączono jako nawę 3-przęsłową przestrzeń refektarza, z odmiennie ukształtowanymi oknami. Długość kościoła wynosiła 43 m, szerokość nawy 9 m. W prezbiterium znajdowało się sklepienie gwiaździste, w nawie – w miejsce stropu – XVI-wieczne drewniane pozorne sklepienie krzyżowe. Na zewnątrz w górze biegł ganek obronny. Po 1525 kościół ewangelicki (być może w XIV w. na terenie wsi znajdowała się odrębna świątynia parafialna). Dawna wieża zamkowa w narożniku płd.zach. 1565 została zaadaptowana na dzwonnicę.
W 1939 w nawie odkryto gotyckie malowidła ścienne z wyobrażeniami apostołów, datowane ok. 1340–1360, należące do najstarszych w regionie. Znaleziono też pozostałości malowideł z około 1590, ponadto istniały dobrze zachowane sceny pasyjne z 1717 i Sąd Ostateczny z 1740. Manierystyczny ołtarz (Johann Pfeffer) w formie rzeźbionego i malowanego pentaptyku wykonano 1610, reszta wyposażenia była barokowa z XVII–XVIII wieku. Na miejscu przedzamcza założono cmentarz parafialny.
Kościół został zniszczony 1945, pozostały tylko pozostałości murów wschodniego zamknięcia prezbiterium. Przetrwała granitowa chrzcielnica i pozostałości płyt nagrobnych. Obok znajduje się jeden z kilku na terenie obwodu cmentarzy żołnierzy niemieckich i ludności cywilnej z czasów II wojny światowej, otwarty 1995. Pomnik we wsi upamiętnia poległych żołnierzy radzieckich.
W 1945 miejscowość została zajęta przez 91 Dywizję Strzelecką Gwardii, której żołnierze dopuścili się zbrodni wojennej, roztrzaskując głowy 15 niemieckim rannym. Panujące w miejscowości bestialstwo skłoniło 11 osób do popełnienia samobójstwa[2]. Miejscowy komendant, chcąc uchronić niemieckie kobiety przed gwałtami, nakazał ich zebranie w kościele, przed którym wystawił uzbrojone warty z rozkazem strzelania w razie konieczności do czerwonoarmistów[3].
Bibliografia edytuj
- Adolf Boetticher: Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, H. 1, Das Samland, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
- Georg Dehio: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearbeitet von Ernst Gall als Deutschordensland Preußen, unter Mitwirkung von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten. Ost- und Westpreußen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X
- Walter Dignath; Herbert Ziesmann: Die Kirchen des Samlandes. Eine Dokumentation, Leer, Rautenberg, 1987, ISBN 3-7921-0355-9
- Jerzy Domasłowski: Malarstwo ścienne, [w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda: Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa; Poznań, PWN, 1990, ISBN 83-01-09108-8
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreußens. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreußen (Deutschordensland Preußen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearbeitet von Michael Antoni, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1993, ISBN 3-422-03025-5
- Anatolij Bachtin; Gerhard Doliesen: Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreußen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2
- Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu (=Ostpreußen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg), oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0
Przypisy edytuj
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu kaliningradzkiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2010 roku. (ros.).
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 252. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 277. ISBN 978-83-7510-714-2.
Linki zewnętrzne edytuj
- Girmo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 574.
- Archiwum malowideł ściennych. zi.fotothek.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-08)]. (de)
- Bildarchiv Ostsicht (de)
- Informacje o cmentarzu wojennym (de)