Stanisławów (gmina 1870–1954)
Stanisławów (do 1870 i 1915–1919 miasto Stanisławów) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1870–1939 w Warszawskiem. Siedzibą władz gminy była osada miejska Stanisławów[2].
| gmina wiejska | |||
| 1870–1915 i 1919–1954[1] | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1870–1915: gubernia warszawska | ||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Populacja (1921) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Gmina Stanisławów powstała za Królestwa Polskiego – 31 maja 1870[3] w powiecie mińskim w guberni warszawskiej w związku z utratą praw miejskich przez miasto Stanisławów i przekształceniu jego w wiejską gminę Stanisławów w granicach dotychczasowego miasta[4].
W 1915 roku niemieckie władze okupacyjne wprowadziły administrację cywilną i przekształciły gminę Stanisławów w miasto, liczące w 1916 roku 2650 mieszkańców;[5]. Władze polskie nie uznały jednak Stanisławowa za miasto w 1919 roku[6], przez co gmina stała się ponownie jednostką formalnie wiejską.
W okresie międzywojennym gmina Stanisławów wchodziła w skład powiatu mińskiego w woj. warszawskim. Składała się nadal z samego Stanisławowa i liczyła 2078 mieszkańców[7].
1 kwietnia 1939 gmina Stanisławów zmieniła charakter z gminy jednoosadowej na gminę wieloosadową po przyłączeniu do niej z powiatu mińskiego:
- większej części zniesionej gminy Ładzyń:
- położone na południe od Stanisławowa gromady: Borek, Czarna, Lubomin, Ładzyń, Ładzyń Nowy, Mały Stanisławów, Porąb, Sokóle, Szymankowszczyzna, Wólka Wybraniecka, Wólka Konstancja, Wólka Czarnińska i Zalesie,
- położoną na północ od Stanisławowa eksklawę gminy Ładzyń, obejmującą gromady Rządza i Wólka Piecząca;
- zachodni "ogon" gminy Rudzienko, obejmujący gromadę Ołdakowizna oraz folwark Poręby Leśne z gromady Poręby Nowe[8].
Po tym zabiegu, gmina Stanisławów nie tylko stała się czterokrotnie większa, lecz otrzymała bardziej wymierny kształt przez zlikwidowanie eksklaw, ogonów i krętych granic (w tym ogon gminy Ładzyń z Prądzewem-Kopaczewem, wrzynający się w głąb gminy Stanisławów)[9].
Po II wojnie światowej jednostka zachowała przynależność administracyjną. Z gromady Stanisławów wydorębniono dwie nowe – Legacz i Stanisławów-Kolonie, a z gromady Lubomin – nową gromadę Suchowizna. Ponadto 1 lipca 1952 gminę Stanisławów zwiększono o gromady Papiernia i Retków z gminy Międzyleś w powiecie radzymińskim[10].
I tak, według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się z 19 gromad: Borek, Czarna, Lubomin, Ładzyń, Ładzyń Nowy, Mały Stanisławów, Ołdakowizna, Papiernia, Porąb, Retków, Rządza, Sokóle, Stanisławów, Szymankowszczyzna, Wólka Czarnińska, Wólka-Konstancja, Wólka Piecząca, Wólka Wybraniecka i Zalesie[11].
Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[12]. Powstała wówczas gromada Stanisławów[13]. Powstały wówczas gromady: Stanisławów, Ładzyń, Rządza i Pustelnik[13].
1 stycznia 1973 roku powstała obecna gmina Stanisławów obejmująca w przybliżeniu obszar dawnej gminy Stanisławów po zwiększeniu w latach 1939 i 1952[14].
Przypisy edytuj
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
- ↑ Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 127)
- ↑ Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom I – Województwo Warszawskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 41, poz. 274
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 177
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ a b Uchwała Nr VI/10/7/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu mińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312