Gołąbek zielonawy

gatunek grzybów

Gołąbek zielonawy (Russula virescens (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Gołąbek zielonawy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

gołąbek

Gatunek

gołąbek zielonawy

Nazwa systematyczna
Russula virescens (Schaeff.) Fr.
Anteckn. Sver. Ätl. Svamp.: 50 (1836)
Synonimy
  • Agaricus virescens Schaeff., 1774
Zasięg
Mapa zasięgu
Mapa zasięgu w Europie
Na mołdawskim znaczku

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus virescens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1836 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula[1].

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[2]

Morfologia edytuj

Kapelusz

Średnica około 6 do 15 cm, u młodych owocników kulisty, później półkulistołukowaty, na koniec rozpostarty. Brzeg tępy i dość często guzkowato karbowany. Charakterystyczną cechą jest popękana i podzielona na poletka powierzchnia, jednak występuje to tylko na starszych owocnikach, szczególnie podczas suchej pogody[3]. Barwa szarozielona do niebieskozielonawej, grynszpanowa, kapelusz miejscami lub także cały żółtawo blaknący. Skórka łuskowata, zawsze matowa i bez połysku[4].

Blaszki

Grube do 10 mm szerokości. U młodych osobników białe, u starszych bladokremowe, o brązowawych ostrzach[3][4].

Trzon

Wysokość od 5 do 12 cm. Biały, pełny z wiekiem robi się gąbczasty. Podstawa często z rdzawymi plamkami[4].

Miąższ

Gruby, mięsisty, biały, u młodych owocników twardy, u starszych kruchy, porowaty. Uszkodzony nieco brązowieje. Smak delikatny, zapach orzechowy[3].

Wysyp zarodników

Biały lub jasnokremowy. Zarodniki z brodawkami osobno rozmieszczonymi lub częściowo siatkowato połączonymi, o rozmiarach 6–8,5(10) × 5–7 µm[4].

Gatunki podobne

Ma tak charakterystyczną powierzchnię kapelusza, że wyrośnięte owocniki w zasadzie nie mogą być pomylone z innymi grzybami. Jednak młode okazy przez niedoświadczonych grzybiarzy mogą być pomylone ze śmiertelnie trującym muchomorem zielonawym (Amanita phalloides). Niezbędne jest sprawdzenie trzonu; muchomor sromotnikowy ma u jego nasady bulwę z pochwą[5]. Można pomylić z gołąbkiem białozielonawym (Russula aeruginea), ta pomyłka nie jest jednak tak groźna, gdyż gatunek ten też jest jadalny, ale ma znacznie gorszy smak[6]. W Polsce rośnie jeszcze kilka gatunków zielonych gołąbków, jednak żaden nie ma tak charakterystycznej 'kostkowatej” powierzchni i takiego odcienia koloru jak gołąbek zielonawy[5].

Występowanie edytuj

Występuje w Azji i Europie. Występowanie w Ameryce Północnej nie zostało do końca wyjaśnione, z powodu zamieszania z podobnymi gatunkami; Russula parvovirescens i Russula crustosa[7]. Owocniki pojawiają się od lipca do września. Rośnie w lasach liściastych i iglastych, najczęściej pod brzozami, bukami i dębami, jednak także w lasach świerkowych; dość częsty[4]. Zazwyczaj owocniki występują pojedynczo, czasami tylko po kilka sztuk[5].

Znaczenie edytuj

Kulinarne

Grzyb jadalny, uważany za jeden z najsmaczniejszych gatunków gołąbków[8].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 31 sierpnia 2012 r. znaczek pocztowy przedstawiający gołąbka zielonawego, o nominale 1,55 , w serii Grzyby w polskich lasach. Wydrukowano 300 000 sztuk, techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek posiadał przywieszkę z muchomorem sromotnikowym[9].

Przypisy edytuj

  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05].
  2. Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, ISBN 83-01-09137-1.
  3. a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  4. a b c d e E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  5. a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  6. Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
  7. B. Buyck, D. Mitchell, J. Parrent, Russula parvovirescens sp nov., a common but ignored species in the eastern United States, „Mycologia”, 98 (4), 2006, s. 612–15, ISSN 0027-5514, PMID17139854.
  8. Albert Pilát, Otto Ušák, Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977.
  9. Marek Jedziniak, Grzyby w polskich lasach [online], www.kzp.pl [dostęp 2023-05-21] (pol.).